Bismillahir Rohmanir Rohiym!
Hurmatli rais janoblari!
Hurmatli delegatsiyalar rahbarlari!
Global siyosat kun tartibidagi eng o‘tkir va og‘riqli masala – Falastin muammosiga bag‘ishlangan bugungi muhim sammitimizni tashkil etganlari uchun Ikki muqaddas masjid xodimi, Saudiya Arabistoni Podshohi Salmon bin Abdulaziz Ol Saud A’lo Hazratlariga hamda Valiahd va Bosh vazir Muhammad bin Salmon Ol Saud Hazrati Oliylariga alohida minnatdorlik bildiraman.
Ming afsuski, 2023 yili Ar-Riyod shahridagi tarixiy yig‘ilishdan keyin o‘tgan vaqt mobaynida ushbu adolatsiz va qonli urush ko‘lami yanada kengaydi.
Dunyo hamjamiyatining qat’iy harakat va chaqiriqlariga qaramasdan, xalqaro me’yorlar va rezolyutsiyalarning qo‘pol ravishda buzilishi davom etmoqda. Urush olovi endilikda Livan hududini ham qamrab olgani barchamizni qattiq larzaga solmoqda.
Hamkasblarim o‘z nutqlarida aytib o‘tganlaridek, ming-minglab begunoh bolalar, ayollar va keksalar o‘limiga sabab bo‘layotgan bu vayronkor va mudhish hujumlar insoniyat yangi tarixining eng qora sahifasiga aylanmoqda.
Ijtimoiy infratuzilma obyektlari, maktab va shifoxonalar, masjidlar, butun boshli shaharlar yo‘q qilib tashlanayotgani, millionlab tinch aholi boshpanasiz qolib, ocharchilik va kasalliklarga mahkum bo‘layotganini iztirobsiz kuzatish mumkin emas.
Eng yomoni, hammamiz guvoh bo‘layotganimizdek, ushbu fojiaga nisbatan xalqaro maydonda ikki xil standartlar asosida yondashilmoqda. Bu esa urushning keng yoyilib ketish ehtimolini keskin oshirmoqda, xalqaro xavfsizlikka jiddiy raxna solmoqda.
Hurmatli sammit ishtirokchilari!
O‘zbekiston Falastin – Isroil muammosini tinchlik va diplomatiya yo‘li bilan hal etishga qaratilgan barcha amaliy tashabbuslarni to‘liq qo‘llab-quvvatlaydi.
Bu borada bugungi sammitimizda umumiy siyosiy iroda va birdamlikni namoyon etib, global va mintaqa darajasida samarali mexanizmlar va aniq yechimlar ishlab chiqib, hayotga tezroq joriy etilishiga ishonamiz.
Gap, eng avvalo, Birlashgan Millatlar Tashkiloti va Xavfsizlik Kengashining mazkur ko‘p yillik nizoni hal etishdagi o‘rni va ta’sirini tubdan oshirish haqida bormoqda.
Harbiy harakatlarni zudlik bilan to‘xtatish, xavfsiz gumanitar yo‘laklarni ta’minlash va eng asosiysi – tinchlik muzokaralarini boshlash masalalari bu universal xalqaro tuzilmaning doimiy e’tibor markazida turishi maqsadga muvofiqdir.
Ikkinchidan, 15 noyabr kuni jafokash Falastin xalqi o‘z milliy bayrami – Falastin Davlati e’lon qilingan kunni nishonlaydi.
Aminmanki, bu qadimiy va boy tarixga ega xalq 1967 yildagi chegaralar doirasida, poytaxti Sharqiy Quddus bo‘lgan mustaqil va ozod davlatini tuzishga to‘la haqlidir. Bu borada biz Saudiya Arabistoni tashabbusi bilan tashkil etilgan Ikki davlat yechimi uchun global alyans faoliyatini har tomonlama ma’qullaymiz.
Uchinchidan, Falastin va Livan hududidagi mislsiz gumanitar inqirozning oldini olish maqsadida davlatlarimiz tomonidan hamda yetakchi xalqaro tashkilotlar doirasida yordam ko‘lamini kengaytirishimiz lozim.
Birlashgan Millatlar Tashkilotining katta tajribaga ega bo‘lgan Maxsus agentligi va boshqa institutlari faoliyatiga zaruriy ko‘makni oshirish tarafdorimiz.
Shu o‘rinda biz urushda jabrlangan falastinlik bolalar va ayollarni O‘zbekiston shifoxonalarida beg‘araz davolashga tayyorligimizni bildiramiz.
Biz Falastin xalqiga amaliy yordam ko‘rsatish masalalarini kelgusi yili Samarqandda o‘tadigan “Ko‘rfaz arab davlatlari – Markaziy Osiyo” sammitida ham muhokama qilish niyatidamiz.
To‘rtinchidan, Islom hamkorlik tashkiloti doirasida muqaddas Al-Aqso masjidi, Quddusdagi boshqa noyob tarixiy-madaniy yodgorliklarning daxlsizligini ta’minlash hamda ularni beshikast saqlab qolish masalalariga katta e’tibor qaratishimiz lozim.
Hurmatli delegatsiyalar rahbarlari!
Bugungi favqulodda uchrashuvimiz Yaqin Sharq muammosini hal etishda katta qadam bo‘ladi, deb umid qilaman.
Alloh taolodan jahonda tinchlik-osoyishtalik va xotirjamlik ne’matini ziyoda etishini va ummatimiz ahilligini yanada mustahkam qilishini so‘rab qolaman.
Ilm yo‘lida yurganlarga yordam – Qur’on va sunnat nurida
Ilm – bu insoniyat taraqqiyotining asosi bo‘lib, dinimiz esa bu haqiqatni har jihatdan yuksak darajada ta’kidlab keladi. Islom dini ilmni nafaqat maqtaydi, balki uni talab qilishni har bir musulmon erkak va ayolga vojib deb sanaydi. Ayniqsa, ilm talab qilayotgan kishilarga yordam berish, ularni qo‘llab-quvvatlash, yo‘llarini ochish va ularga yengillik yaratish – bu faqat insoniylik emas, balki ibodatning o‘zidir. Ushbu maqolada Qur’on oyatlari, hadisi shariflar va ulamolar hikmatlari asosida bu mavzu chuqurroq tahlil qilinadi.
Qur’oni karimda ilm ahliga ehtirom
“Agar har bir jamoatdan bir guruh chiqib, dinni o‘rganib kelsa va o‘z qavmlarini ogohlantirsa, ehtimolki, ular (gunohlardan) saqlanurlar edi” (Tavba surasi, 122-oyat).
Bu oyat ilm talab qilishning ijtimoiy va diniy mas’uliyat ekanligini ochiq-oydin ifodalaydi. Dinni chuqur tushunadigan kishilar jamiyatning ma’naviy ustunidir. Ularning tayyorgarligi uchun sharoit yaratish – bu jamoaning iymoniga dalolatdir. Har bir musulmon ilm ahlini rag‘batlantirishi, moddiy-ma’naviy yordam berishi bu oyat asosida shar’iy mas’uliyat bo‘lib qoladi.
“Ayting: bilganlar bilan bilmaganlar teng bo‘lurmi? Faqat aql egalari ibrat olurlar” (Zumar surasi, 9-oyat).
Alloh taolo ilm egalarining darajasini ulug‘lab, ularni bilmaganlardan ajratmoqda. Bu oyat, ilm egasini qadrlashni, unga xizmat qilishni va unga yordam ko‘rsatishni Allohning marhamatiga yaqinlashtiradigan amallardan biri deb anglashga undaydi.
Hadisi shariflar: Ilm yo‘lida yurganlarga jannat yo‘li ochiladi
“Kim ilm talab qilish yo‘liga tushsa, Alloh unga jannat sari yo‘lni oson qiladi” (Imom Muslim rivoyati).
Bu hadis ilm yo‘lida yurgan kishini qo‘llab-quvvatlagan har bir insonni jannat yo‘lining sheriklaridan biri bo‘lishi mumkinligini bildiradi. Ilm oluvchiga suv olib berish, kitob olib berish, yo‘l xarajatiga yordam berish, hatto unga duolar qilish ham bu yo‘lga xizmat qilishdir.
“Agar Alloh bir kishiga yaxshilikni xohlasa, uni dinni tushunishga muvaffaq qiladi” (Imom Buxoriy va Muslim rivoyati).
Bu hadisda Allohning bir bandaga bergan eng katta ne’matlaridan biri – ilmga rag‘batdir. Shunday insonlarni qo‘llab-quvvatlash, Alloh irodasini bajarayotganday ajr olib keladi.
Talaba – Allohning roziligini istayotgan banda. Unga yordam – bu rozilik sari qo‘l cho‘zishdir.
Ulamolar hikmatlarida:
Imom Shofe’iy rahimahulloh: “Ilm talab qiluvchiga xizmat qilish Allohga ibodat qilishdir”.
Bu so‘zlar ilmga xizmat qilishning darajasini aniq belgilaydi. Bu faqat odamga emas, balki Allohga qilinayotgan xizmat sifatida baholanadi.
Ibn Qayyim Javziyya rahimahulloh: “Ilm egalarini ko‘tarish, ularga yo‘l ochish – jamiyatning yuksalishi uchun zamin yaratadi”.
Ilm ahli yordam olmasa, jamiyat zaiflashadi. Ularning ilm olishiga, rivojlanishiga, xizmat qilishiga yordam berish jamiyatning taraqqiyotiga xizmatdir.
Ilm yo‘lida harakat qilayotgan kishilar – bu ummatning kelajak poydevoridir. Ularga yordam berish, ularga xizmat qilish, ularni moddiy va ma’naviy rag‘batlantirish – Qur’on va Sunnat ko‘rsatmasidir. Har birimiz bu yo‘lda hissa qo‘shsak, Alloh huzurida ajru savob olamiz va oxiratda ilm bilan do‘stlashganlardan bo‘lamiz, inshaAlloh.
Xulosa qilib aytganda “Ilm egasiga berganing – Allohga berganingdir!” bu so‘zlar har bir musulmon qalbiga yozilishi kerak.
Anvar XUJAXANOV,
Toshkent Islom instituti talabasi.