Qashqadaryo viloyati musiqali drama teatrida Nafas Shodmonov dramasi asosida O'zbekistonda xizmat ko'rsatgan artist Valixon Umarov tomonidan sahnalashtirilgan “Abu Muin Nasafiy” spektakli prem'erasi bo'lib o'tdi, deb xabar bermoqda “Qashqadaryo” nashri. 

Ma'lumki, allomalar merosini keng xalq ommasiga yanada yaxshi tushuntirishda badiiy va sahna asarlari, kinofil'mlarning ahamiyati katta. To'g'risi, bu borada hali qilinadigan ishlar talaygina. Shomurod Sharapov qalamiga mansub “Haqiqat qilichi” nomli roman kam nusxada nashr qilingan, shu nomda hujjatli fil'm yaratilgan, xolos. Filologiya fanlari doktori, professor Nafas Shodmonov tomonidan yozilgan “Abu Muin Nasafiy” dramasi bu borada muhim ahamiyat kasb etadi.
E'tirof etish lozim, shu vaqtgacha Nafas Shodmonovning “Nuh kemasi”, “Qobil ila Hobil”, “Shiroq”, “Naxshab afsonasi”, “Oqsaroy”, “Najot darvozasi” kabi 20 dan ziyod tarixiy va zamonaviy mavzudagi dramalari respublika teatrlarida sahnalashtirilgan.

“Abu Muin Nasafiy” spektaklida allomaning ahli sunna val-jamoa mazhabi asosida pok aqida va musaffo islomga itilish yo'lidagi xizmatlari ramziy-ishoraviy uslublarda aks ettiriladi. O'zlarini dinda bilimdon sanagan, biroq alloma keltirgan aniq dalillar qarshisida ojiz qolgan johil guruhlar Abu Muin Nasafiyni jismonan yo'q qilishga urinadi. Asar voqealari XI asrda Nasaf va Samarqand shaharlarida bo'lib o'tadi.

Qur'on oyatlari bilan ziynatlangan, mafkuraviy ziddiyatlarni ochib berishga qaratilgan spektakl' tomoshabinni befarq qoldirmaydi, chuqur mushohadaga, teran mulohazaga chorlaydi.

Ta'kidlash o'rinli, spektakldagi rollarni viloyat musiqali drama teatrining aktyor va aktrisalari mahorat bilan ijro etishdi. Abu Muin Nasafiy siymosini taniqli kino va teatr aktyori G'ayrat Husainov gavdalantirgan. Allomaning rafiqasi Oybaland, mo''tazila oqimi etakchilaridan biri Jovid, rofiziya firqasiga mansub katta mulkdor xotin Ozar obrazlari ham ancha esda qolarli. Sahna dekoratsiyalari, musiqa, liboslarga ham alohida ahamiyat qaratilgan.

Shu o'rinda ayrim jihatlarga to'xtalib o'tsak. Ma'lumki, kalom, aqida masalalarini hammayam tushunmaydi. Tomoshabinlar yosh va saviyasini hisobga olgan holda, nutq va savol-javoblar sodda, odamlar tushunadigan, anglaydigan misollar orqali ochib berilsa, maqsadga muvofiq bo'lar edi.

Qolaversa, mo''tazila qarashlarini ifodalaydigan Jovid obrazi etarli darajada ochilmasdan qolgan. Vaholanki, rol' ijrochisi Akbar Berdiyevni kuchli aktyor sifatida bilamiz. Boz ustiga mo''tazila oqimi vakillari ham bu darajada ko'r-ko'rona aqidaga emas, rad qilish murakkab haqiqatga tayangan edi. Ya'ni Jovid kuchli bilimli, biroq johil – uni shu tarzda ko'rsatish ma'qul bizningcha.

Oybaland o'ldirilishi sahnasida ham oddiy yo'ldan borilgan. Ortdan bir necha bor pichoq suqish sahnasi yosh bolalar, ta'sirchan odamlarga yomon ta'sir qilishi aniq – shu sabab qatl sahnasini boshqa detallar yordamida ham ishonarli tarzda ko'rsatish mumkin.

Bular to'g'rilasa bo'ladigan narsalar. Muhimi, buyuk inson haqidagi dastlabki sahna asari dunyo yuzini ko'rdi. Uni bemalol respublika teatrlarida, xalqaro sahnalarga namoyish etsa bo'ladi, namoyish etish kerak. Bu spektakl' viloyatimiz madaniyat va san'at sohasida katta voqelik.

Qayd etish joiz, “Tabsirat-ul adilla”, “At-tamhiyd li qavoid at-tavhiyd”, “Qasiydul qavoid fi ilmil aqoid”, “Al-Ifsod li had' al-ilhod”, “Manohij al-aimmati fil furu'”, “Bahrul kalom” singari chuqur ilmiy tahlilga asoslangan, moturidiya ta'limotining mohiyati ochib berilgan o'nlab asarlari bilan musulmon dunyosida shuhrat qozongan zot – Abu Muin Nasafiy ming yil avval jaholatga qarshi ma'rifat bilan kurashning o'ziga xos namunasini ko'rsatgan edi.

Islom olamida “Haqiqat qilichi” nomi bilan tanilgan buyuk vatandoshimiz ibohiya, xorijiya, mo''taziliya, qadariya, jabariya kabi botil firqalarga asosli raddiyalar bergan va dinimiz sofligini saqlashga katta hissa qo'shgan.

Bahriddin Xushboqov, [16.01.2024 10:30]
Aytish o'rinli, Abu Muin Nasafiy ilmiy merosi o'rganila boshlanganiga hali ko'p vaqt bo'lgani yo'q. O'zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoev tashabbusi bilan alloma abadiy qo'nim topgan manzil obodonlashtirilib, maqbara, masjid, kutubxona, muzey barpo etildi. “Tabsirat-ul adilla”, “At-tamhiyd li qavoid at-tavhiyd”, “Bahrul kalom” asarlari tarjima qilinib, ko'p ming nusxada chop etildi. U zot haqida ko'plab ilmiy asarlar, ma'rifiy maqolalar nashr etilib, dunyoning nufuzli olimlari ishtirokida ilmiy konferentsiyalar o'tkazildi. 

O'zbekiston musulmonlari idorasi
Matbuot xizmati