Bismillahir Rohmanir Rohiym
Solih bir kishi o‘z o‘g‘liga bunday dedi: O‘g‘lim, aytadiganlarimga diqqat bilan quloq sol, zero bular senga dunyo va oxiratingda nafi tegadi.
O‘g‘il dedi: Ayting otajon, jon qulog‘im bilan tinglayman.
Solih kishi dedi: Vafosiz odam aqlsiz bo‘ladi. Rostgo‘yligi yo‘q odamda mardlik ham bo‘lmaydi. Ilmga ishtiyoqsiz odam bilimga ega bo‘lmaydi. Hayosiz odam karamli bo‘lmaydi. Betavfiq kimsa hech qachon tavba qilmaydi. Ilmdan foydaliroq hazina yo‘q. Hilmdan ko‘ra ko‘proq foyda keltiruvchi mol yo‘q. Odobdan ko‘ra yuksakroq hasab yo‘q. Aqldan ishonchliroq hamroh yo‘q. O‘limdan ko‘ra ishonchliroq dalil yo‘q. Gunohlarni tark etishdan ko‘ra foydaliroq ehson yo‘q. Gunohlardan ko‘ra og‘irroq yuk yo‘q. Tafakkurdan ko‘ra afzalroq ibodat yo‘q. Yolg‘ondan ko‘ra yomonroq narsa yo‘q. Ahmoqlikdan ko‘ra ortiqroq takabburlik yo‘q. Jaholatdan ko‘ra ortiqroq faqirlik yo‘q. Ta’magirlikdan ortiq xorlik yo‘q. Baxillikdan qabihroq or yo‘q. Qanoatdan ko‘ra ortiq boylik yo‘q.
Ey o‘g‘lim, kim haqiqatga qarshi kurashsa albatta mag‘lub bo‘ladi. Kim musulmonning aybini ochishga urinsa, Alloh uni sharmanda qiladi. Kim o‘zining fikri bilan mag‘rurlansa adashadi. Kim odamlardan o‘zini yuqori olsa xor bo‘ladi. Kim mashvarat qilsa nadomat qilmaydi. Kim ulamolarning majlisida o‘tirsa hurmat topadi. Kim aqlsizlarning majlisida o‘tirsa tahqirlanadi. Kim oz gapirsa oqibati xayr bo‘ladi. Kim yolg‘onchilik bilan tanilsa hech qachon unga ishonch bildirilmaydi. Kim shahvatga berilsa oxir-oqibat sharmanda bo‘ladi.
Ey o‘g‘lim, men barcha totli narsalarning mazasini tatiganman. Lekin ofiyatdan ko‘ra totlirog‘ini ko‘rmadim. Achchiq narsalarni ham totib ko‘rganman. Lekin odamlarga muhtoj bo‘lib qolishdan achchiqrog‘ini ko‘rmadim. Og‘ir tosh va temirlarni ham ko‘tarib ko‘rganman, lekin qarzdan ko‘ra og‘irroq yukni ko‘rmadim.
Ey o‘g‘lim, yaxshilar bilan oshna bo‘l, yomonlardan yiroq bo‘l. Chunki, yaxshilar bilan oshna bo‘lsang seni qadrlashadi, zulmga uchrasang senga yordam berishadi, gapirsang gapingga quloq solishadi. Ammo yomonlarga yaqin yursang seni qadrlashmaydi, omonatingga xiyonat qilishadi, siringni ochib sharmanda qilishadi, kerak bo‘lmay qolganingda tashlab ketishadi.
Ey o‘g‘lim, din va axloqda o‘zingdan yuqori bo‘lganlarga boq, molu davlatda o‘zingdan quyi bo‘lganlarga boq.
Homidjon domla ISHMATBЕKOV
Bir qishloqda jahli tez chiqadigan, o‘zini boshqa olmaydigan o‘spirin yigit bor ekan. Kunlardan birida otasi unga har gal jahli chiqqanida bir mix olib, uyning oldidagi daraxtga qoqishini aytdi.
O‘g‘il shunday qila boshladi. Bir necha mix qoqilgan daraxtni ko‘rib, yigitning unga rahmi keldi. O‘zini boshqarishni, sabrli bo‘lishni o‘rgandi. Daraxtga mix qoqmay qo‘ydi. Buni ko‘rgan ota endi o‘g‘liga qoqilgan mixlarni sug‘urib tashlashni buyurdi. O‘g‘il otasining aytganini bajardi.
Daraxtning yaralari bitib, o‘rnida chandiqlar paydo bo‘ldi. Ota o‘g‘liga:
– Qara, o‘g‘lim! Qoqilgan har bir mix bu daraxtni yaralagan edi. Ularni sug‘urib tashlagan taqdiringda ham, o‘rni, chandiqlari qoldi. Endi daraxtning ana shu joylari mo‘rtlashib, qurt tushadi va uni yemiradi.
O‘g‘il boshini egib qoldi. Ota so‘zida davom etdi:
– Bu-ku bir daraxt ekan, Alloh taolo azizu mukarram qilib yaratgan inson zotining qalb atalmish daraxtiga ham ba’zan til atalmish bolg‘a bilan so‘z atalmish mixlar qoqiladi. Garchi keyin xatolar tan olinib, uzr so‘ralib, u “mix”lar sug‘urib olinsa-da, o‘rnida chandig‘i, dog‘i qoladi... Sen o‘shanday mixlarni qoqishdan saqlan. O‘zingni idora qilishni, jahlingni jilovlashni o‘rgan!..
Darhaqiqat, inson qalbi go‘yo nafis bir oynaga o‘xshaydi. U darz ketsa, keyin hech qachon aslidagidek tiklanmaydi. Shunday ekan, har doim Payg‘ambarimiz Muhammad sollallohu alayhi vasallamga o‘xshab muomila qilishni o‘rganaylik hech bo‘lmasa harakat qilaylik. Alloh hammamizni to‘g‘ri yo‘ldan adashtirmasin! Zero, ko‘ngil – Yaratganning nazargohidir.
Qudsiy hadislardan birida Alloh taolo: “Men sizlarning na suratingizga va na chiroylaringizga qarayman. Balki qalblaringizga qarayman va sizlardagi yaxshi xislatlardan rozi bo‘laman”, degan.
Akbarshoh Rasulov