Nabiy alayhissalomning tug‘ilishlari fil yilida (ya’ni Abraha Makkaga yurish qilib, Ka’bai muazzamani vayron qilmoqchi bo‘lgan yil)da sodir bo‘lgan. Dunyoga kelishlari esa Rabi’ul avval oyining o‘n ikkinchisi dushanba kuniga to‘g‘ri keladi.
U zot sollallohu alayhi vasallam yetim holda dunyoga kelganlar. Chunki onalari Omina ikki oylik homilador chog‘ida otalari Abdulloh vafot etgan. Shu bilan bobolari Abdulmuttalibning qarmog‘ida qolganlar.
Alloh taoloning rasulidek ulug‘ zot yetim holda dunyoga kelishi, ko‘p o‘tmay onalariyu bobosidan ham ayrilishi tasodifiy hodisa emas. U zot alayhissalom hayotining ilk kunlaridanoq ota tarbiyasidan, biroz o‘tgach ona mehridan ham mahrum bo‘lib ulg‘aydi.
Albatta, Alloh taolo O‘zining nabiysini mana shu holda ulg‘ayishini ixtiyor etdi. Bunda ko‘plab hikmatlar bor. Ushbu hikmatlarning eng muhimi:
Alloh taolo Islom dinini botilga chiqarib insonlar qalbiga Muhammad bu da’vati va risolatini (chaqiriq va vazifa) yoshlik chog‘idan ota va bobosidan o‘rgangan deb turli shubhalarni soluvchilarga birorta ham yo‘l qoldirmadi. Zero, bobolari Abdulmuttalib qavmining eng peshvosi va boshlig‘i edi.
Alloh taoloning hikmati dinni botilga chiqaruvchilarga bu tarafdan birorta ham yo‘l qoldirmadi. Hatto, O‘z rasulini eng yoshlik vaqtidanoq ota-onasi hamda bobosidan ham ajratib ulg‘aytirdi. Balki, Alloh nabiysini Halima roziyallohu anhoning qo‘liga topshirib, barcha oila a’zolaridan yiroqda tarbiya qildi. Bobolari vafot etgach hijratdan uch yil avvalgacha amakilari Abu Tolibning himoyasida yashadilar.
Allohning hikmatining mukammalligidan biri Nabiy alayhissalomning amakilari Abu Tolibning iymon keltirmagani bo‘ldi. Toki bu da’vat ishiga amakisi debocha vazifasida bo‘lgan degan fikr kelmasin va bu oilaviy va boshliqlik ishiga aylanib, payg‘ambarlik emas degan tushuncha paydo bo‘lmasligi uchun.
Soliyev Elyorbek Muhammad Muso o‘g‘li,
“Fayzullaxo‘ja o‘g‘li Murodxoji” jome masjidi imom-noibi.
Mamlakatimizda diniy-ma’rifiy sohadagi keng ko‘lamli islohotlar xalqaro ekspertlar tomonidan yuksak baholanmoqda. Bu o‘zgarishlar zamirida zaminimizdan yetishib chiqqan buyuk allomalar, shaxslar, ilm-fanga ulkan hissa qo‘shgan mashhur ajdodlarimiz xotirasini abadiylashtirish, boy ilmiy merosini keng targ‘ib qilish ishlari mujassam.
Samarqand shahrida o‘tkazilgan "Moturidiylik — bag‘rikenglik, mo‘tadillik va ma’rifat ta’limoti" mavzusidagi xalqaro ilmiy-amaliy anjuman fikrimizni tasdiqlaydi. Ushbu nufuzli anjumanda "Imom Moturidiy va uning izdoshlari ilmiy merosining islom ilmlari rivojidagi o‘rni", "Moturidiylik ta’limotida umuminsoniy qadriyatlar talqini", "XXI asrda moturidiylik ta’limotining ahamiyati" kabi sho‘balarda muhokamalar bo‘lib o‘tdi. Muftiylar, ilm-fan arboblari va ilmiy tadqiqotchilar o‘z ma’ruzalarida buyuk bobomizning ilmiy merosi, moturidiylik ta’limotining mohiyati kabi muhim masalalarda so‘z yuritdi.
Tadbirda Misr, Turkiya, Malayziya, Indoneziya, BAA, Saudiya Arabistoni, Kuvayt, Qatar, Pokiston, Ozarbayjon, Qozog‘iston, Qirg‘iziston, Tojikiston kabi 20 dan ortiq davlatdan 70 dan ziyod muftiy, nufuzli islomshunos olimlar, davlat va jamoat arboblari, moturidiyshunos tadqiqotchilar, tarixshunoslar va diniy-ma’rifiy soha vakillari qatnashdi.
Jamoliddin Karimov,
Imom Moturidiy xalqaro ilmiy-tadqiqot markazi direktori
Manba: "Yangi O‘zbekiston" gazetasi 2025 yil 1 may, 88-son