Opamni farzandi yo‘q. Ko‘p yil davolandilar. Kimdir bola asrab olsa va unga mehr bersa o‘zi ham farzand ko‘rishini aytibdi. So‘ramoqchi bo‘lganim dinimizda bola asrab olishga ruxsat berilganmi? Ruxsat bo‘lsa qanday hukmlar bor?
Javob: Bismillahir rohmanir rohiym.
Dinimizda bola asrab olishga ruxsat beriladi, ammo unga quyidagi shartlar qo‘yilgan:
1. Asrab olingan bolani o‘z otasiga nisbat berilishi;
Bolani o‘z otasini nomi bilan chaqirish (ya’ni seni otang menman yoki otang falonchi, deb o‘z otasidan boshqa odamni ota sifatida ko‘rsatmaslik kerak);
Alloh taolo asrab olingan farzandlar haqida bunday marhamat qilgan: “Ularni (asrab olingan bolalarni) o‘z otalari (ismi) bilan chaqiringiz. Shu Alloh nazdida adolatliroqdir. Bas, agar ularning otalarini bilmasangiz, u holda (ular) sizlarning diniy birodarlaringiz va do‘stlaringizdir. Qilgan xatolaringiz sababli sizlarga gunoh yo‘qdir, lekin ko‘ngillaringiz (bilan) qasd qilingan narsadagina (gunohkor bo‘lursiz). Alloh kechirimli va mehribon zotdir” (Ahzob surasi 5-oyat).
Bu oyatlar nozil bo‘lgunicha, odamlar orasida birovning bolasini o‘g‘il qilib, o‘z o‘g‘illaridek nomlaganlar va jamiyatdagi mavjud tushuncha, urf-odatlar ila ish tutishgan. Oyat nozil bo‘lgach bu hukm o‘zgardi.
2. Asrab olingan bola asrab oluvchiga mahram bo‘lishi;
Bolani qaramog‘iga olishda avvalo imkon qadar yaqin qarindoshlarning bolalaridan (ya’ni asrab olinayotgan bola o‘g‘il bola bo‘lsa ayolning, qiz bola bo‘lsa erning aka-uka yoki opa-singillarining bolalaridan) birini qaramog‘iga olishi kerak. Chunki ular o‘rtasida nasab jihatidan mahramlik bor. Bordiyu yaqin qarindoshlardan bola olish imkoni bo‘lmay, begona bola olinsa va u qiz bo‘lsa, asrab oluvchi erning emizikli holatdagi opa-singillari yoki aka-ukalarining ayollari ikki yarim yil ichida bolani emizsalar yoki ularning suti ichirilsa, asrab oluvchi erning jiyani hisoblanib, mahramiga aylanadi. Agar asrab olingan bola o‘g‘il bo‘lsa, asrab oluvchi ayolning emizikli holatdagi opa-singillari yoki aka-ukalarining ayollari o‘sha o‘g‘il bolani emizsalar asrab oluvchi ayolga jiyan bo‘lgani uchun, mahram hisoblanadi (ikki yarim yildan so‘ng emizish yoki bolaga yuqorida zikr qilingan ayollardan boshqalarning sutini ichirish bilan mahramlik sobit bo‘lmaydi). Shunday yo‘l bilan bir oilada nomahramlar jamlanib qolishining oldi olinadi. Oisha roziyallohu anhodan rivoyat qilinadi. U kishi o‘z jiyanlari Urva roziyallohu anhuga shunday hikoya qilib beradilar. Aflaha ismli emikdosh amakim kirishga izn so‘ragan vaqtda u kishidan o‘zimni olib qochdim va ro‘molni o‘rab oldim.
So‘ng bu haqida Rasululloh sollallohu alayhi vasallamga xabar berganimda:
"Uning oldida ro‘mol o‘rashingizga hojat yo‘q, chunki nasab jihatidan mahramlik sobit bo‘lganidek emikdoshlik sababli ham mahramlik hosil bo‘ladi", dedilar (Imom Muslim rivoyatlari).
3. Asrab olingan bolaning meros olmasligi;
Asrab olingan bola va asrab oluvchilarning o‘rtasida nasabiy aloqasi bo‘lmasa, bir-birlaridan meros olishlari joiz bo‘lmaydi. Balki qo‘llarida qolgan mulklar nasabiy merosxo‘rlarning haqqi hisoblanadi.
Bola asrab olishdan maqsad, ko‘p bolalik oilalarga yordam berish yoki yetimning boshini silash savobini topish bo‘lmog‘i lozim. Hech qachon asrab olingan bola haqiqiy farzand bo‘lmaydi. Agar asrab olingan farzanddan kelajakda boquvchiga hech qanday naf tegmasa, aksincha zarar yetgan taqdirda ham bundan afsuslanmaslik kerak bo‘ladi, aks holda qilingan xizmatning savobi bekor bo‘ladi. Vallohu a’lam.
O‘zbekiston musulmonlari idorasi
Fatvo markazi
Munosabat
Avvalo, barcha yurtdoshlarimizni xursandchilik ayyomi – Qurbon hayiti bayrami bilan samimiy muborakbod etaman!
Mamlakatimizda Qurbon hayiti nafaqat diniy, balki umummilliy bayram sifatida ham keng nishonlanadi. Zero, ushbu kunda yurtdoshlarimiz bir-birini hayit bilan samimiy tabriklab, o‘zaro sovg‘alar ulashadi, millati, tili va dinidan qat’i nazar, yolg‘iz keksalar, kam ta’minlangan oilalar holidan xabar olinib, xayriya ishlari amalga oshiriladi.
Shu ma’noda, ushbu qutlug‘ bayram insonparvarlik va bag‘rikenglik ramzi bo‘lish bilan birga, insonlar o‘rtasida o‘zaro mehr-muhabbat va hamjihatlik kabi fazilatlarni ham o‘zida mujassam etadi.
Yurtimizda hayit bayramini munosib kutib olish va o‘tkazish, shuningdek, milliy-diniy qadriyatlarimizni asrab-avaylash, xalqimizning ko‘p asrlik an’ana va urf-odatlariga uyg‘un holda o‘tkazilishiga alohida e’tibor qaratiladi. Buning uchun barcha zarur tayyorgarliklar ko‘riladi, mamlakatimizning barcha hududlarida tom ma’noda bayram shukuhi hukm suradi.
Kezi kelganda yurtimizda “Inson qadri uchun” degan ulug‘vor g‘oya asosida barcha sohalar qatori diniy-ma’rifiy jabhada ham katta islohotlar amalga oshirilayotgani, normativ-huquqiy hujjatlar takomillashtirilib, soha faoliyati samaradorligi yangi bosqichga chiqarilayotganini alohida qayd etish lozim.
Davlatimiz rahbari tashabbusi bilan oxirgi yillarda yurtimizning har bir go‘shasidagi ulkan bunyodkorlik ishlari izchil davom ettirilmoqda. Xususan, Toshkentda Islom sivilizatsiyasi markazi binosi qurilishi yakuniga yetib bormoqda, Samarqandda Imom Buxoriy majmuasi qad rostlamoqda.
Yaqinda Prezidentimiz ushbu majmuaga tashrif buyurib, u yerdagi bunyodkorlik ishlari bilan tanishdi, zarur ko‘rsatmalar berdi. Zero, bu davlatimiz rahbarining uzoqni ko‘ra bilishi, ulug‘ ajdodlarga yuksak ehtiromining yorqin ifodasidir.
E’tiborga sazovor jihatlardan yana biri shuki, Prezidentimiz qo‘ng‘iroq qilib, hojilarimiz uchun yaratilgan shart-sharoitlar, ularning salomatligi va kayfiyati haqida so‘radi. Bundan hojilarimiz behad mamnun bo‘ldi, e’tibor va ehtiromdan xursand bo‘lgan ziyoratchilarimiz ko‘zlarida yosh bilan duo qildilar.
Arafot maydonida, duolar mustajob bo‘ladigan ayni onlarda Prezidentimizning Qurbon hayiti munosabati bilan O‘zbekiston xalqiga yo‘llagan tabrigini katta hayajon bilan eshitdik. Yaratgandan yurtimizga tinchlik, xalqimizga farovonlik so‘rab, duolar qildik.
Ayniqsa, tabrikda hojilarimiz alohida eslab o‘tilgani ziyoratchilarimizni cheksiz quvontirdi.
Barcha yurtdoshlarimiz qatori hojilarimiz ham ushbu tabrikdagi olijanob g‘oya va tashabbuslarga befarq emasligini izhor qildi.
Tabrikdagi “Inson qadri uchun, inson baxti uchun!” degan olijanob g‘oya barcha jabhalardagi islohotlarning asosi ekanini alohida e’tirof etish va hojilarimizning tashabbuslari ham ushbu g‘oyaga hamohang ekanini qayd etish lozim.
Bu Arafot maydonida O‘zbekiston Respublikasi Prezidentiga hojilarimizning murojaatida ham o‘z aksini topdi. Jumladan, mazkur murojaatda hojilarimiz yurtga qaytgach, “Yangi O‘zbekistonning tinchlik va ma’naviyat targ‘ibotchilari” degan ezgu tashabbusni bir ovozdan ilgari surib, Uchinchi Renessans yaratuvchilarini tarbiyalashda Prezidentimizga ko‘makchi bo‘lamiz, deb va’da berdi.
Shuningdek, Vatanimiz taraqqiyotiga xolis xizmat qilish, mahallalarda tinchlik va birdamlikni mustahkamlash, tinchlik-osoyishtalikning qadriga yetish, xalqimizni ma’nan yuksaltirish, jamiyatdagi islohotlarga daxldorlik hissini oshirish kabilarni targ‘ib etish borasida faol bo‘lishni aytib o‘tdi.
O‘z navbatida, hojilarimiz kitobxonlik madaniyatini yuksaltirish, ilm-ma’rifatga homiylikda namuna bo‘lish, to‘ylar, oilaviy tadbirlar va marosimlarda me’yorga amal qilgan holda kamxarj va ixcham o‘tkazishda bosh-qosh bo‘lish, mahallalardagi notinch oilalar, shu jumladan, tarbiyasida muammosi bor yoshlar o‘rtasida tushuntirish ishlarini olib borish, hududlardagi maktablarning ta’mirga muhtoj qismini joriy ta’mirlash ishlariga ko‘maklashish, xayriya, mehr-muruvvat va yordam ko‘rsatish ishlarini ko‘paytirish kabi tashabbuslarni qat’iy amalga oshirishga ahd qildi.
Aziz yurtdoshlar! Shubhasiz, ushbu shukuhli kunlar tom ma’noda barchamiz uchun katta bayram, xursandchilik onlaridir. Mo‘tabar manbalarda saodatli damlarni shodu xurramlik bilan o‘tkazish bo‘yicha ko‘p tavsiyalar kelgan. Ulamolarimiz: “Hayit kunlari shodlikni izhor qilish dinning shiorlaridan”, deyishadi. Demak, Qurbon hayiti kunlarida quvonchimizni, saxovatimizni har qachongidan ko‘ra ko‘proq namoyon qilishimiz lozim. Ayniqsa, kam ta’minlangan, ijtimoiy himoyaga muhtoj insonlarga yordam ko‘rsatishga shoshilishimiz lozim.
Ushbu fazilatli kunlarda muborak manzillarda turib, ona Vatanimizga tinchlik-osoyishtalik, xalqimizga yanada farovon hayot, farzandlarimizga baxtu saodat so‘rab, duolar qilmoqdamiz!
Qurbon hayitingiz muborak bo‘lsin!
Shayx Nuriddin XOLIQNAZAR,
O‘zbekiston musulmonlari idorasi raisi, muftiy