Sayt test holatida ishlamoqda!
25 Dekabr, 2024   |   24 Jumadul soni, 1446

Toshkent shahri
Tong
06:22
Quyosh
07:47
Peshin
12:28
Asr
15:18
Shom
17:02
Xufton
18:22
Bismillah
25 Dekabr, 2024, 24 Jumadul soni, 1446
Maqolalar

Ilm va halol kasb — ikki dunyo saodati

7.10.2024   2870   8 min.
Ilm va halol kasb — ikki dunyo saodati

Nuqtayi nazar

Yangi O‘zbekistonda amalga oshirilayotgan ulkan islohotlarning totli mevalarini bugun har qadamda ko‘rib, kuzatib, his qilib turibmiz. Bu islohotlarning bosh maqsadi inson qadrini ulug‘lash, xalqimizni rozi qilishga qaratilgani bilan yanada ahamiyatlidir.


Ayniqsa, Prezidentimiz tashabbusi bilan kambag‘al, ishsiz, ijtimoiy himoyaga muhtoj insonlarga alohida e’tibor va ko‘mak ko‘rsatilayotgani natijasida ular o‘zlarini jamiyatimizning to‘laqonli a’zosidek his qilmoqda. Shuningdek, minglab yurtdoshlarimizning o‘z yo‘lini topishiga, hayotini izga tushirishiga va ro‘zg‘origa fayz-baraka kiritishiga sabab bo‘lmoqda.


Bu borada kambag‘al fuqarolarni kuchli va manzilli ijtimoiy himoya qilishni nazarda tutuvchi bir qancha huquqiy-me’yoriy hujjatlar qabul qilindi. Ijtimoiy himoya milliy agentligi va “Inson” ijtimoiy xizmatlar markazlari, “temir daftar”, “ayollar daftari”, “yoshlar daftari”, “mehr daftari” kabi yangi mexanizmlar ishga tushirildi. Bu yo‘nalishga sarflanayotgan mablag‘lar miqdori yil sayin oshirilayotgani, ishsizlar kasb-hunarga o‘qitilayotgani, o‘z-o‘zini band qilgan fuqarolar qo‘llab-quvvatlanayotgani, xotin-qizlar va yoshlar o‘z o‘rnini topishi uchun berilayotgan ko‘magu imtiyozlar yildan-yilga ko‘payayotgani ko‘plab yurtdoshlarimiz hayotida katta burilish yasamoqda.


Biroq shuncha chora-tadbirlar ko‘rilishiga qaramasdan, afsuski, haligacha boqimandalik kayfiyatidan qutula olmayotgan fuqarolar uchrab turibdi. Kambag‘allik jamiyatning umummilliy safarbarligi, istak va intilish bilan yashashi hisobiga kamayadi.


Bu haqda Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyev raisligida shu yil 11 sentyabr kuni kambag‘allikni qisqartirish ishlarini navbatdagi sifat bosqichiga olib chiqish masalalari muhokamasi bo‘yicha o‘tkazilgan videoselektor yig‘ilishida alohida ta’kidlandi.


Davlatimiz rahbari kambag‘allikni faqat pul tarqatish, nafaqa to‘lash bilan hal qilib bo‘lmasligini ta’kidlab, kambag‘al oila a’zolarini o‘qitish, kasb-hunarga o‘rgatish va ish bilan ta’minlash muhimligini qayd etdi. Bundan buyon kambag‘allikni qisqartirish umummilliy harakatga aylanishi, yurtdoshlarimiz bir-biriga yelkadosh bo‘lishi kerakligiga urg‘u qaratdi.


Islom dini insonlarni doim ilm-ma’rifat egallashga, sa’y-harakat qilishga, biror kasb-hunar bilan shug‘ullanishga chaqiradi. Shu bilan birga, hayot maydonida ortda qolib ketishdan, dangasalik, ta’magirlik, ishyoqmaslik, boqimandalik va ishlashga qodir bo‘la turib odamlardan xayr-sadaqa so‘rash kabi ijtimoiy illatlardan qat’iy qaytaradi.


Oyati karimalarning ko‘plab o‘rinlarida mo‘min-musulmonlarni halol yo‘l bilan rizq topishga targ‘ib qilingan. Shu bois, payg‘ambarlar ham biror kasbning boshini tutishgan. Misol uchun, Odam alayhissalom dehqon, Idris alayhissalom tikuvchi, Nuh alayhissalom duradgor, Hud va Solih alayhissalomlar tijoratchi, Ibrohim alayhissalom ziroatchi, Ismoil alayhissalom ovchi, Is'hoq, Ya’qub, Shuayb va Muso alayhissalomlar cho‘pon bo‘lishgan. Yusuf alayhissalom soatsozlik, Horun va Ilyos alayhissalomlar tikuvchilik, Dovud payg‘ambar temirchilik va sovut yasash bilan shug‘ullangan. Payg‘ambarimiz Muhammad sollallohu alayhi vasallam tijoratchi bo‘lganlar.


Oysha roziyallohu anhodan rivoyat qilingan hadisda Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Shubhasiz, kishi rizqlanadigan narsalarning eng haloli o‘z kasbi orqali yegan narsasidir”, deganlar (Imom Ahmad rivoyati). Demak, dinimiz kasb-hunarni qadrlaydi va kishining o‘z qo‘li bilan qilgan kasbini Parvardigorga yaqinlashtiruvchi eng afzal va sharafli amal deb hisoblaydi.


Ta’kidlash joizki, yurtimizda faoliyat yuritayotgan masjidlar imom-xatiblari aholi, ayniqsa, yoshlar bilan muloqotlar asnosida ilm-ma’rifat, kasb-hunar egallashning fazilatlari haqida suhbatlar qilmoqda. Shuningdek, O‘zbekiston musulmonlari idorasi huzuridagi “Vaqf” xayriya jamoat fondi aholining kam ta’minlangan qatlamiga, xususan, ularning farzandlariga ilm-ma’rifat, kasb-hunar egallashlari uchun moddiy yordam ko‘rsatib kelmoqda.


Bugun yurtimizda kasb-hunar o‘rganish, ilm olishga katta imkoniyatlar eshigi ochilganini alohida qayd etish kerak. Yangidan-yangi oliy o‘quv yurtlarining tashkil etilayotgani shular sirasidandir. Zero, bunday ilm maskanlarining ortishi yurtimizda ilm-ma’rifat yuksalishiga xizmat qiladi.


Ilm insonni jaholat zulmatidan nurga olib chiqadi. Bu nur uning hayot yo‘llarini yoritadi. Og‘irini yengil, uzog‘ini yaqin qiladi. Ulamolar ilmni suzishga o‘xshatadi. Suzishni bilgan kishi ko‘zlagan manziliga salomat yetib oladi. Suzishni bilmagan esa jaholat botqog‘iga botib, oxir-oqibat halok bo‘ladi.


Ilm egasi dunyodagi eng katta boylikka ega bo‘lgan kishidir. Johil esa juda ko‘p yaxshiliklardan mahrum. Zero, ulamolardan biri: “Ilmni boy bergan kishi nimaga erishibdi-yu, ilmga yetishgan kishi nimani yo‘qotibdi?!” degan.


Ilm Qur’oni karimda ziyoda qilishni so‘rashga buyurilgan yagona fazilatdir. “Va: “Robbim, ilmimni ziyoda qilgin”, degin”(Toha surasi, 114-oyat). Hadisi sharifda bunday marhamat qilinadi: “Nabiy sollallohu alayhi vasallam: “Har bir musulmonga ilm talab qilish farzdir”, dedilar”(Imom Ibn Moja rivoyati).


Dinimiz ilmga katta e’tibor qaratgan. Qur’oni karimda “ilm” eng ko‘p zikr qilingan so‘zlardan biri bo‘lib, turli ko‘rinishlarda yetti yuzdan ortiq o‘rinda kelgan. Yuzdan ortiq hadislarda ilm va uning fazilati haqida so‘z boradi. Shu raqamlarning o‘zi ham islomning ilm-ma’rifat dini ekanini yaqqol ko‘rsatadi.


Shu o‘rinda bir mulohaza. Ayrim kishilar ilm deganda faqat diniy ilmlarni nazarda tutib, islomda dunyoviy ilmlarning o‘rni yo‘q, degan noto‘g‘ri tushunchaga borib qolgan. Aslida diniy ilmlar ham, dunyoviy ilmlar ham Yaratganning ilmi bo‘lib, ularni bir-biridan ajratish mumkin emas. Barcha dalillarni o‘rganib, xulosa qilgan ulamolar bunday deganlar: “Ilm diniy va dunyoviyga bo‘linmaydi, balki maqtalgan va mazammat qilinganga bo‘linadi. Diniy va dunyoviy deb ajratish ulardagi mavzular e’tiboridan, xolos. Tibbiyot, hisob, sanoat va boshqa ilmlar dunyo manfaatlari uchun kerak. Bu ilmlar farzi kifoya hisoblanib, unga doim ehtiyoj seziladi. Tibbiyot ilmi zaruriy ilm bo‘lib, u badan salomatligi uchun xizmat qiladi. Matematika ilmiga kelsak, u ham zaruriy ilmdir. Chunki moliyaviy muomalalarda, meros va vasiyatlarni taqsim qilishda unga ehtiyoj bor. Agar shahar yoki qishloqda bu ilmlarni biladigan kishi yo‘q bo‘lsa, hamma teng gunohkor bo‘ladi. Shahar aholisidan uni bajaradigan kishi chiqsa, boshqalardan gunoh soqit bo‘ladi. Dehqonchilik, tijorat, to‘qimachilik, tikuvchilik kabi kasblarning ham ilmini bilish farzi kifoya hisoblanadi. Agar yurtda birorta tabib bo‘lmasa, aholi halokatga yuz tutadi. Bu esa aqlan ahmoqlik, shar’an man qilingan ishdir. Chunki Qur’oni karimda: “O‘zingizni halokatga duchor qilmang” (Baqara surasi, 195-oyat), deya marhamat qilingan.


Shuningdek, insonlar qadimdan yuqoridagi ilmlarni o‘rganib, uning ortidan kasb qilib keladi. Bu ishni haligacha hech kim inkor qilgan emas. Kim mana shu ilmlarni o‘rganar ekan, niyati muhtojga yordam berish, zaiflarni qo‘llash, hojatini ravo qilish, o‘ziga va boshqa odamlarga manfaat yetkazish bo‘lsa, ajr, savob oladi. Agar bu kabi niyat bo‘lmasa ham gunohkor bo‘lmaydi, malomat qilinmaydi.


Bugungi kunda insoniyat erishgan yuksak taraqqiyot ham ilm-fan mahsulidir. Shu bois yoshlarimiz dunyoviy ilmlarni chuqurroq o‘rganmasa, davr bilan birga qadam tashlashga qiynaladi. Hazrat Ali roziyallohu anhu: “Bolalaringizga zamonaviy ilmlarni o‘rgatinglar, chunki ular o‘z zamonlari uchun tug‘ilganlar”, degan.


O‘tgan ota-bobolarimiz diniy va dunyo­viy ilmlarda peshqadam bo‘lib, buyuk kashfiyotlar qilishgan. Biz ham ularning yo‘lini tutib, ajdodlarga munosib avlod yetishtirishimiz ham farz, ham qarzdir. Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam: “Insonlarning eng yaxshisi odamlarga ko‘p manfaat yetkazadiganidir”, deganlar (Imom Tabaroniy rivoyati).


Shunday ekan, Parvardigorga suyukli bo‘lish uchun dunyo ishlarida ham odamlarga ko‘proq manfaat berishimiz lozim. Buning eng maqbul yo‘li tadbirkorlik, kasb-hunar, tijorat, bugungi zamonaviy ilm-fan so­halari bilan shug‘ullanib, odamlarni ish bilan ta’minlash, bo­zoru do‘konlarimizni o‘z mahsulot­larimiz bilan to‘ldirib, xorij bilan raqobatlasha oladigan da­rajaga yetishdir. Buning uchun esa har sohaning ilmini puxta o‘rganish lozim. Shunda yurtimiz ravnaq topadi, xalqimiz farovon hayot kechiradi. 

 

Shayx Nuriddin XOLIQNAZAR,

O‘zbekiston musulmonlari idorasi raisi, muftiy.

MAQOLA
Boshqa maqolalar

Zaharli o‘qdan saqlaning!

25.12.2024   602   4 min.
Zaharli o‘qdan saqlaning!

Bismillahir Rohmanir Rohiym

Avratga qarash ham zinoning bir turidir. Erkakning, ayolning avratiga qaraydigan kimsalarga qanday jazo berilishi quyidagi oyatlarda aytilgan:

«(Mo‘minlar) Allohdan boshqa hech qanday ilohga ibodat qilmaydilar; Alloh (o‘ldirishni) harom qilgan jonni nohaq o‘ldirmaydilar; zino qilmaydilar. Kim bu ishlarni qilsa, uqubatga duchor bo‘ladi. Qiyomat kuni ularning azobi bir necha barobar ko‘paytiriladi, ular u yerda xor bo‘lib, abadiy qoladi. Kim tavba qilsa, iymon keltirib, solih amal qilsa, Alloh o‘shalarning yomonliklarini yaxshiliklarga almashtiradi. Alloh mag‘firatli, rahmli Zotdir» (Furqon surasi, 68-70-oyatlar).

Mana shu oyatga ko‘ra, kim ko‘zi bilan zino qilsa-yu, tavba qilmasa, Qiyomatda uqubatga duchor bo‘ladi. Uqubat jahannamdagi bir vodiy bo‘lib, u yerda zinokorlar azoblanadi. Kimki zinokorlar vodiysiga tushadigan bo‘lsa, uning uchun azob ko‘proq bo‘ladi, u yerda xor bo‘lib, abadiy qolib ketadi.

 

Zaharli o‘qdan saqlaning!

Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam hadisi qudsiyda bunday deganlar: «(Nomahramga) qarash iblisning zaharli o‘qlaridan biridir. Kim bu ishni Mendan qo‘rqib tark qilsa, buning o‘rniga qalbiga halovat beraman» (Imom Hokim rivoyati).

 

Oddiy o‘q bilan zaharlangan o‘qning farqi

Oddiy o‘q ba’zan tegsa ham, insonni o‘ldirmaydi, faqat tekkan joyigagina zarar yetkazadi. Zaharli o‘q esa salgina silab o‘tsa ham, zahari butun tanaga tarqab ketadi. Tezda chorasi ko‘rilmasa, odamni o‘ldiradi. Bunday o‘q tekkanda zahar butun tanaga tarqab ketmagunicha uning ta’siri sezilmay turadi.

Birovning avratiga qarash ham o‘sha avrat egasiga zarar beradigan zaharli o‘qdir. Bunday o‘q insonga tegsa, u bilan birga butun tanaga tarqab ketadigan kuchli zahar ham sanchiladi. Natijada insonning ruhiy holati ostin-ustin bo‘ladi, ibodatlariga, darslariga salbiy ta’sir qiladi, oilaviy aloqalarini buzib, barbod qiladi. Zahar (nazar) qanchalik oddiy bo‘lmasin, baribir tanaga tarqab, ta’siri uzoq vaqtdan keyin bo‘lsa ham yuzaga chiqadi. Demak, maktabda ham dugonasining avratiga qarash – zaharli o‘qdir. Xonanda va raqqosalarning avratlariga qarash – zaharli o‘qdir. Barcha harom narsalarga qarash haromdir. Bu zaharli o‘qlarning ta’siri boshida sezilmaydi. Harom narsaga qarab, yo‘lingizda davom etib ketaverasiz, lekin bu qarashlar namozingizga, Qur’on yod olishingizga, o‘qishingizga va oilaviy munosabatlaringizga singib, siz sezmagan holda bularning barchasini barbod qiladi. Demak, ko‘zni haromdan tiyish insonning qalbiga, tanasiga zahar yetib borishidan asraydi.

 

Bir qiz aytadi:

«Bo‘sh vaqtlarimda rosa serial, kino ko‘rardim. Tabiiyki, hammasida harom narsala (ochiq-sochiq tanalar, behayo sahnalar, uyat so‘zlar) bor edi. Haromga qarash zaharli o‘qligini, kim bu ishini Allohdan qo‘rqqani uchun tark etsa, Alloh uning qalbiga saodat ato etiishini bilgunimcha shunday yuraverganman. Bilganimdan keyin esa telefonga, internetga bilan qaraydigan bo‘la boshladim. Nimalarni ko‘rayotganimga, ular hayotimga qanday ta’sir qilayotganiga e’tibor bera boshlagan edim, ajoyib holat bo‘ldi. Har gal behayo narsalarni ko‘rganimda qalbimda qandaydir og‘riqni his qilardim – xuddi menga zaharli o‘q tekkandek bo‘lardi. Ko‘zimni tiyib, haromdan saqlana boshlaganimda esa butunlay boshqa holat bo‘ldi. Bu safar qalbim sururga, xotirjamlikka to‘ldi. Shundan keyin televizor pulti men uchun faqat televizorni emas, balki qalbimning holatini ham nazorat qiladigan vosita bo‘lib qoldi: behayolikni, buzuqlikni ko‘rsatadigan kanallarga olsam, qalbimda qayg‘u va tushkunlik eshigini ochgan bo‘laman; lekin boshqa kanalga olib, haromdan saqlansam, qalbimda baxt-saodat eshigini ochgan bo‘laman. Ko‘zimni haromdan saqlaganim sari hayotim go‘zallashib boraverdi. Avvallari biror kunim kino va seriallarsiz o‘tmaydigandek edi, endi esa ularsiz mutlaqo baxtli, pokiza yashayapman».

Abdulloh Abdulmu’tiy, Huda Sa’id Bahlulning
“Qulog‘im senda qizim” kitobidan G‘iyosiddin Habibulloh,
Abdulhamid Umaraliyev 
tarjimasi.