Bismillahir Rohmanir Rohiym
Bir qiz aytadi:
«O‘spirinlik vaqtimda kuchsizligim o‘zimga yoqmasdi. Xuddi erkaklardek kuchli ko‘rinishga harakat qilardim. Bu esa o‘zimni erkaksifat qilib ko‘rsatishga, ovozimni yo‘g‘onlatib, dag‘al bo‘lishga majbur qilardi. O‘jarlik qilib, birovning fikrini osonlikcha qabul qilmas edim. Uy ishlarini bo‘ynimga olishdan qochardim. Meni «erkakshoda» deyishlari uchun singillarimni urardim. Bu paytda 17-18 yoshlarda edim. Afsuski, bularning barchasi menga faqat qayg‘u, g‘am-tashvish olib keldi. Bundan ota-onam, singillarim va eng achinarlisi, o‘zim aziyat chekdim.
Bir kuni o‘z aslimga – qizligimga qaytishga qaror qildim. Ojizaligimni tan olib, undan foydalana boshladim. Qarangki, bundan faqat yaxshilikka erishdim, ota-onamning mehrini, yaqinlarimning muhabbatini qozondim. Erkaklarga (otaga, aka-ukaga, erga) zaiflikni izhor qilsam, ularda erkaklik hissi jo‘sh urib ketar ekan, o‘ziga muhtoj bo‘lib turgan ayolga yanada ko‘proq mehr ko‘rsatishar ekan. O‘zini kuchli, qaysar qilib ko‘rsatadigan qizlarga esa qo‘pol munosabatda bo‘lishar ekan.
Shunday qilib, ojizaligim bilan qaysarlik qilganimdan ko‘ra ota-onamning mehrini, e’tiborini va hatto pulini ko‘proq qozonishim mumkinligini o‘rganib oldim.
Endi qizlarga shunday nasihat qilaman: «Ojizligingiz – sizning kuchli yashirin qurolingiz ekan. Undan oqilona foydalansangiz, ota-onangizning qalbini zabt etishingiz mumkin. Yumshoq bo‘lsangiz, onangiz qaysarlik qilganingizda bermaydigan narsalarini ham beradi. Ota-onangizdan qaysarlik, qo‘pollik bilan ololmagan narsalaringizni ojizlik bilan osongina olasiz ekan».
Qiz bola ojizligini yig‘i bilan emas, ziyraklik bilan; qaysarlik bilan emas, sokinlik bilan; g‘azab bilan emas, muloyimlik bilan kuch-quvvatga aylantirishi mumkin.
Ey pokiza qalbli singlim!
Ayol kishi (qiz bola) zaifligidan to‘g‘ri foydalana olsa, uyini ham jannatga aylantiradi, Alloh taolo uni haqiqiy jannatga kirish bilan ham siylaydi. Ojizalik aslida afzallik, ustunlikdir. Ayol kishi uyida chinakam ojizligini ko‘rsata bilsa, g‘am-qayg‘ulari yo‘qoladi, bundan tashqari, oila a’zolarini ham birdek xursand qiladi.
Buni quyidagi hadisdan bilib olamiz:
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam shunday deganlar: «Ayollaringiz ichida jannatiylar kimligini aytaymi? Istarasi issiq, yoqimli, bola tug‘adigan, jahli chiqsa yoki unga nohaqlik qilinsa, erining qo‘lini ushlab, «Allohga qasamki, mendan rozi bo‘lib, kechirmaguningizcha uxlamayman», deydiganlaridir».
Bunday ayol ojizligidan to‘g‘ri foydalanib, erini ham, oila a’zolarini ham xursand qiladigan, buni go‘zal holatda uddalaydigan ayoldir. O‘zi haq bo‘lsa ham, kimdir uni g‘azablantirsa yoki eridan, otasidan, aka-ukalaridan nohaqlik yetsa, yoki biror xatosi tufayli eri yoki otasi undan ranjisa, har qanday holatda ham kimningdir u tufayli xafa bo‘lib uxlashiga yo‘l qo‘ymaydi. Bunday ayol – o‘zi mazlum bo‘lsa ham, barcha dilixiraliklarni aritmaguncha tinchimaydigan ayoldir. Shu yo‘l bilan u o‘z qalbidagi jarohatlarni davolaydi, qayg‘uga botib, umrining oltinga teng damlarini zoye qilmaydi. Shu bilan birga, unga yomonlik qilgan insonni kechirib yuboradi, uni isloh qilishga harakat qilib, «Mendan rozi bo‘lmaguningizcha menga uyqu harom», deydi.
Bu hadisi sharifda barcha ayol-qizlar birdek yaxshi tushunishi kerak bo‘lgan xabar bor. Ayol kishi – uyning baxt kalitidir. Zaifa, ojiza bo‘lishiga qaramay, Alloh unga ulkan ruhiy matonat ato etgan. O‘ziga nisbatan nohaqlik qilingan o‘rinda ham erini, otasini, onasini, akasini kechirib, ulardan uzr ham so‘ray oladi. Shu tariqa o‘zining ojizligini kuchga aylantiradi. Zaifaligidan foydalanib, ham o‘ziga, ham turmush o‘rtog‘iga – oilaning barcha a’zolariga shodlik, quvonch, baxt ato etadi. Hadisda ta’rifi keltirilganidek bo‘la olsa, Allohning izni bilan Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam va’da qilgan jannatiy ayollardan biri bo‘ladi.
Uzr so‘rash uzr sohibini mutlaqo yerga urmaydi. Nohaq bo‘la turib uzr so‘rash sizning xato qilganingizni ham ifodalamaydi. Aksincha, bu – siz uchun o‘z manfaatlaringizdan ko‘ra yaqinlaringiz bilan yaxshi aloqani saqlab qolish ustun turishini bildiradi. Bu esa sizga yanada ko‘proq kuch-quvvat bag‘ishlaydi. Buning lazzatini esa faqat uni totib ko‘rganlargina anglab yetadilar.
Abdulloh Abdulmu’tiy, Huda Sa’id Bahlulning
“Qulog‘im senda qizim” kitobidan G‘iyosiddin Habibulloh, Abdulhamid Umaraliyev tarjimasi.
1. Olimning to‘liq ismi sharifi Muhammad ibn Muhammad ibn Mahmud Abu Mansur Moturidiy Samarqandiy Ansoriy.
2. Kamoliddin Bayoziyning tahqiqiga ko‘ra bu zotning nasabi ulug‘ sahobiy Abu Ayyub Ansoriyga borib taqaladi.
3. Abu Mansur Moturidiyning qaysi yilda tug‘ilgani aniq ma’lum emas. Ammo ustozi Muhammad ibn Muqotil Roziy hijriy 248 (milodiy 862) yilda vafot etgani aytilgan. Shunga ko‘ra, Abu Mansur Moturidiy hijriy 240 (milodiy 854) yildan oldin tug‘ilgani taxmin qilinadi.
4. Imom Moturidiy ko‘plab ustozlardan ta’lim olgan. Quyidagilar ularning eng mashhurlari:
5. Ushbu olimlar Imom Moturidiyni Imom Abu Hanifa rahimahullohgacha bo‘lgan sanadini bog‘lovchi ustozlar hisoblanadi.
6. Imom Moturidiyning shogirdlari uning ilimy merosini davom ettirib, bu ta’limotni rivojlantirganlar. Masalan:
7. Abu Mansur Moturidiy tafsir, usulul fiqh va aqoid kabi shar’iy ilmlarning turli yo‘nalishlari bo‘yicha asarlar ta’lif etgan.
8. Tafsir yo‘nalishi bo‘yicha “Ta’vilotu ahli sunna” nomli tafsir yozgan.
9. Usulul fiqh yo‘nalishida “Ma’xozush sharoi’” (Shar’iy hukmlar manbasi) va “Jadal” (Ilmiy bahslar) nomli ikkita kitob yozgan.
10. Ulamolar Abu Mansur Moturidiy aqoid ilmi bo‘yicha yozgan asarlarini o‘rganib chiqib, ularni uch turga ajratganlar:
11. Abdulhay Laknaviy “al-Favoidul-bahiya” asarida Imom Abu Mansur Moturidiyni mutakallimlar imomi va musulmonlarning to‘g‘ri aqidasini asoslab bergan buyuk alloma sifatida tavsiflaydi. Uning ta’kidlashicha, Imom Moturidiy benazir asarlar yaratib, botil aqida vakillarining buzg‘unchi g‘oyalariga raddiyalar bergan.
12. Ulamolar aytadilarki, Hujjatul Islom (Islom dini hujjati) deyilganda faqat Imom G‘azoliy tushunilganidek, Imomul hudo (to‘g‘ri yo‘lga boshlovchi) deyilganda ham faqat Imom Moturidiy tushuniladi.
13. Butun hayotini ilm ma’rifat o‘rganish va uni yoyish bilan o‘tkazgan Abu Mansur Moturidiy rahmatullohi alayh hijriy 333 (milodiy 945) yilda taxminan to‘qson besh yoshida Samarqandda vafot etgan va Chokardiza qabristoniga dafn etilgan.
14. 2020 yil O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev tashabbusi bilan O‘zbekiston xalqaro islom akademiyasi huzurida “Imom Moturidiy xalqaro ilmiy-tadqiqot markazi” tashkil etilgan.
15. Shuningdek, 2025 yil mart oyida Davlatimiz rahbari tomonidan buyuk olimga yuksak hurmat ifodasi o‘laroq “Imom Moturidiy tavalludining 1155 yilligini keng nishonlash to‘g‘risida”gi qaror qabul qilindi.