Iymon qushining qanotlari qo‘rquv va rajodir. Qurquv deyilganda, Allohdan qo‘rqish anglanadi. Allohdan ko‘rqish deganda esa, hayotimizning har lahzasini U Zotning nazorati ostida o‘tkazish hamda Allohning qahhor va mutlaq hokim Zot ekanini aslo unutmaslik tushuniladi. Zero, buning oqibatida jahannam azobi va jannatdan mahrumlik iztirobi yotadi.
Rajo deganda, Allohning rahmatidan umidvor bo‘lish tushuniladi. Zotan, Allohning fazlu karami hamda rahmatiga ko‘z tikib ibodat qilish natijasida Allohning roziligini topib, jahannam azobidan qutulish va jannatga erishish tuyg‘usi yotadi. Chunki Alloh taolo bandalariga mehribon Zotdir.
Mo‘min uchun qo‘rquv va rajo, xuddi qushning ikki qanoti singaridir. Qanotlar parrandaning parvozini hosil qiladigan asosiy vositadir. Zero, qush shu ikki parsiz yoki uning birisiz ucholmaydi, balki muvozanat saqlangandagina yengil uchadi. Demak, qushning parvoz qilishi uchun qanotlar qanchalik ahamiyat kasb etsa, mo‘minning saodatga erishishi uchun xavf va rajo shunchalik muhimdir. Naqshbandiya tariqatining buyuk shayxlaridan hazrat Amir Kulol qaddasallohu sirrah xavfu rajo haqida bunday deganlar:
Murg‘i imonro du par: xavfu rajost,
Murg‘i beparro paridan xatost.
Mazmuni: “Iymon qushida ikki qanot bor: xavf va rajo. Zero, qanotsiz qush uchishga yaramaydi”.
Ha, qanotsiz qush ham, qanotlaridan biri shikastlangan yoki singan parranda ham ucholmasligi aniq.
Mo‘min kishining qurquv va rajo o‘rtasida yashashi shariat tarozisining muvozanatli ikki pallasidir. Alloh taolodan qo‘rqish va U Zotning fazlu karamidan umid qilish, har bir musulmonning eng birinchi vazifasi hisoblanadi. Zero, xavf va rajosi bo‘lmagan kishining e’tiqodiga putur yetadi. Chunki inson qo‘rquv orqali gunohdan o‘zini saqlaydi. Natijada, qalbida Allohga muhabbat hosil bo‘ladi. Bu muhabbat uni Allohning fazlu karamidan umid qilishga undaydi. Bu esa, bandaning ibodatlarga havasi va rag‘bati ortishiga sababdir.
Mo‘min kishi umidsiz qo‘rquvga va qo‘rquvsiz umidga tushmasligi, balki shu ikkisi orasida hayot kechirishi lozim. Mabodo bulardan biri yo‘qolsa, inson yo ortiqcha umidsizlikka tushadi, yoki qo‘rquvni unutadi. Buning oqibati esa, ayanchlidir. Shu bois, mo‘min Allohdan qo‘rqib gunohlardan qochishi va U Zotdan umid qilib savobli ishlarni bajarishi lozim. Zotan, qo‘rquv va umid orqali imonimiz quvvatlanadi, e’tiqodimiz to‘g‘ri shakllanadi.
Qurquv va umidi bor kishining imoni mustahkam bo‘ladi. Zero, ular bir-birini to‘ldiradi. Allohning qahridan qo‘rqmay rahmatidan umid qilish beparvolik va g‘ururni yuzaga keltiradi. Shuning uchun, rajoda qo‘rquv bo‘lishi lozim. Zero, qo‘rquvsiz rajo Allohning rahmatidan noumid bo‘lishga sababdir. Qo‘rquvdan rahmat, ilm va rizo hosil bo‘ladi. Zero, Ibn Mas’ud roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam bunday marhamat qiladilar:
رأس الحكمة مخافة الله
“Hikmatning boshi Allohdan qo‘rqishdir” (Imom Bayhaqiy rivoyati).
Alloh taolo barchamizni imonda, Islomda sobitqadam qilib, doimo xavf va rajo o‘rtasida hayot kechirishimizni nasib aylasin. Omin!
Tolibjon QODIROV
Do‘stona va samimiy ruhda o‘tgan uchrashuvda Markaz rahbari O‘zbekiston Prezidenti Shavkat Mirziyoyev tashabbusi bilan yurtimizda bunyod etilayotgan O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazi haqida jumladan, Markaz doirasida amalga oshirilayotgan tadbirlar, barcha ilmiy va tashkiliy ishlar haqida ma’lumot berdi.
– O‘zbekiston Islom ilmi, fiqh va hadis sohasida yuksak merosga ega. Bu zaminda mashhur ulamolar, buyuk faqihlar, muhaddislar, mutafakkirlar va san’atshunoslar yetishib chiqqan, – dedi Islom uyushmasi bosh kotibi. – Ushbu merosning Islom olamidagi ahamiyati va dolzarbligini ko‘rsatishda O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazi muhim o‘rin tutadi. Bu yurtning taniqli va mashhur allomalari tufayli Islom sivilizatsiyasining asl mohiyati xususan, insonparvarlik va bag‘rikenglik qadriyatlari bugungi kunga qadar saqlanib qolgan. Mazkur megaloyiha bu boy merosni jahon hamjamiyatiga tanitishda asosiy ahamiyatga ega. Biz Butunjahon Islom uyushmasi nomidan ushbu sa’y-harakatlarni to‘liq qo‘llab-quvvatlaymiz. O‘zbekiston Prezidentining madaniyat va ma’rifatga qaratgan e’tibori barcha musulmon mamlakatlar uchun namuna bo‘ladi. Markaz bilan hamkorlik qilishdan benihoyat mamnunmiz! – deya ta’kidladi Shayx Muhammad Abdulkarim Al-Issa.
Uchrashuv davomida Shayx Muhammad Abdulkarim Al-Issa O‘zbekistonda olib borilayotgan islohotlar xususan, Islom sivilizatsiyasi markazining barcha tadbirlari, rejalashtirilgan turli anjumanlarga qiziqish bildirib, bu borada olib borilayotgan ishlarni yuksak baholadi va mamnuniyat bilan e’tirof etdi. Islom sivilizatsiyasi markazining ochilish marosimi qanchalik ahamiyatli ekanligiga esa alohida to‘xtaldi. Shu o‘rinda Shayx Muhammad Abdulkarim Al-Issa O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev Birlashgan Millatlar Tashkiloti Bosh Assambleyasining 72-sessiyasida so‘zlagan nutqidan quyidagi iqtiboslarni keltirdi: “Biz butun jahon jamoatchiligiga islom dinining asl insonparvarlik mohiyatini yetkazishni eng muhim vazifa, deb hisoblaymiz. Biz muqaddas dinimizni azaliy qadriyatlarimiz mujassamining ifodasi sifatida behad qadrlaymiz. Islom dini bizni ezgulik va tinchlikka, asl insoniy fazilatlarni asrab-avaylashga da’vat etadi. Islom sivilizatsiyasi markazining faoliyati ham shu maqsadga xizmat qiladi”. Shayx Muhammad Abdulkarim Al-Issa O‘zbekiston Prezidenti tomonidan BMT minbaridan turib ilgari surilgan mazkur ulkan tashabbus Butunjahon Islom uyushmasi nomidan qo‘llab-quvvatlashini ta’kidlab o‘tdi.
Islom sivilizatsiyasi markazi rahbari O‘zbekiston Prezidenti tashabbusi bilan Markaz tarkibida Arab-islom xattotlik maktabini ochish yo‘lga qo‘yilganini ma’lum qildi. Shayx Muhammad Abdulkarim Al-Issa ushbu loyihani to‘la-to‘kis qo‘llab-quvvatladi:
– Yangi O‘zbekiston loyihasi bo‘lmish bu xattotlik maktabi orqali Qur’oni karimning har bir surasini maxsus arab xatida, bezaklar bilan boyitilgan tarzda qo‘lda ko‘chirish maqsadga muvofiq, – deya taklif qildi Bosh kotib, – O‘zbekistondagi bo‘lajak Arab-islom xattotlik maktabi faoliyatini yo‘lga qo‘yishda, shuningdek, jahon miqyosida mashhur bo‘lgan katta tajribaga ega xattotlarni ushbu markazga jalb etish, xattotlarning ish faoliyati samarali bo‘lishi uchun ularni rag‘batlantirish va umuman maktab faoliyatini rivojlantirishda astoydil hamkorlik qilishga tayyormiz.
Delegatsiya a’zolari Makka shahrida joylashgan Hiro madaniyat dahasi, Vahiy muzeyi, “Burj as-sa’a” minorasida joylashgan shu nomdagi muzey, Ka’ba kisvasi uchun qirol Abdulaziz majmuasi va Madina shahridagi “Bo‘ston” muzeyi, Payg‘ambarimiz (s.a.v) siyratlari va Islom sivilizatsiyasi muzeyi, Jidda shahridagi Islom san’ati muzeyi va kutubxonasiga tashrif buyurdi va hamkorlik bo‘yicha muzokaralar olib bordi.
Bundan tashqari, Islom sivilizatsiyasi markazi delegatsiyasi a’zolari muzey va kutubxonalarga qilgan tashriflari jarayonida Payg‘ambarimizning faoliyat va turmush tarzlarini ifodalovchi videolavhalar O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markaziga taqdim etilishi masalasini ham ko‘rib chiqishdi.
Shuningdek, uchrashuvda O‘zbekiston Prezidenti tashabbusi bilan Samarqandda yangidan bunyod etilayotgan Imom Buxoriy majmuasi ziyoratchilari uchun qulay shart-sharoitlar yaratish masalasida ham fikr almashildi. Bu borada Saudiya Arabistoni tajribasidan foydalanish maqsadida Butunjahon Islom uyushmasi Tadbirlar va konferensiyalar bo‘limi boshlig‘i Shokir Saloh al-Advaniy bilan muloqot o‘tkazildi. Muloqot davomida Islom uyushmasi vakili bu masalada Saudiya Arabistonining yetakchi tashkilotlaridan biri “Ilm” kompaniyasi ko‘mak berishini bildirdi. Keyingi muhokamalar videokonferensiya shaklida davom ettirilishiga kelishib olindi.