Bugun yoshlarimizni har tomonlama ilmli, keng dunyoqarashli etib tarbiyalash hamda ularda yurtimizda kechayotgan ijobiy jarayonlarga daxldorlik hissini shakllantirish dolzarb masalalardan sanaladi. Zero, buning uchun mamlakatimizda barcha imkoniyatlar mavjud.
Davlatimiz rahbarining tashabbusi bilan Toshkent shahrida “Islom – tinchlik va ezgulik dini” mavzuida xalqaro ilmiy-amaliy konferensiya hamda uning doirasida Termiz shahrida “Imom Termiziy ilmiy merosining islom sivilizatsiyasida tutgan o‘rni” mavzuidagi xalqaro ilmiy-amaliy anjumanning o‘tkazilishi zamirida ham islom dini rivojiga hissa qo‘shgan buyuk allomalarimizning ma’naviy merosini keng targ‘ib etish, xalqimizga, xususan, o‘sib-ulg‘ayib kelayotgan yoshlarimizga sof islom ta’limotini yetkazish, ularni barkamol insonlar etib tarbiyalashdek yuksak maqsadlar o‘rin olgan.
Alabatta, ta’lim tizimiga berilayotgan alohida e’tibor tufayli farzandlarimiz hech kimdan kam bo‘lmay, komil insonlar bo‘lib voyaga yetmoqdalar. Shubhasiz, sportda, ilm-fanda va boshqa bir qator sohalarda O‘zbekiston yoshlari qo‘lga kiritayotgan yutuqlar dunyo ahlini lol qoldirib, havasini keltirmoqda. Zotan, bu muvaffaqiyatlar ortida Prezidentimizning yoshlarga bo‘lgan cheksiz g‘amxo‘rligi va xalqimizning ilm egallashga bo‘lgan ezgu an’anasi va eng muhimi, yurtimizda hukm surayotgan tinchlik va osoyishtalik ne’mati mujassam.
Darvoqe, tinchlik bor joyda obodlik, farovonlik, yuksalish bo‘ladi. Odamlar ezgu maqsadlarini, jumladan, farzandlarining baxtu iqbolini ko‘rib yashaydi. Shu boisdan ham islom har jihatdan buyuk va mukammal din. Tinchlik tushunchasi dinimizning bosh g‘oyasi va muhim shiorlaridan biri. Alloh taolo Qur’oni karimda bayon qiladiki: “Ey imon keltirganlar! Barchangiz yoppasiga tinchlik ishiga kirishingiz” (Baqara, 208).
Payg‘ambarimiz Muhammad sollallohu alayhi va sallam esa bunday marhamat qilganlar: “Tinchlik va xotirjamlik ikki ulug‘ ne’matdirki, bundan ko‘p odamlar bebahradir” (Imom Buxoriy rivoyati).
Afsus, bugungi kunda dunyoning turli burchaklarida turli notinchliklar bo‘lib turibdi. Bu holatlar xalqimizni ham tashvishga solmoqda.
Shuning uchun dinimizning asl mohiyatini unib-o‘sib kelayotgan yosh avlodga to‘g‘ri tushuntirish, ezgu g‘oyalarni keng targ‘ib etish har qachongidan ham muhimdir. Muqaddas dinimizni niqob qilib, o‘zlarining g‘arazli maqsadlariga erishishga urinayotgan guruhlardan mudoim sergak va hushyor bo‘lmog‘imiz lozim.
Odamlar o‘rtasida fitna qo‘zg‘atish, tuhmat va ig‘vo tarqatish tinchlik va xotirjamlikni izdan chiqaradi. Bunday xatti-harakatlar dinimiz mohiyatiga mutlaqo zid. Qur’oni karimning Baqara surasi 191-oyatida shunday deyiladi: “...Fitna qotillikdan ham ashaddiyroqdir...”. Demak, kishilarning tinchligiga raxna solish og‘ir gunoh. Musulmon kishi zinhor bunday ishga qo‘l urmasligi lozim.
Ogohlik va hushyorlik shiorga aylanmog‘i kerak. Agar kishi g‘ofil va beparvo bo‘lsa, turli ko‘ngilsizliklar ro‘y berishi mumkin. Alloh taolo tafakkur qilmaydigan, o‘zining kim ekanini anglab yetmaydigan, bugunning huzur-halovati bilan yashab, ertasi haqida qayg‘urmaydigan beg‘am kimsalarni A’rof surasining 179-oyatida bunday ta’riflaydi: “Jahannam uchun jinlar va insonlarning ko‘pchiligini yaratganmiz. Ularda qalblar bor, (lekin) ular bilan “anglamaydilar”. Ularda ko‘zlar bor, (lekin) ular bilan “ko‘rmaydilar”. Ularda quloqlar bor, (lekin) ular bilan “eshitmaydilar”. Ana o‘shalar hayvonlar kabidirlar. Balki, ular (yanada) adashganroqdirlar. Aynan o‘shalar g‘ofillardir”.
Tinchlikni ulug‘ ne’mat deb e’lon qilgan dinimizda bu yo‘lda nafaqat amal bilan, balki so‘z bilan ham zarar keltirishdan qaytarilgan. Musulmon kishi jamiyat ravnaqi uchun hissa qo‘shishi, yomonliklardan tiyilmog‘i va o‘zgalarga aziyat bermasligi zarur.
Zamonimiz odamlardan voqeliklarga ochiq ko‘z, teran nazar bilan qarashni, atrofimizda yuz berayotgan ma’naviy tahdid va xatarlarni to‘g‘ri baholab, ulardan tegishli saboqlar chiqarib yashashni talab etmoqda. Buning uchun ajdodlar merosini chuqur o‘rganish, oqilona xulosalar chiqarish g‘oyat muhimdir.
Ma’murjon domla ERKAYEV,
“Ko‘kaldosh” o‘rta maxsus islom bilim yurti mudir
Bismillahir Rohmanir Rohiym
Alloh taolo O‘z Kalomida tadabbur qilish haqida bunday marhamat qiladi:
﴿كِتَٰبٌ أَنزَلۡنَٰهُ إِلَيۡكَ مُبَٰرَكٞ لِّيَدَّبَّرُوٓاْ ءَايَٰتِهِۦ وَلِيَتَذَكَّرَ أُوْلُواْ ٱلۡأَلۡبَٰبِ ٢٩﴾
“Biz senga nozil qilgan Kitob muborakdir. Aql egalari uning oyatlarini tadabbur qilishlari va eslashlari uchundir” (Sod surasi, 29-oyat).
﴿أَفَلَا يَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآَنَ وَلَوْ كَانَ مِنْ عِنْدِ غَيْرِ اللَّهِ لَوَجَدُوا فِيهِ اخْتِلَافًا كَثِيرًا﴾
“Qur’on (oyatlarining ma’nolari) haqida (chuqurroq) fikr yuritmaydilarmi?! Agar (u) Allohdan o‘zganing huzuridan (kelgan) bo‘lsa edi, unda ko‘pgina qarama-qarshi gaplarni topgan bo‘lur edilar” (Niso surasi, 82-oyat).
Qur’onni tadabbur qilish, ya’ni, uni chuqurroq anglashga intilish juda zarur ishdir. Mo‘minlar Qur’on tilovat qilar ekanlar uning oyatlari borasida tafakkur yuritib, unda keltirilgan qissalaru xabarlardan ibrat olishlari lozim. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam qachon Qur’on tilovat qilsalar uni tartil bilan tilovat qilib, uning har bir oyatini tadabbur etar edilar. Tafakkur ila o‘qilgan suralar Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning sochlarini oqartirgan.
Ibn Abbos roziyallohu anhu rivoyat qiladi: “Abu Bakr roziyallohu anhu: “Yo Rasululloh sollallohu alayhi va sallam sochingizga oq tushibdimi?” deb so‘radi. Shunda u zot alayhissalom: “Mening sochimni Hud, Voqea, Mursalot, Naba’ va Takvir (suralari) oqartirdi”, dedilar” (Imom Termiziy, Imom Hokim, Imom Bayhaqiy, Imom Abu Ya’lo rivoyati).
Hud surasining ikki oyati Rasululloh sollallohu alayhi va sallamning sochlarini oqartirgan oyatlardan hisoblanadi.
Imom Bayhaqiy “Shu’ab al-iymon” nomli asarida Ali Shatoriydan quyidagilarni bayon qiladi: “Yo Rasululloh sollallohu alayhi va sallam sochimni Hud surasi oqartirdi deb aytganingizni eshitdim”, dedi.
Shunda, Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Ha shunday”, deb javob berdilar.
“Yo, Rasululloh sollallohu alayhi va sallam suradagi payg‘ambarlar qissasi-mi yoki ularning ummatlarining holimi sizning sochingizni oqartirdi”.
“Yo‘q, payg‘ambarlar ham ularning ummatlari haqidagi oyatlar ham sochimni oqartirgani yo‘q. Balki suradagi “Bas, (ey, Muhammad!) buyurilganingizdek to‘g‘ri bo‘ling!” oyati sochimni oqartirdi”, dedilar.
Shu bois, Rasululloh sollallohu alayhi va sallam Alloh taoloning o‘zidan to‘g‘ri yo‘lda mustaqim qilishini so‘rab ko‘p duo qilar edilar. Xususan, Rasululloh sollallohu alayhi va sallam: “Ya, muqallibal qulubi sabbit qalbiy a’la diynik (Yo, Qalblarni o‘zgartiruvchi Zot, qalbimni o‘zingning diningda sobit qil)” deb duo qilar edilar.
Qur’onni ko‘p tilovat qilishlik bizni Allohga yaqin qiladi. Qur’onni o‘qish qanchalik savobli bo‘lsa, uni tinglash ham shunchalik savobli amallardandir.
Shunday ekan, Qur’onga muxlis bo‘lib, uni tilovat qilganimizda ham, tinglaganimizda ham tadabbur qilaylik.
Davron NURMUHAMMAD