Shu yil 6 noyabr kuni Imom Buxoriy nomidagi Toshkent islom institutida "Dolzarb aqidaviy va zamonaviy fiqhiy masalalar" mavzusida respublika ilmiy-amaliy anjuman bo‘lib o‘tdi.
Ilmiy-amaliy konferensiyada O‘zbekiston musulmonlari idorasi, Din ishlari bo‘yicha qo‘mita, O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi, O‘zbekiston xalqaro islom akademiyasi mutasaddi vakillari, Fatvo markazi va Imom Moturidiy xalqaro ilmiy-tadqiqot markazining ilmiy xodimlari, oliy va o‘rta maxsus islom ta’lim muassasalarining professor-o‘qituvchilari, yosh olimlar va tadqiqotchilar ishtirok etdi.
Qur’oni karim tilovati va xayrli duolar bilan boshlangan tadbirni Toshkent islom instituti O‘quv ishlari bo‘yicha prorektori Jahongir Ro‘ziyev olib bordi.
Dastlab O‘zbekiston musulmonlari idorasi raisi o‘rinbosari, Toshkent islom instituti rektori, professor Muhammadolim Muhammadsiddiqov tadbirni tabrik so‘zi bilan ochib, keyingi paytda dinimizga oid turli aqidaviy va fiqhiy ixtiloflar yuzaga chiqayotgani, yoshlarni yot g‘oyalardan asrash zarurati, olim va tadqiqotchilarning faoliyatini jadallashtirish anjumanning asosiy maqsadlaridan ekanini qayd etdi.
Shundan so‘ng O‘zbekiston musulmonlari idorasi raisining birinchi o‘rinbosari Homidjon domla Ishmatbekov e’tiborli olim va tadqiqotchilarni birlashtirgan anjuman bilan ishtirokchilarni qutlab, bugungi glaballashuv davrida qadriyat va madaniyatlar birlashib ketayotgani, shu bois ulamolar dinimiz sofligini asrashga jiddu jahd qilishlari lozimligini ta’kidlash barobarida zamonaviy dunyoda fatvo berish masalasida ilmiy ma’ruza qildi.
Shuningdek, so‘zga chiqqan O‘zbekiston musulmonlari idorasi Faxriylar kengashi raisi Shayx Abdulaziz Mansur, O‘zbekiston xalqaro islom akademiyasi rektori Uyg‘un domla G‘afurov anjuman ishiga muvaffaqiyat tilash asnosida uning mavzusi naqadar dolzarbligi, xalqaro va respublika anjumanlarini faol o‘tkazib kelayotgan Toshkent islom institutining ilmiy salohiyati tobora ortib borayotganini bayon etishdi.
Ilmiy-amaliy anjuman davomida olim va tadqiqotchilar “Kalom ilmi va aqidaviy masalalarga oid zamonaviy ilmiy tadqiqotlardagi yondashuvlar”, “Sog‘lom e’tiqodning jamiyat taraqqiyotidagi o‘rni”, “Aqidaga oid oyat va hadislarni to‘g‘ri talqin qilishning ahamiyati”, “Ahli sunna val jamoa ulamolarining adashgan oqimlarga raddiyalari”, “Moturidiya ta’limotining asoslari va xususiyatlari”, Zamonaviy fiqhiy masalalar bo‘yicha fatvolar va ularning tahlili” kabi mavzular bo‘yicha ma’ruza qilish bilan birga ayni masalalarning yechimi borasida o‘z fikr-mulohazalarini bildirishdi.
Anjuman yakunida bugungi kundagi dolzarb aqidaviy va zamonaviy fiqhiy masalalarga oid muammolarni tahlil etish barobarida ularning yechimi bo‘yicha tavsiyalar ishlab chiqildi.
O‘zbekiston musulmonlari idorasi
Matbuot xizmati
1. Olimning to‘liq ismi sharifi Muhammad ibn Muhammad ibn Mahmud Abu Mansur Moturidiy Samarqandiy Ansoriy.
2. Kamoliddin Bayoziyning tahqiqiga ko‘ra bu zotning nasabi ulug‘ sahobiy Abu Ayyub Ansoriyga borib taqaladi.
3. Abu Mansur Moturidiyning qaysi yilda tug‘ilgani aniq ma’lum emas. Ammo ustozi Muhammad ibn Muqotil Roziy hijriy 248 (milodiy 862) yilda vafot etgani aytilgan. Shunga ko‘ra, Abu Mansur Moturidiy hijriy 240 (milodiy 854) yildan oldin tug‘ilgani taxmin qilinadi.
4. Imom Moturidiy ko‘plab ustozlardan ta’lim olgan. Quyidagilar ularning eng mashhurlari:
5. Ushbu olimlar Imom Moturidiyni Imom Abu Hanifa rahimahullohgacha bo‘lgan sanadini bog‘lovchi ustozlar hisoblanadi.
6. Imom Moturidiyning shogirdlari uning ilimy merosini davom ettirib, bu ta’limotni rivojlantirganlar. Masalan:
7. Abu Mansur Moturidiy tafsir, usulul fiqh va aqoid kabi shar’iy ilmlarning turli yo‘nalishlari bo‘yicha asarlar ta’lif etgan.
8. Tafsir yo‘nalishi bo‘yicha “Ta’vilotu ahli sunna” nomli tafsir yozgan.
9. Usulul fiqh yo‘nalishida “Ma’xozush sharoi’” (Shar’iy hukmlar manbasi) va “Jadal” (Ilmiy bahslar) nomli ikkita kitob yozgan.
10. Ulamolar Abu Mansur Moturidiy aqoid ilmi bo‘yicha yozgan asarlarini o‘rganib chiqib, ularni uch turga ajratganlar:
11. Abdulhay Laknaviy “al-Favoidul-bahiya” asarida Imom Abu Mansur Moturidiyni mutakallimlar imomi va musulmonlarning to‘g‘ri aqidasini asoslab bergan buyuk alloma sifatida tavsiflaydi. Uning ta’kidlashicha, Imom Moturidiy benazir asarlar yaratib, botil aqida vakillarining buzg‘unchi g‘oyalariga raddiyalar bergan.
12. Ulamolar aytadilarki, Hujjatul Islom (Islom dini hujjati) deyilganda faqat Imom G‘azoliy tushunilganidek, Imomul hudo (to‘g‘ri yo‘lga boshlovchi) deyilganda ham faqat Imom Moturidiy tushuniladi.
13. Butun hayotini ilm ma’rifat o‘rganish va uni yoyish bilan o‘tkazgan Abu Mansur Moturidiy rahmatullohi alayh hijriy 333 (milodiy 945) yilda taxminan to‘qson besh yoshida Samarqandda vafot etgan va Chokardiza qabristoniga dafn etilgan.
14. 2020 yil O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev tashabbusi bilan O‘zbekiston xalqaro islom akademiyasi huzurida “Imom Moturidiy xalqaro ilmiy-tadqiqot markazi” tashkil etilgan.
15. Shuningdek, 2025 yil mart oyida Davlatimiz rahbari tomonidan buyuk olimga yuksak hurmat ifodasi o‘laroq “Imom Moturidiy tavalludining 1155 yilligini keng nishonlash to‘g‘risida”gi qaror qabul qilindi.