Bismillahir Rohmanir Rohiym.
Alloh taologa bitmas-tuganmas hamdu sanolar bo‘lsin.
Payg‘ambarimizga mukammal va batamom salavotu durudlar bo‘lsin.
Hasan roziyallohu anhu ziroat ekinlari ekiladigan yerlarga ega edi. Bundan tashqari, hazrati Umar roziyallohu anhu davrida ukasi Husayn roziyallohu anhu bilan birga davlatdan yiliga besh ming dirham maosh olardi. Bu miqdordagi maoshni faqat Badr jangida qatnashganlargina olishlari mumkin edi. U kishi roziyallohu anhu Muoviya roziyallohu anhuning davrida yiliga yuz ming dirham maosh oladigan bo‘ldi. Ko‘plab boy sahobalar Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallamga bo‘lgan muhabbatlari tufayli Hasan roziyallohu anhu va ukasi Husayn roziyallohu anhuga katta miqdorda hadyalar berishardi. Bundan tashqari, ba’zi sahobalar o‘limidan oldin o‘zi qoldirgan merosdan ularga berilishini vasiyat qilishardi. Masalan, Badr va Uhud janglarida qatnashgan Islom suvoriysi Miqdod ibn Amr ibn Sa’laba al-Kindiy o‘limidan oldin boyligidan o‘n sakkiz ming dirhamni Hasan va Husayn roziyallohu anhumoga vasiyat qiladi. Bu vasiyat amalga oshiriladi.
Hasan roziyallohu anhu ko‘p marta uylangan sahobalardan edi. Biroq u ajrashgan ayollariga nisbatan juda saxiy edi. Ana shunday ayoli Oisha Hasamiyyaga yigirma ming dirham nafaqa to‘lagan. Yana ajrashgan ikki xotiniga o‘n ming dirhamdan tashqari boshqa mol-mulklarni ham nafaqa qilib qo‘shib bergan. U nikohiga oladigan ayollariga ham ko‘p miqdorda mahr berardi. Ikkita ayoliga yigirma ming dirhamdan, boshqa bir ayoliga esa yuzta joriya va yuz ming dirham mahr bergan.
Hasan roziyallohu anhu bor mol-mulkini ikki marta, mol-mulkining yarmini oyoq kiyimi va mahsilarigacha uch marta hadya qilgan. Yordamga muhtoj bir kishiga bir yuz o‘ttiz ming dirham, boshqa biriga esa yuz ming dirham sadaqa qilgani rivoyat qilingan. Madina ko‘chalaridan o‘tib ketayotgan bir yo‘lovchini zarur bo‘lgan ulov va oziq-ovqatlar bilan ta’minlagan. Ehtiyoji uchun yuz ming dirham so‘rab Alloh taologa duo qilgan kishiga o‘shancha pul jo‘natgan. Masjidul Haromning chetida bir kishining «Allohim, menga o‘n ming dirham ber», deganini eshitib, darhol uyiga qaytib borib, unga shuncha pul yuborgan.
Hasan roziyallohu anhu haj safari chog‘ida o‘zi va ukasi Husayn roziyallohu anhuni, jiyani Abdulloh ibn Ja’far ibn Abu Tolib roziyallohu anhuni qo‘y go‘shti bilan mehmon qilgan bechora ayolni Madina bozorida ko‘rib qolib, unga mingta qo‘y va ming tilla berib yuborgan.
Makkadan Madinaga safari chog‘ida bir odam u kishini yomg‘irdan himoyalash uchun o‘z chodirida mehmon qiladi. Ana shu chodir egasiga cho‘ponlari bilan birga yuzta tuya hadya qiladi.
Yana Hasan roziyallohu anhu o‘ziga bir qo‘y hadya qilgan qulni qo‘ylari bilan birga sotib olib, uni ozod etadi va unga suruvni hadya qiladi. Shunga o‘xshash yana bir voqea: itiga ovqatidan bergan qulni o‘zi qo‘riqlayotgan bog‘i bilan birga sotib olib, uni ozod qiladi. Keyin o‘sha bog‘ni qulning o‘ziga hadya qiladi.
«Millioner sahobalar» kitobidan
Mashina yo‘liga chiqib ketgan odamni ko‘rib haydovchi zo‘rg‘a to‘xtatib qoldi. Undan ham oldin yonidagi do‘sti tushasolib yo‘lovchining yoqasidan oldi. Uzr so‘rab dovdirayotgan odamni ko‘rib, haydovchi tez tushdi-da, do‘stidan uning yoqasini qo‘yib yuborishini so‘radi.
– Bu nima deganing?! Sal bo‘lmasa qamalib ketarding-ku buni deb, – yanada jahli chiqdi do‘stining.
– Sen uni qo‘yib yuboraver, gap bor... Bo‘ldi, aka, hushyor bo‘lib yetib oling... Yo‘q, shoshmang...
Haydovchi hatto u odamning qo‘liga pul ham berdi. Do‘stini hayron qoldirib, mashinaga qaytdi.
Do‘stining savol nazari bilan qarab turganini ko‘rib, izoh bera boshladi:
– Bir soatcha oldin dorixonaga kirgandim. Shu odamga ko‘zim tushgandi. Qo‘lida dorilar ro‘yxati yozilgan qog‘oz, puli yetmaganidan mung‘ayib turgan edi. Dorilar narxini eshitib, og‘ir qadamlar bilan chiqib ketgandi. Ortidan chiqib yordam bergim keldi. Lekin pulimni qizg‘ondim. Tashqariga chiqqanimda u onasi bilan gaplashib turgan ekan. Haligi odam onasi bilan gaplashib bo‘lgach: “Shuncha pulni qayerdan topaman? Yo Alloh! O‘zing yo‘l ko‘rsat, deganini eshitib ham indamay ketaverdim. Go‘yo unga pul bersam o‘zim och qoladiganday... Holbuki, Alloh taolo O‘z Kalomida: “Shayton sizlarni (xayr-ehson qilishda) kambag‘al bo‘lib qolishdan qo‘rqitadi” (Baqara surasi, 268-oyat) deya ogohlantirganini bilardim. Yana “Kimki (bir) hasana (savobli ish) qilsa, unga o‘n barobar (ko‘paytirib yozilur)” (An’om surasi, 160-oyat) degan va’dasini ham o‘qigandim. Baribir xomlik qildim. Sal bo‘lmasa o‘sha xasislik qilgan pulimdan o‘n, yuz hissasi chiqib ketadigan bir musibatga duchor bo‘lardim. Mayli, hechdan ko‘ra kech bo‘lsa ham, Alloh imkon berdi. Shuning uchun ayb u odamdamas, o‘zimda, deb bildim...
Ha, azizlar! Hayotimizda bunday holatlarga duch kelib turamiz. Avvalo, birov bilan tushunmovchilik bo‘lib qolsa u odamning ahvolini so‘raylik. Balki biror musibat yo tashvishda yurgandir. Darhol tilimizga kelgan so‘zlar bilan xaqorat qilib, urishib ketmaylik. Bunaqa vaziyatlarda shayton vasvasa qilishini unutmaylik. Xulosa qilishga shoshilmaylik. Hazrati inson degan nomga munosib ish tutaylik.
Akbarshoh Rasulov