Bismillahir Rohmanir Rohiym.
Alloh taologa bitmas-tuganmas hamdu sanolar bo‘lsin.
Payg‘ambarimizga mukammal va batamom salavotu durudlar bo‘lsin.
Xadicha roziyallohu anhoning ikkinchi eri vafot etganidan keyin beva qolgandi. Zodagon, go‘zal va badavlat bo‘lganlari uchun Quraysh zodagonlaridan ba’zilari unga uylanmoqchi bo‘lishdi. Negadir Xadicha roziyallohu anho barcha takliflarni rad etaverdilar. U kishi vaqti-soati kelib, yuragini zabt etadigan odamni topishiga ishonchi komil edi.
Bir kuni u hovlisiga katta bir quyosh tushganini, hovlining hamma tomonini ziyo va chiroyga to‘ldirganini, o‘sha yerdan turib hamma yoqqa ziyo sochayotganini tush ko‘rdi. Erta bilan Xadicha samoviy kitoblarni yaxshi biladigan amakivachchasi Varaqa ibn Navfalnikiga borib, ko‘rgan tushini boshdan-oyoq so‘zlab berdi.
Varaqa ibn Navfal amakisining qizini diqqat bilan tinglab bo‘lgach, viqor va sevinch bilan:
«Ey amakimning qizi, suyunchi ber! Agar Alloh tushingni o‘ngidan keltiradigan bo‘lsa, hovlingga nubuvvat ziyosi kiradigan bo‘libdi! U yerdan nabiylar xotamining fayzi jo‘sh uradigan bo‘libdi!» dedi.
O‘sha kundan boshlab u ko‘rgan tushining ta’sirida yashadi. Nabiylarning xotami va uning sifatlari bir lahzaga ham uning xayolidan ko‘tarilmas edi. U Alloh taolodan o‘sha tushining o‘ngidan kelishini so‘rar, o‘z hovlisidan nubuvvat ziyosi taralishini istardi.
Shu tariqa oradan haftalar, oylar, yillar o‘tdi.
Bir kuni Quraysh ayollarining Ka’ba atrofida to‘planib o‘tkazadigan bayramlarida qiziq bir voqea yuz berdi. Ayollar Ka’ba atrofida turganlarida bir kishi kelib: «Ey Kuraysh ayollari! Orangizdan payg‘ambar chiqadigan vaqt yaqinlashdi. Sizlardan kim unga to‘shak bo‘la olsa, o‘sha ishni qilsin!» dedi. Mushrika ayollar uni toshbo‘ron qilib, haqorat qila ketishdi.
Xadicha roziyallohu anho esa uning bu gaplarini yaxshi qabul qildi. Safardan qaytgach Maysara Payg‘ambarimiz sollalloxu alayhi vasallamda ko‘rgan ajoyib holatlarni so‘zlab bergani-da, Xadicha onamiz Varaqa ibn Navfalga aytib berdi. Shunda Varaqa: «Agar shu gaplar haq bo‘lsa, Muhammad ushbu ummatning payg‘ambaridir. Men shunday bo‘lishini bilar edim», dedi.
Xadicha xayolan o‘tmishga qaytdi. Muhammad sollalloxu alayhi vasallamning har jabhadagi go‘zalliklari haqida fikr yuritar ekan, beixtiyor yuragi hapqirib ketganini his qildi. Tijoratdan tashqari, ilm va hikmat egasi bo‘lgan Xadicha ayol sifatida o‘sha paytdan boshlab Muhammad Mustafo sollalloxu alayhi vasallamni yaxshi ko‘rib qolgan va u zotga nisbatan sevgidan tashqari boshqa ruhiy halovatni ham his qilardi. U qirq yoshga to‘lgan bo‘lsa-da, qalbida u zotga turmushga chiqish, sodiq umr yo‘ldosh bo‘lish, payg‘ambarliklarini yaqindan ko‘rish, har tomonlama qo‘llab-quvvatlash kabi yuksak orzu va istaklar to‘lib-toshgan edi. Shu bilan Abu Tolibning yigirma besh yoshli jiyanining oldiga odam yuborib, dilidagilarni shu tarzda izhor etti: «Jamol, mol, sharaf va o‘z tengingga da’vat qilinsang, uylanasanmi?».
Qo‘lida puli bo‘lmagani uchun uylanishni xayoliga ham keltirmagan Rasululloh sollallohu alayhi vasallam xijolat bo‘lib, amakilari Abu Tolib bilan ushbu nikoh taklifini muhokama qildi. Uzoq vaqt davomida amakisi Abu Tolibning himoyasi ostida yashagan Muhammad sollallohu alayhi vasallam endi amakisiga ortiqcha yuk bo‘lishni istamas edi. Chunki uning ham moliyaviy ahvoli u qadar yaxshi emasdi. Jiyanini o‘ylagan Abu Tolib ikkala tomonning ham ushbu nikohga ijobiy fikrdaligini bilib, to‘yga tayyorgarlik ko‘rishga rozilik berdi.
Nikoh marosimining sanasi va joyini shaxsan Xadicha onamizning o‘zi belgiladi. Xadicha roziyallohu anhoning uyida bo‘lib o‘tgan nikoh marosimida Payg‘ambarimiz sollalloxu alayhi vasallamning deyarli barcha yaqinlari qatnashishdi. Kelin tarafdan esa Xadicha onamizning amakisi Amr ibn Asad, amakisining o‘g‘li Varaqa ibn Navfal va boshqa yaqinlari ishtirok etishdi.
Ziyofatlar berilgach, Abu Tolib o‘rnidan turib, nasl-nasabini qisqacha bayon qildi. Paygambarimiz sollalloxu alayhi vasallamning moddiy ahvolini Xadicha onamizning boyligi bilan solishtirib bo‘lmasligini, biroq u zotning fazilatlari hech qanday moddiy matoh bilan o‘lchab bo‘lmaydigan darajada yuqori ekanligini ham aytdi. So‘ng Abu Tolib Xadicha onamizga sovchiliklarini quyidagi jumlalar bilan bildirdi:
«Ukamning o‘g‘li Muhammad ibn Abdulloh qaysi odam bilan o‘lchovga qo‘yilsa, albatta, u yaxshilikda ham, fazlda ham, sharafda ham, aqlda ham va ulug‘likda ham boshqalardan ustun keladi. Agar moli oz bo‘lsa, mol soya kabi o‘tkinchi va to‘sguvchi narsadir, qaytarib olinadigan qarzdir.
Muhammadning qarobatini o‘zingiz yaxshi bilasiz. U Xadicha bintu Xuvaylidga sovchilik qildi. Unga mahr uchun mening molimdan o‘n ikki yarim uvqiya tilla berdi. Allohga qasamki, bundan so‘ng uning ishi bo‘lur va sha’ni buyuk bo‘lur».
So‘ngra Xadicha roziyallohu anhoning amakivachchasi Varaqa ibn Navfal o‘rnidan turib, quyidagilarni so‘zladi:
«Allohga hamdlar bo‘lsinki, bizni siz aytganingizdek yaratdi. Biz arablarning ulug‘lari va rahbarlarimiz. Sizlar u narsalarga ahlsizlar. Sizlarning fazlingizni biror urug‘ inkor etmaydi. Odamlardan birontasi sizlarning faxringiz va sharafingizni rad etmaydi. Biz sizlarning arqon va sharafingizga bog‘lanishga rag‘bat qildik. Ey Quraysh! Guvoh bo‘lingki, men Xadicha bintu Xuvaylidni Muhammad ibn Abdullohga to‘rt yuz dinor mahr ila nikohladim».
Shu tariqa Xadicha roziyallohu anho Muhammad sollallohu alayhi vasallamning birinchi zavjalari bo‘lish sharafiga muyassar bo‘ldilar. Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam amakilarining uyida bir necha kun yashaganlaridan so‘ng Xadicha roziyallohu anhoning uyiga ko‘chib o‘tdilar.
Muhammad sollallohu alayhi vasallamning Xadicha roziyallohu anho bilan qurgan turmushlarining ilk mevasi Qosim dunyoga keldi. Shu bois u zotga Abul Qosim kunyasi berilgan. Keyinroq Zaynab, Ruqayya, Fotima, Ummu Kulsum va payg‘ambar bo‘lganlaridan keyin Abdulloh (Tohir) tug‘ilgan. Ulardan Qosim va Abdulloh yoshligidayoq Makkada vafot etishgan. Nabiy sollallohu alayhi vasallamning Fotima roziyallohu anhodan boshqa farzandlari u zotdan oldin vafot etishgan. Fotima roziyallohu anho ham Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallamning vafotlaridan olti oy o‘tib, dunyoni tark etgan.
«Millioner sahobalar» kitobidan
Bismillahir Rohmanir Rohiym
Cavol: Hozirgi kunda “taqsit savdosi” haqida ko‘p eshitib qolyapmiz. U qanday savdo?
Javob: Bismillahir Rohmanir Rohiym. “Taqsit” savdosi deb savdo molini xaridorga darhol topshirib, bahosini bo‘lib to‘lashga kelishgan holda nasiya qilib sotishga aytiladi. Bunda masalan bir kishi mashinani 10 oyga, har oyda 1000 dan, jami 10 000 ga kelishgan holda sotib oladi.
Bu savdoda sotuvchi xaridorga turli takliflarni kiritganda, masalan, “3 oyga narxi 8000 bo‘ladi, 6 oyga 9000 bo‘ladi, 10 oyga 10 000 bo‘ladi” deganda ikki tomon ham muddat va narxni aniq qilib olishlari kerak bo‘ladi.
Agar xaridor va’da qilgan to‘lovlarini to‘lay olmasa, qarzga ustama qo‘shish mumkin emas, garchi uni oldindan shart qilingan bo‘lsa ham.
O‘ziga to‘q (imkoniyati bor) xaridor ado qilishi kerak bo‘lgan qarzni vaqti kelganda to‘lamasligi shar’an nojoizdir. Bu sotuvchiga zulm qilish, ya’ni katta gunoh bo‘ladi.
Taqsit savdosida sotuvchi xaridorning qarzi muqobilida garov talab qilish haqqiga ega. Vallohu a’lam.
O‘zbekiston musulmonlari idorasi
Fatvo markazi.