Mak Kay Orton... Entomologiya[1] bo‘yicha ilmiy darajaga ega, Kornel universitetida (AQSH) o‘n yildan beri asalarilar bo‘yicha ilmiy tadqiqotlar olib boradi.
Tadqiqotchi M.K. Orton bunday deydi: “Qur’onda asalarilar haqida bir sura borligini eshitdim. 1445 yil muqaddam nozil bo‘lgan Kitobda kelgan asalarilarga oid ma’lumotlarning aniqligi meni qattiq hayratga soldi. Qur’ondagi 16 tartib raqam ostidagi “Nahl” surasini to‘liq o‘qib chiqdim. Ushbu suraning asalari haqidagi 68-oyatida 16 ta so‘z va 16 xil arab harflari kelgan. Qiziq jihati, urg‘ochi asalarilarda 16 juft xromosoma, erkak asalarilarda ham 16 xromosoma bor”.
Mak Kay Orton yana bunday deb aytadi: “Asalarilar bilan bog‘liq yana bir narsa meni qiziqtirdi. Ma’lumki, Qur’oni karimda fe’llar muzakkar (erkak jinsi) va ba’zilari muannas (ayol jinsi) shaklda kelgan. Asalarilar haqida kelgan oyatlar aynan ayol jinsida ifodalangan. XIX asrning boshlarida Edvard Bevan asalni faqatgina urg‘ochi asalarilar ishlab chiqarishini aniqlagan. Erkak asalarilar asal bermaydilar”.
Alloh taolo Qur’oni karimda bunday marhamat qilgan: «Robbing asalariga vahiy yubordi: “Tog‘lardan, daraxtlardan va ko‘tarilgan ishkomlardan uy tutgin. So‘ngra hamma mevalardan yegin. Bas, Robbingning oson qilib qo‘ygan yo‘llaridan yurgin”. Qorinlaridan turli rangdagi ichimlik chiqar. Unda odamlar uchun shifo bordir. Albatta, bunda tafakkur qiluvchilar uchun oyat (belgi) bordir» (Nahl surasi, 68-69-oyatlar).
Ushbu oyatda “yemoq” fe’lining amr (buyruq) shakli “kuli” (yegin) ayol jinsi shakli ishlatilgan. Erkak jinsida bu so‘z “kul” shaklida keladi. Boshqa fe’llar ham shunday shaklda kelgan.
Shuningdek, oyatda “batnun” (oshqozon) so‘zining ko‘plik shakli “butuunun” so‘zi kelgan. “Ha” olmoshi uchinchi shaxs birlik ma’nosidagi ayol jinsini bildiradi.
Tadqiqotlarda urg‘ochi arining haqiqatan ham ikkita oshqozoni borligi, biri oziq-ovqatni hazm qilish uchun, ikkinchisi gullardan yig‘ilgan nektarni saqlash uchun ekani aniqlangan.
Davron NURMUHAMMAD
[1] Entomologiya (lotincha: hasharotlar) – hasharotlar to‘g‘risidagi fan. Hasharotlarning tuzilishi, hayot kechirishi, ularning individual va tarixiy rivojlanishi, xilmaxilligi, yer yuzida tarqalishi, yashash muhiti bilan munosabatlari va boshqalarni o‘rganadi.
Har bir inson orzu bilan yashaydi. Shu orzusiga yetishish uchun tinmay harakat qiladi.
Ba’zan duch kelayotgan muammolarni yechishda o‘zining imkoni bo‘lmasa, tegishli tashkilotlar eshigini qoqadi.
Har chorshanba O‘zbekiston musulmonlari idorasi tizimidagi vakilliklarda fuqarolar qabul kuni deb e’lon qilingan.
Bugun, 16 aprel kuni ham O‘zbekiston musulmonlari idorasi Toshkent viloyati vakilligiga turli masalalar yuzasidan bir necha kishilar murojaat qilib keldilar.
Murojaatlar orasida oilaviy, masjidlarga oid masalalar, diniy savollar, moddiy yordam so‘ralganlari ham bor.
Toshkent viloyati bosh imom-xatibi Doniyor domla Ikromov fuqarolarni iliq kutib olib, ularga zarur tavsiya va ko‘maklar berdi.
Fuqarolar qabuldan mamnun bo‘lib, iliq kutib olinganidan, o‘zlarini qiynagan masalalar yechim topganidan shod bo‘lishdi. Bu xayrli ishlarning boshida turgan barcha aziz insonlarning haqlariga xayrli duolar qildilar.
Shunday qabullarni viloyatning barcha tuman va shaharlari bosh imom-xatiblari ham amalga oshirdilar.
* * *
Buyuk bobomiz Abu Rayhon Beruniy «Javohirot» kitobida insoniylik fazilatini quyidagicha ta’riflaydi: «Insoniylik, ya’ni muruvvat kishining o‘zi, urug‘ aymog‘i va o‘z ahvoliga ta’sir etish bilan chegaralanadi.
Mardlik, muruvvat esa undan ham ustun turib, o‘zidan tashqariga ham o‘tadi. Muruvvatli mard kishi o‘zidagi va o‘ziniki ekanligiga hech kim tortishib o‘tirmaydigan narsadan boshqasiga egalik qilmaydi.
Agar u odamlarning osoyishtaligi deb mashaqqatlarga chidasa, ziqnalik qilmasdan, boshqalarga nasib etmay, unga ato qilingan narsalarni birovlarga bersa, bunday odam o‘shanday qudrat bilan shuhrat topgan mard kishi sanaladi; u o‘zining halimligi, muloyimligi, irodasi mustahkamligi, chidamliligi, kamtarinligi tufayli, ulug‘vorligi bilan tanilib, garchi u shu martaba ahlidan bo‘lmasa ham, oliy darajaga ko‘tariladi. U nasl nasab jihatidan emas, balki haqli ravishda (o‘sha sifatlari bilan) ehtirom qilinadi».
Toshkent viloyati vakilligi
Matbuot xizmati