O`zbekiston musulmonlari idorasi

Maqolalar

Islom yovuzlikka qarshi

7.10.2024 3059 10 min.

Islom omonlik dinidir. Insonlar dinimiz ko‘rsatmalariga amal qilmas ekan, xavfsizlik, xotirjamlikka erishib bo‘lmaydi. Chunki, Islomda jonni o‘ldirish, o‘zganing mulkiga tajovuz qilish va botil yo‘l bilan molu mulkka ega bo‘lish harom qilingan. Muborak dinimiz ta’limotlarida biron kishiga zulm va zo‘ravonlik qilish u yoqda tursin, musulmonni hatto qo‘rqitishdan ham qaytarilgan.

Abu Laylo Ansoriydan rivoyat qilinadi:

“Rasululloh sollallohu alayhi vasallam bir g‘azotga chiqqanlarida u zotning sahobalaridan biri hazillashib, bir kishining o‘qdonini berkitib qo‘ydi. Egasi uni izlab, topa olmay, xavfga tushdi. Uning ustidan kula boshlashgan edi, Nabiy sollallohu alayhi vasallam chiqib: “Nimaga kulyapsizlar?” dedilar. “Hazillashib, falonchining o‘qdonini berkitib qo‘ygan edik, qo‘rqib ketdi. Shunga kulyapmiz”, deyishdi. U zot: “Musulmonni qo‘rqitish musulmonga halol emas”, dedilar.

Rasululloh sollallohu alayhi vasallam bir kuni shunday dedilar: “Allohga qasam, mo‘min bo‘lmaydi, mo‘min bo‘lmaydi, mo‘min bo‘lmaydi”. Sahobalar “Kim, ey Allohning Rasuli?” deb so‘raganlarida, u zot sollallohu alayhi vaallam: “Qo‘shnisi uning yomonliklaridan omon bo‘lmagan kishi”, dedilar. Imom Buxoriy va Muslim rivoyati.

Qo‘shnisiga ozor berib, yomonlik qiladigan kishining imoni mukammal bo‘lmasligini qayta qayta ta’kidlagan Rasululloh sollallohu alayhi vasallam islomning mohiyati, uni tinchlik va xotirjamlik dini ekaniga yana bir bor e’tiborimizni qaratdilar.

Rasululloh sollallohu alayhi vasallam musulmon birordariga qurol uqtalganni la’natladilar. Iymon keltirmas va bir-birimizni yaxshi ko‘rmas ekanmiz jannatni umid qilmasligimizni ta’kidladilar. Kishilar orasida bir biriga nisbatan muhabbatning paydo bo‘lishi esa salomlashish orqali bo‘lishini uqtirdilar. Chunki salomlashishda omonlik, tinchlik tilash borligi jamiyatda bag‘rikenglik hissiyotini paydo qiladi. Bu esa islomning ulug‘ odatlaridandir.

Rasululloh sollallohu alayhi vasallam yana bir muborak hadislarida: “Musulmon – musulmonlar uning tilidan va qo‘lidan omon qolgan kishidir”, dedilar. Buxoriy va Muslim rivoyati.

Musulmonlarga ozor bermagan, ularga tili va qo‘li bilan zarar yetkazmagan odam afzal musulmon bo‘ladi. “Islom”, “musulmon” so‘zlari “salomatlik”, “tinchlik” ma’nolarini ifoda etadi. Shuning uchun musulmon–o‘zga odamlar uning yomonliklaridan tinch va salomat bo‘lgan shaxs, deyilmoqda.

“Tilidan va qo‘lidan” deyilganda faqat shu ikki a’zo ko‘zda tutilgan emas. Odatda, odamlarga ko‘pincha til va qo‘ldan zarar, ozor yetadi. Ammo bundan boshqa uslub va yo‘llar bilan ham ozor berish yaxshi emas. Kim bu ishni qilsa, musulmonlik fazlini yo‘qotadi.

Islom dini nafaqat musulmonlar, balki butun insoniyatga, hatto nabotot va hayvonotga, qo‘yingki, barcha mavjudotga rahm-shafqatli va mehribon bo‘lishga chaqiradi. Zo‘ravonlik, qo‘poruvchilik va tajovuzkorlikni qoralaydi, hech qachon oqlagan emas va oqlamaydi ham. Islom dini yovuzlikka qarshi kurashda ham adolat va insonparvarlik me’yorlaridan tashqari chiqmaslikka buyuradi. Din va millatidan qat’i nazar, tinch, osuda yashayotgan xalqlarga nisbatan tajovuzkorlik qilmaslikka, ularga nisbatan bag‘rikenglikka undaydi. Islom dini o‘zga din vakillari bilan hamjihatlikda va ular bilan go‘zal uslubda munozara qilishga buyuradi. Alloh taolo bunday marhamat qiladi: “(Ey, mo‘minlar!) Sizlar ahli kitoblar bilan faqat eng chiroyli uslubda munozara qilingiz, illo ularning orasidagi zulm (tajovuz) qilganlar bundan mustasnodirlar” (Ankabut surasi, 46-oyat).

Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam bu haqida: “Kimki (tinchlik bo‘yicha) ahdlashgan (g‘ayridinni) o‘ldirsa, jannat hidini hidlamaydi va uning hidi qirq yillik masofadan mavjuddir”, dedilar. Imom Buxoriy rivoyat qilgan.

U zot: “Kimki ahd qilganga zulm qilsa yoki uni kamsitsa, yoki unga qo‘lidan kelmaydigan narsalarni yuklasa yoki roziligisiz undan biror narsa olsa, men qiyomat kuni uning hujjatini so‘rayman, xusumatlashaman”, dedilar. (Abu Dovud rivoyati).

Rasululloh sollallohu alayhi vasallam Makka fathi kuni uning ahliga rahm-shafqat qilganlarida, ularga nima orqali xavfsiz bo‘lishlarini aytdilar: "Kim Abu Sufyonning uyiga kirsa, u xavfsiz bo‘ladi, kim qurolni tashlasa, u xavfsiz, kim masjidga kirsa, u xavfsizdir". Muslim rivoyat qilgan.

Bu holat ham islom tinchlikni mo‘minu kofirlarga birdek ravo ko‘rishiga dalolat qiladi.

Tinchlik islomda mana shunday qadrlanadi. Uning hatto rizqdan ham afzal ekanligi qayd etiladi. Oyati karimada shunday deyilgan:

“Esla, vaqtiki, Ibrohim: “Robbim, buni omonlik yurti qilgin va ahlidan Allohga va qiyomat kuniga iymon keltirganlarini mevalar ila rizqlantirgin”, – dedi. (Ibrohim surasi, 128-oyat)

Ibrohim alayhissalom avval yurtini omonlik diyori qilishini va shundan so‘ng imonlilarni rizqlantirishini so‘raganlar. Chunki, tinchlik bo‘lsa rizq, baraka bo‘ladi. Notinchlik payti kishining tomog‘idan taom o‘tmaydi. Yegan-ichganida lazzat bo‘lmaydi.

Ibodat ham tinchlik soyasida amalga oshirilganda mukammal bo‘ladi. Alloh taolo xavf soya solib turganda namozni ruknlarini to‘liq qilmasdan o‘qishga ruxsat berib, shunday deydi:

“Agar xavfda qolsangiz, piyoda va ulovda holingizda. Omonlikda bo‘lganingizda Allohni U Zot sizga bilmagan narsangizni o‘rgatganidek zikr qiling”. (Baqara surasi, 239-oyat)

Oyatning “Agar xavfda qolsangiz” degan jumlasida urush, dushman xavfi nazarda tutilgandir. Agar shunday hol yuzaga kelsa, yurgan yoki mingan holingizda ham namozni o‘qing, ruku’-sajdasiz, hatto qiblani aniqlamay o‘qisa bo‘ladi. O‘z oyog‘ingiz bilan yurib ham, mingan ulovingiz ustida turib ham namoz o‘qing. Xavf ko‘tarilib, xotirjam bo‘lingach, namozlar avvalda Alloh ta’lim bergani kabi barcha ruknlariga rioya etgan holda to‘kis ado etiladi.

Hudaybiya sulhini eslaylik. Ushbu sulhda Rasululloh sollallohu alayhi vasallam Makka ahli bilan o‘n yil mobaynida urushmaslikka kelishib oldilar. Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam Hudaybiyaga borganlarida, u zot bilan birga bir ming besh yuz sahoba hamroh edi. Tinchlikda hayot kechirgan musulmonlarning soni oshib, sulhdan so‘ng ikki yildan ziyodroq vaqt o‘tgach Rasululloh sollallohu alayhi vasallam o‘n minglab musulmonlar bilan Makkaga kirib kelishdi. Tinchlikning ahamiyati mana shunday edi.

Salama ibn Ubaydulloh ibn Mihson al-Ansoriy otalaridan rivoyat qiladi:

“Rasululloh sollallohu alayhi vasallam:

“Kimki o‘z uyida omonlikda, jasadi salomatlikda, kunlik taomi huzurida holda tong ottirsa, xuddi unga butun dunyo jamlangandek bo‘ladi”, dedilar”.

Bu dunyoda insonning eng yaxshi holati mana shu uch narsaga ega bo‘lgan holati ekan. Shunga erishgan odam ahvolim nihoyatda yaxshi, deb shukr qilib yursa bo‘ladi. Kishining uyiga, oilasi, bola-chaqasiga birov xavf solmasa, tinch-xotirjam bo‘lsa, sog‘-salomat bo‘lsa, dardi yo‘q bo‘lsa, yeydigan taomi bor odam nihoyatda ulug‘ bir baxt-saodatga erishgan bo‘lar ekan. Biz buni juda chuqur tushunib yetishimiz kerak. Mazkur holatning o‘zimizda bo‘lishi Allohning ulkan ne’mati ekanini anglab yetishimiz va unga shukrni o‘rniga qo‘yishimiz lozim. Agar bunday qilmasak, noshukr bo‘lamiz.

Qur’oni karimda bunday deyiladi: “Alloh bir shaharni misol keltirur: u tinch, sokin (shahar) edi, har tomondan rizqi kengu mo‘l kelib turar edi. Bas, u (aholisi) Allohning ne’matiga noshukrlik qilgach, Alloh unga (aholisiga) bu “hunarlari” sababli ochlik va xavf libosi (balosi)ni tortib qo‘ydi” (Nahl surasi, 112). Ulamolar oyatdagi: “ochlik va xavf libosi (balosi) ni noshukrliklari sabab ochlik va xavf biriktirilib qo‘yildi, deb tafsir qilishgan.

Islomning asl manbalari bo‘lmish Qur’oni karim va hadisi shariflarda tinchlik va bag‘rikenglik haqida ko‘plab ishoralar bor. Ushbu maqolamizda ulardan ayrimlarini keltirish bilan cheklandik.

Tinchlik degan bebaho ne’matning qadr-qimmati va ahamiyati tobora ortib borayotgan hozirgi murakkab va tahlikali zamonda Islom dinining tinchlikni targ‘ib qiluvchi ta’limotlarini keng yoyish muhimdir. Muhtaram Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyev Birlashgan Millatlar Tashkilotining yuksak minbaridan turib tinchlikning qadri, uni asrash haqida gapirib, bu yo‘nalishda diyorimizdan yetishib chiqqan mutafakkirlarning ilmiy meroslarni keng targ‘ib etish maqsadga muvofiqligini ta’kidlagan edi. Xususan, davlatimiz rahbari 2023 yil 19 sentyabr kuni BMTning 78-sessiyasida: “Diyorimiz jahon ilm-fani rivojiga beqiyos hissa qo‘shgan, islomni ilm-ma’rifat va tinchlik dini sifatida namoyon etgan al-Xorazmiy, Beruniy, Ibn Sino, Imom Buxoriy, Mirzo Ulug‘bek, Alisher Navoiy singari ulug‘ alloma va mutafakkirlar vatani ekani bilan haqli ravishda faxrlanamiz”, deya ta’kidladilar.

Darhaqiqat, Hazrat Navoiy g‘azallaridan birida:

Olam ahli bilingizkim, ish emas dushmanlig‘,

Yor o‘lung bir-biringizgaki, erur yorlig‘ ish.

deya xitob qilgan. Bu butun dunyo ahliga ulug‘ donishmandning xitobidir. Hayoti davomida turli xil holatlarga ko‘p guvoh bo‘lgan insonning hayotiy kuzatishlari asosida kelgan xulosasi, desak xato bo‘lmaydi.

Bugun dunyo ahli bu xitobga rioya qilishga juda muhtoj.

Yurtboshimiz buyuk olimlarimizning boy merosini o‘rganish, islomning asl insonparvarlik mohiyatini chuqur ochib berish maqsadida 2024 yil O‘zbekistonda “Islom – tinchlik va ezgulik dini” mavzusida xalqaro konferensiya o‘tkazish tashabbusini ilgari surdilar.

Ana shu ezgu tashabbus O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining shu yil 19 avgustdagi “Imom Termiziy tavalludining 1200 yilligini keng nishonlash to‘g‘risida”gi qarorida ham o‘z ifodasini topgan bo‘lib, unga ko‘ra, 2024 yil oktyabr oyida “Islom – tinchlik va ezgulik dini” mavzusida yurtimizda xalqaro ilmiy-amaliy anjuman o‘tkaziladi. Ayni kunlarda mazkur anjumanni yuqori saviyada o‘tkazish bo‘yicha katta tayyorgarlik ko‘rilyapti.

Bu kabi nufuzli va butun dunyo xalqlari uchun manfaatli bo‘lgan anjumannning diyorimizda o‘tkazilishida inshaalloh ko‘plab xayr va barakalar bor. Imom Buxoriyning “Dunyoda ilmdan boshqa najot yo‘q va hech qachon bo‘lmagay” degan purma’no hikmatli so‘zlari ostida naqadar ulkan ta’limotlar bor. Yer yuzida tinchlik va xotirjamlikning barqaror topishida islom dini ta’limotlari va buyuk ajodlarimizning ilmiy meroslaridan unumli foydalanish ayni muddaodir. Alloh taolo biz bandalarga makon qilib bergan yer kurrasida tinchlik va osoyishtalikni bardavom qilsin. Bu yo‘lda jiddu jahd qilayotgan barchani ajru savoblar bilan siylasin.

O‘zbekiston musulmonlari idorasi raisi o‘rinbosari

Zayniddin domla Eshonqulov

MAQOLA

MА`LUMOTNI IJTIMOIY TАRMOQLАRDА ULАSHING

Muallif

Oʼzbekiston musulmonlari idorasi Matbuot xizmati

Holi sizdan yomonroq, kambag‘alroqlarga e’tiborli bo‘ling!

7.01.2025 2967 6 min.

Abu Hurayra roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam bunday deganlar: «O‘zingizdan yuqoridagilarga emas, o‘zingizdan quyidagilarga qaranglar, shunda Allohning sizga bergan ne’matlarini oz sanamaysiz» (Imom Muslim rivoyati).

Inson mol-dunyoda, chiroyda, ijtimoiy holatda o‘zidan ustunroq odamlarga e’tibor beraversa, Alloh taolo haqida yomon gumonga borib qoladi. «Mendan boshqalarga rosa yaxshi ne’matlar bergan ekan, ular ne’matlarga ko‘milib yashayapti. Men esa doim nimagadir muhtoj bo‘lib yashayman» deb, o‘ziga berilgan ne’matlarni oz sanaydi, hatto ko‘rmay qoladi. Bu esa Alloh taolo bergan ne’matlarni mensimaslikka olib boradi. Natijada rozilik hissini yo‘qotib qo‘yadi, buning halovatini tuya olmay, azob ichida yashaydi. Bu esa uni nafrat, hasad tomon yetaklaydi. Natijada inson o‘zidan ustun bo‘lganlarga yomonlik qilishga o‘tadi. Ba’zida ulardan ustun bo‘lish maqsadida hatto o‘g‘rilik qilishdan, yolg‘on so‘zlashdan ham toymaydi. Boylik orttirish yo‘lida odamlar bilan musobaqalashib, o‘zini g‘am-g‘ussaga, iztirobga ko‘mib tashlaydi.

Inson mol-dunyo, chiroy, sog‘lik, quvvat borasida o‘zidan pastroq bo‘lganlarga qarasa, Alloh taoloning unga ko‘rsatgan karamini ko‘radi, boshqa ko‘plab odamlarga bermagan ne’matlarini unga berganini his qiladi. Natijada sakinat, xotirjamlik tuyadi, odamlarga nisbatan mehr-muhabbatli bo‘ladi, faqir-miskinlarga xayr-ehsonlar qilib, Allohning marhamatiga shukr keltirib, umrguzaronlik qiladi. Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam o‘z ummatlariga dunyoda ham, oxiratda ham saodatga erishtiruvchi narsani vasiyat qilganlarini tushunib yetadi.

Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning hayotni yana ham go‘zal qiladigan, qalbni baxt va sururga to‘ldiradigan eng go‘zal vasiyatlaridan biri - Abu Zarr G‘iforiy roziyallohu anhudan naql qilingan quyidagi hadisdir.

«Xalilim menga yetti narsani vasiyat qilganlar:

miskinlarni yaxshi ko‘rishni, ularga yaqin bo‘lishni buyurganlar;

o‘zimdan yuqoridagilarga emas, ortdagilarga qarashni buyurganlar;

hech kimdan hech narsa so‘ramaslikni buyurganlar;

silai rahm qilishni buyurganlar;

achchiq bo‘lsa ham, haqiqatni aytishni buyurganlar;

Alloh yo‘lida malomatchining malomatidan qo‘rqmaslikni buyurganlar.

«Laa havla va laa quvvata illaa billah (qudrat va quvvat faqat oliy, ulug‘ Alloh bilandir)» ni ko‘p aytishni buyurganlar».

Bir qiz aytadi: «Bu hayotdagi shodligimning sababi – Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallamning Abu Zarr roziyallohu anhuga qilgan yettita vasiyatlaridir. Bu vasiyatni o‘rganish boshqa, unga amal qilish boshqa ekan. Men Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallamga bo‘lgan ishonchim sababli bu vasiyatlarga amal qildim. Axir u zot biz ummatlar ikki dunyoda ham baxtli-saodatli bo‘lishimiz uchun yuborilmaganmidilar? Men bu vasiyatlar doim ko‘z oldimda, yonimda bo‘lsin deb, bir nechta qog‘ozga ko‘chirib, birini cho‘ntagimga, birini yostig‘imning ostiga, birini kiyim javonimga, birini dars stolimga qo‘yib qo‘yganman. So‘ngra ularga amal qila boshladim. Shu vasiyat sababli o‘zimga ishonchim ortdi, qalbim sakinatga to‘ldi. Masalan, o‘smirlik muammolari sabab biror kun ham psixolog maslahatiga muhtoj bo‘lmadim. Yaqinlarim, dugonalarim ko‘paydi. Har kecha Allohning fazli bilan xotirjam uyquga ketaman».

Boshqa bir qiz aytadi: «Necha yillar o‘zimdan, hayotimdan, atrofdagi hammadan norozi bo‘lib yashabman. Siqilish, tushkunlik, uyqusizlik – hammasini boshdan o‘tkazdim. Hatto jonimga qasd qilmoqchi ham bo‘lganman. Boy oilaning farzandi bo‘la turib, shu ahvolga tushib qoldim. Bir kuni bir dugonam meni yetimlarga, kambag‘allarga ehson qilaylik deb, yordamlashishga chaqirdi. Uning yaqinlari bir xayriya jamg‘armasida ishlar ekan, bu ehsonlar o‘sha jamg‘armadan edi. Allohning marhamati bilan, xayrli ish ekan deb, rozi bo‘ldim. Mana shu fikr hayotimning o‘zgarishida ilk qadam bo‘ldi. Bir beva ayolnikiga bordik. Yosh-yosh yetim bolalari bor ekan. Uning uyiga bordimu, hayotimda ilk bor saodat, shukrona hissini tuydim. Bu ayolning uyini, sharoitini ko‘rsangiz edi… Ayol murg‘ak go‘daklari bilan hayotning achchiq zarbalariga dosh berib yashayotgan bo‘lsa-da, Allohning ne’matlari, ko‘rsatgan marhamatlari uchun tinmay hamd aytar edi. Biz ozginagina pul, ro‘zg‘or uchun kerakli narsalarni bersak, haqqimizga uzundan-uzoq duolar qildi. Uning duolarida xursandchilik, samimiyat, rozilik va ixlos balqib turar edi. O‘sha kungi ziyoratdan yig‘lab qaytganim hali ham esimda. Chunki shu paytgacha naqadar ahmoqona hayot kechirib kelganimni o‘sha kuni his qilgan edim. Afsuski, umrimning asosiy qismi boylarga qarash, mol-dunyo borasida ular bilan musobaqa qilish bilan o‘tib ketibdi. Birorta dugonam menikidan chiroyliroq narsa sotib olsa yoki unikiga o‘xshash narsani izlab topa olmasam, ko‘zlarimdan uyqu qochib, hatto yig‘lashga tushardim.

Beva ayolning ziyoratidan keyin hayotga munosabatim butunlay o‘zgardi. Shundan keyin endi buyog‘iga zaiflar, ojizlarga, kambag‘allarga yordam beraman deb bel bog‘ladim. Moddiy jihatdan qiynalib turgan odamga yordam berish shunaqangi buyuk saodat ekanki, ko‘plab insonlar bundan mutlaqo bexabar ekan. Kambag‘allar bilan yelkadosh bo‘lib yashasangiz, qanday ahvolda yashayotgan bo‘lsangiz ham, hayotingizdan rozi bo‘lib qolasiz. Ularga yanada ko‘proq yordam berish uchun o‘qishda, ishda yanada ko‘proq ter to‘kasiz. Bu esa hayotingizga baraka kirgizadi, xotirjam uxlashingizga sabab bo‘ladi. Boshimdan o‘tkazgan tajribalarimdan kelib chiqib, barcha mahzun qizlarga kambag‘allarning, yetimlarning onalariga yaqinroq bo‘lishni, ularga imkon boricha moddiy, ma’naviy yordam berishni, ular bilan tez‑tez suhbatlashib turishni tavsiya qilaman. Bu tavsiyaga amal qilsangiz, haqiqiy halovat, chinakam xotirjamlik nimaligini o‘shanda bilasiz. Birovga yordam berishning zavqi birovdan yordam olishning zavqidan ko‘ra totli bo‘lar ekan».

Abdulloh Abdulmu’tiy, Huda Sa’id Bahlulning
“Qulog‘im senda qizim” kitobidan G‘iyosiddin Habibulloh,
Abdulhamid Umaraliyev tarjimasi.