Bismillahir Rohmanir Rohiym
Sizning payg‘ambarligingizni tasdiq qilmay musulmon bo‘la olmayman, yo Rasululloh! Chunki Alloh taolo Qur’oni karimda: “Allohga hamda Uning ummiy Nabiysiga iymon keltiring!”, (A’rof surasi, 158-oyat) degan-ku!
Iymonimning asosiy poydevorlaridan biri sizga muhabbat qo‘yishdir, yo Rasululloh! Axir, siz o‘zingiz: “Sizlardan birortangiz men unga to ota-onasi, bolasi va barcha insonlardan ko‘ra suyukliroq bo‘lmagunimcha hargiz komil mo‘min bo‘la olmaydi ”, degansiz-ku! Darhaqiqat, siz mana shunday oliy muhabbatga loyiqsiz, yo Rasululloh.
Alloh taolo sizning zikringizni baland, qadringizni oliy qildi. Ismingizni O‘zining ismi ila yonma-yon zikr qildi. Biz mo‘minlar faqat siz rozi bo‘ladigan ishlarni qilamiz. Axir, Alloh taolo mo‘minlik uchun sizni rozi qilishni shart qilgan-ku, yo Rasululloh! “Agar mo‘min bo‘lsalar, rozi qilishlariga Alloh va Uning Rasuli haqliroqdir” (Tavba surasi, 62-oyat).
Biz sizning buyrug‘ingizni ikkilanmasdan, so‘zsiz bajaramiz. Chunki sizning amringizga xilof qilganlarni Alloh taolo fitna va alamli azob yetishidan ogohlantirgan-ku, yo Rasululloh! “(Payg‘ambarning) amriga xilof ish tutadigan kimsalar o‘zlariga biror fitna yetishi yoki alamli azob yetishidan hazir bo‘lsinlar!” (Nur surasi, 63-oyat).
Biz sizga to‘liq itoat qilamiz. Chunki Alloh taolo sizga bo‘lgan itoatni O‘ziga bo‘lgan itoat bilan yonma-yon qo‘ygan va O‘zining itoatiga sizga bo‘lgan itoatni shart qilgan-ku, yo Rasululloh! “Kim payg‘ambarga itoat qilsa, batahqiq, u Allohga itoat qilibdi” (Niso surasi, 80-oyat).
Qiyomat kuni biz hasrat-nadomat qilmasligimiz uchun bu dunyoda sizga ergashamiz, hech qachon buyrug‘ingizga xilof ish qilmaymiz. Chunki sizga ergashmagan, itoat qilmagan hamda sizning amringizga qarshi ish qilgan osiylar qiyomat kuni, albatta, juda qattiq pushaymon bo‘lishadi-ku, yo Rasululloh! “Yuzlari olov ichida aylantirilayotgan kunda ular: “Eh, koshki Allohga itoat qilganimizda edi, Rasuliga itoat qilganimizda edi!”, derlar” (Ahzob surasi, 66-oyat).
Biz siz tanlagan yo‘lni tanlaymiz, chunki siz bilan bir yo‘lni tanlamagani sababli qiyomat kuni zolimlar hasrat-nadomat chekishadi-ku, yo Rasululloh! “U kunda zolim ikki qo‘lini tishlab: “Ey, voh!!! Payg‘ambar ila bir yo‘lni tutganimda edi!”, der. “Ey, voh!!! Koshki falonchini do‘st tutmaganimda edi. Batahqiq, menga zikr (Qur’on) kelganidan so‘ng u (gumroh do‘st) meni adashtirdi. Shayton insonni yordamsiz tashlab ketguvchidir”, der (Furqon surasi, 27–29-oyatlar).
Biz Alloh taologa suyukli banda bo‘lishimiz uchun sizga ergashamiz va itoat qilamiz. Chunki Alloh taolo O‘zining muhabbatiga – sizga ergashishni va itoat qilishni shart qilgan-ku, yo Rasululloh!. “Ayting (ey, Muhammad!): “Agar Allohni sevsangiz, menga ergashingiz. Shunda Alloh sizlarni sevadi va gunohlaringizni mag‘firat qiladi”. Alloh kechiruvchi va rahmlidir. Ayting: “Alloh va Rasuliga itoat qiling. Agar yuz o‘girsangiz, Alloh, shubhasiz, kofirlarni sevmas” (Oli Imron surasi, 31–32-oyatlar).
Biz o‘zaro o‘rtamizda chiqqan kelishmovchiliklarga sizni va siz olib kelgan odil shariatni hakam qilamiz. Axir, o‘zaro chiqqan kelishmovchiliklarga sizni hakam qilmagunimizcha, keyin siz chiqargan hukmga dillarimizda tanglik topmay, butunlay taslim bo‘lmagunimizcha, zinhor komil mo‘min bo‘la olmasligimizga Alloh taolo O‘zi bilan qasam ichgan-ku, yo Rasululloh! “Yo‘q, Robbinggizga qasamki, sizni o‘z oralarida chiqqan kelishmovchiliklarga hakam qilmagunlaricha, so‘ngra, siz chiqargan hukmga dillarida tanglik sezmay, butunlay taslim bo‘lmagunlaricha, zinhor mo‘min bo‘la olmaslar!” (Niso surasi, 65-oyat).
Siz nimani keltirgan bo‘lsangiz – olamiz, siz nimadan qaytargan bo‘lsangiz – qaytamiz. Chunki Alloh taolo bizga siz keltirgan narsani olib, siz qaytargan narsadan qaytishni buyurgan-ku, yo Rasululloh! “Payg‘ambar sizlarga nimani keltirsa, o‘shani olinglar va nimadan qaytarsa, o‘shandan qaytinglar. Allohdan qo‘rqinglar. Albatta, Alloh azobi shiddatli zotdir” (Hashr surasi, 7-oyat).
Bizning Alloh taolodan va oxirat kunidan umidimiz bor. Shuning uchun har bir ishimizda sizdan o‘rnak olamiz. Axir, Qur’oni karimda Allohdan va oxirat kunidan umidvor mo‘minlarga namuna qilingan zot siz emasmi, yo Rasululloh?! “Batahqiq, sizlar uchun – Allohdan va oxirat kunidan umidvor bo‘lganlar hamda Allohni ko‘p zikr qilganlar uchun Rasulullohda go‘zal namuna bordir” (Ahzob surasi, 21-oyat).
Jannatda nabiylar, siddiqlar, shahidlar va solihlar bilan birga bo‘lishimiz uchun sizning ko‘rsatmalaringizga bo‘ysunamiz. Axir, Alloh taolo ne’matlantirgan bandalar bilan jannatda birga bo‘lish bashoratiga sizga itoat qilish shart qilingan emasmi, yo Rasululloh?! "Kim Allohga va Rasulga itoat qilsa, aynan o‘shalar Alloh ne’matlantirgan nabiylar, siddiqlar, shahidlar va solihlar bilan birgadirlar. Ularning hamrohlari naqadar go‘zaldir!" (Niso surasi, 69-oyat).
Butun olamlarga rahmat qilib yuborilgan zot – siz emasmi, yo Rasululloh?! “Biz sizni olamlarga faqat rahmat qilib yuborganmiz” (Anbiyo surasi, 107-oyat).
Sizga ko‘plab salovatlar aytamiz. Chunki sizga salovat aytishni Alloh taolo mo‘minlarga buyurgan. Axir Alloh taolo O‘zi ham, Uning farishtalari ham sizga salovat aytishadi-ku, yo Rasululloh! “Albatta, Alloh va Uning farishtalari Payg‘ambarga salovat ayturlar. Ey, iymon keltirganlar! Siz ham unga salovot ayting va salom yuboring” (Ahzob surasi, 56-oyat).
“Va tezda Robbingiz sizga ato qilur va siz rozi bo‘lursiz” (Zuho surasi, 5-oyat) oyati nozil bo‘lganda, “Unday bo‘lsa, ummatimdan birortasi do‘zaxda bo‘lishiga rozi bo‘lmasman”, degan zot siz emasmi, yo Rasululloh?!
Makka davri hayoti oddiy insonlar hamda mazlumlar uchun ibratli bo‘lgan, Madina davri esa hukm yuritish qo‘lida bo‘lgan hokimlarga rahbarlik qilish ta’limini bergan ibratli hayot sizning hayotingiz emasmi, yo Rasululloh?
Siz haqingizda nima dey olaman, yo Rasululloh? Darhaqiqat, Alloh taolo rabboniy, ko‘rkam yig‘ilishda payg‘ambarlardan ahdu paymon olib, shunday degan: “Eslang, Alloh Nabiylardan shunday ahd olgan edi: “Men sizlarga kitob va hikmat berganim uchun, endilikda sizlardagi narsani tasdiqlovchi bir Payg‘ambar (Muhammad) kelganda, albatta, unga iymon keltirasiz va yordam berasiz, – deb turib: “Iqror bo‘ldingizmi? Bu haqda ishonchli ahdu paymonimni qabul qildingizmi?” deganida, ular: “Iqror bo‘ldik”, deyishdi. U: “Endi guvoh bo‘linglar, men ham sizlar bilan birga guvoh bo‘luvchilardanman”, dedi”. (Oli Imron suarsi, 81-oyat).
Yo Rasululloh, siz va mening misolim xuddi qorong‘u kechada sahroda adashib, yo‘lini yo‘qotgan, nima qilarini bilmay dovdirab, tushkunlikka tushgan, so‘ngra osmonga oy chiqib, uning nurida o‘z yo‘lini topib olgan kishiga o‘xshaydi. Shunda men xursandligimdan: “Ey oy, Alloh qadringni baland, nuringni ziyoda, o‘zingni esa to‘lin va go‘zal qilsin”, deyman.
Darhaqiqat, Alloh taolo qadringizni baland qildi. “Sizning zikringizni yuqori ko‘tarib qo‘ydik” (Sharh surasi, 4-oyat).
Darhaqiqat Alloh taolo nuringizni ziyoda qildi. “Darhaqiqat, sizlarga Allohdan nur (Muhammad sollallohu alayhi vasallam) va oydin Kitob keldi” (Moida surasi, 15-oyat).
Darhaqiqat, Alloh taolo sizni butkul go‘zal qildi. “Ey Nabiy, albatta, Biz sizni guvohlik beruvchi, xushxabar eltuvchi, ogohlantiruvchi, Allohning izni ila Unga (Uning diniga) da’vat qiluvchi hamda (yo‘l ko‘rsatuvchi) nurli chiroq qilib yubordik” (Ahzob surasi, 45–46-oyatlar).
Alloh taolo bizlarni Rasululloh sollallohu alayhi vasallamga munosib ummat qilsin! Qiyomat kuni u zot sollallohu alayhi vasallamning shafoatlariga muyassar aylasin! Omiyn!
Qudratulloh Sidiqmetov
- 54دُخُولُ النَّاسِ فِي الْجَنَّاتِ فَضْلٌ مِنَ الرَّحْمَنِ يَا أَهْلَ الأَمَالِ
Ma’nolar tarjimasi: Ey umidvor bandalar, insonlarning jannatlarga kirishlari Ar-Rohmanning fazlidir.
Nazmiy bayoni:
Jannatga erishmoq Ar-Rohman fazli,
Bu muhim e’tiqod, ey umid ahli.
Lug‘atlar izohi:
دُخُولُ – mubtado.
النَّاسِ – muzofun ilayh.
فِي – jor harfi اِلَى ma’nosida kelgan.
الْجَنَّاتِ – lug‘atda “darxtzor bog‘” ma’nosini anglatadi. Jor majrur دُخُولُ ga mutaalliq.
فَضْلٌ – xabar. Lug‘atda “marhamat” va “muruvvat” kabi ma’nolarni anglatadi.
مِنَ – “tabyiniya” (uqtirish) ma’nosida kelgan jor harfi.
الرَّحْمَنِ – jor majrur فَضْلٌ ga mutaalliq.
يَا – yaqinga ham, uzoqqa ham ishlatiladigan nido harfi.
أَهْلَ الأَمَالِ – muzof munodo. Lug‘atda “umidvorlar” ma’nosiga to‘g‘ri keladi.
Matn sharhi:
Qaysi bir inson jannatga kiradigan bo‘lsa, albatta, Alloh taoloning lutfu marhamati bilan kirgan bo‘ladi. Shuning uchun U mehribon zotning fazlu marhamatidan umidvor bo‘lib harakat qilish lozim.
Jannatdagi darajalar qilingan amallar e’tiboriga ko‘ra egallansa-da, unga kirish faqat va faqat Alloh taoloning fazlu marhamatiga bog‘liq bo‘ladi. Bu haqiqatni Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning o‘zlari alohida ta’kidlaganlar:
عَنْ عَائِشَةَ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ سَدِّدُوا وَقَارِبُوا وَاعْلَمُوا أَنْ لَنْ يُدْخِلَ أَحَدَكُمْ عَمَلُهُ الْجَنَّةَ وَأَنَّ أَحَبَّ الْأَعْمَالِ إِلَى اللَّهِ أَدْوَمُهَا وَإِنْ قَلَّ. رَوَاهُ البُخَارِيُّ
Oisha roziyallohu anhodan rivoyat qilinadi: “Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “To‘g‘ri bo‘linglar, g‘uluga ketmanglar, bilinglarki sizlardan birortangizni amali jannatga kiritmaydi, albatta amallarning Allohga sevimlirog‘i oz bo‘lsa-da, davomlirog‘idir”, – dedilar”. Buxoriy rivoyat qilgan.
Ya’ni biror inson ham yaxshi amallari ko‘pligi sababli o‘zining jannatga kirishini naqd qilib qo‘ya olmaydi, balki jannat faqatgina Alloh taoloning rahmatiga sazovor bo‘lgan baxtli insonlargagina nasib etadi.
Shuning uchun har bir banda Alloh taoloning rahmatidan umidvor bo‘lib yashashi lozim. Qur’oni karimda taqvodor bandalarning jonlari olinayotganda farishtalar ularga salom berib, jannat bashoratini berishlari bayon qilingan:
Ushbu oyati karimadagi ب harfi “sababiya” ma’nosida bo‘lsa ham, “badaliya” ma’nosida bo‘lsa ham, hadisda bayon qilingan ma’noga zid bo‘lib qolmaydi. Agar “sababiya” ma’nosi beriladigan bo‘lsa, “qilib yurgan yaxshi ishlaringiz sababli Alloh taoloning rahmatiga sazovor bo‘ldingiz, jannatga kiring” degan ma’no tushuniladi. Agar “badaliya” ma’nosi beriladigan bo‘lsa, “qilib yurgan yaxshi ishlaringiz badaliga Alloh taoloning rahmatiga sazovor bo‘ldingiz, jannatga kiring” bo‘ladi.
Modomiki, barcha Alloh taoloning rahmatiga sazovor bo‘lish bilangina jannatga kirar ekan, doimo U zotning rahmatidan umid uzmay amal qilib borish lozim. Ammo umidvor bo‘lish bilan xom xayol surishning orasini ajratib olish kerak. Xom xayol surish – biron ish qilmasdan faqatgina “shirin xayol” surishning o‘zi bo‘lsa, umidvor bo‘lishning o‘ziga yarasha bir qancha shartlari bor.
Umidvor bo‘lish va xom xayol surish orasidagi farqlar
Umidvor bo‘lish va xom xayol surish orasidagi farqlar haqida “Talxisu sharhi aqidatit Tahoviya” kitobida quyidagilar aytilgan:
“Kimki bir narsadan umidvor bo‘lsa, uning umidvorligi bir qancha ishlarning bo‘lishi zarurligini keltirib chiqaradi:
1. Umid qilgan narsasiga muhabbatli bo‘lishi;
2. Umid qilgan narsasiga erisholmay qolishdan qo‘rqishi;
3. Umid qilgan narsasiga erishish uchun imkoni boricha harakat qilishi.
Ushbularning birortasiga ham bog‘lanmasdan, umid qilish xom xayol surish bo‘ladi. Umidvorlik va xom xayol surish boshqa-boshqa narsalardir”[2].
Demak, kimki Alloh taolodan o‘zini jannatga tushirishini umid qilayotgan bo‘lsa, o‘sha umid qilgani jannatga muhabbatli bo‘lishi, uni doimo yodida saqlashi va unga olib boradigan yo‘llardan yurishi lozim.
Kimki Alloh taolodan o‘zini jannatga tushirishini umid qilayotgan bo‘lsa, o‘sha umid qilgani jannatga erisholmay qolishidan qo‘rqishi, undan ajratib qo‘yadigan narsalardan saqlanib yurishi lozim.
Kimki Alloh taolodan o‘zini jannatga tushirishini umid qilayotgan bo‘lsa, o‘sha umid qilgani jannatga erishishi uchun unga erishtiradigan barcha omillarni ishga solib imkoni boricha harakat qilishi lozim. Alloh muvaffaq qilsin.
Keyingi mavzular:
Ulug‘ hisob-kitob bo‘lishi bayoni.