Sayt test holatida ishlamoqda!
08 Aprel, 2025   |   10 Shavvol, 1446

Toshkent shahri
Tong
04:33
Quyosh
05:55
Peshin
12:30
Asr
17:01
Shom
18:59
Xufton
20:15
Bismillah
08 Aprel, 2025, 10 Shavvol, 1446

Mazhab – bu ummatdir

25.11.2024   5727   4 min.
Mazhab – bu ummatdir

Bismillahir Rohmanir Rohiym.
Alloh taologa bitmas-tuganmas hamdu sanolar bo‘lsin.
Payg‘ambarimizga mukammal va batamom salavotu durudlar bo‘lsin.

Mazhab – bu ummatdir. Ummat esa ko‘pchilik ulamolardan tashkil topgan. Bu ulamolar ijtihod qilishadi, tahqiq qilishadi. Masala bir emas, ko‘pchilik tomonidan ilmiy tahqiq qilinadi. Ummatda sanoqsiz ulamolar bor, sanoqsiz kitoblar bor. Ulamolar qayta-qayta o‘zaro bahslar qilib, «Falon masala to‘g‘ri», deb xulosa qilishadi.

Natijada mukammal darajada ma’sum bo‘lmasak-da, kuchli ishonch ila to‘g‘ri yo‘lda bo‘lamiz. «Ma’sum bo‘lmasak-da», deganimning sababi shuki, biz hanafiylar «So‘zimiz yuz foiz to‘g‘ri», deb da’vo qilmaymiz. To‘qson sakkiz-to‘qson to‘qqiz foiz to‘g‘ri bo‘lishi mumkin, xato qilish ehtimoli bor. Toki shofe’iy mazhabiga ham yo‘l qolsin. Ammo biz bu qadar katta nisbatga faqat Abu Hanifaning ijtihodi bilan emas, balki ilm ijtihodi bilan erishdik, katta miqdordagi, juda ko‘p ulamolar vositasida erishdik. Ulamolar masalalarni diqqat bilan o‘rganib, tahqiq qilishadi. Shuning uchun bir masalada turli o‘lkalarda avloddan avlodga ma’lum bir fatvoga ko‘ra amal qilib kelinadi. Barcha ulamolar mana shu masalaga muvofiq keladi. Natijada suyanishning eng oliy chegarasiga chiqib boriladi.

Bu suyanish nihoyatda quvvatli bo‘ladi, iymon keltiradigan darajada aniq bo‘lmasa-da, shunga yaqin keladi. Ahli sunnaning o‘ziga xos xususiyati mana shudir. Nima uchun bu fiqh zalolatdagi fiqh bo‘lmaydi? Chunki unda xato bo‘lish ehtimoli juda kam, chunki undagi ijtihod bir kishiga tegishli emaski, uning aksari xato bo‘lsa... Balki bu narsa ilmiy maktab ijtihodiga, qaroriga aylandi. Bunday ilmiy maktabda esa xato qilish ehtimoli juda kam bo‘ladi. Alloh taolo O‘zining dinini ilmiy maktablarning mana shunday tartibli ilmlari orqali muhofaza qildi.

Aks holda Alloh taolo O‘zining dinini Zayd, Amr yoki Yusufning qo‘lida, ya’ni bir yoki bir necha kishining qo‘lida muhofaza qilgan bo‘lib qolar edi. Bu gapga aql bovar qiladimi? Yo‘q. Alloh taolo O‘zining dinini kuchli, asosli, juda ko‘p ulamolarni o‘z ichiga olgan qat’iy, sobit ilmlar orqali muhofaza qiladi.

Masalaga yengil, yuzaki qaraydigan, mutaassib maktablar nazdidagina mo‘tabar bo‘lgan Falonchi yoki Pistonchining fatvo berishi bilan ulug‘ ulamolarning ijtihodi va qarorlari orasida qanchalar farq bor!

Qur’on va Sunnatni anglashni, fahmlashni yakka shaxslarga topshirib qo‘yish mumkinmi? Yo‘q. Qur’on va Sunnatni anglashni ilmiy maktabdan hosil bo‘lgan ilmlargagina havola qilish mumkin.

Ahli sunnaning nazdida Qur’on va Sunnatning qadrini ko‘ryapsizmi?

Ahli sunna Allohning Kalomi va Rasulining Sunnatini anglash yo‘lida dunyodagi eng buyuk ilmni safarbar qilishdi. To‘rt mazhabning ilmi dunyodagi eng keng ilmdir. Bu ilm son-sanoqsiz ulamolarni qamrab olgan. Ularning vazifasi – Alloh taolo va Rasululloh sollallohu alayhi vasallam iroda qilgan narsani bayon qilib berishdir. Aqoid borasida Alloh va Rasulining irodasini ochiqlab beradigan mustahkam ilmlar ishlab chiqildi. Odob-axloq borasida ham shunday bo‘ldi.

Biz to‘g‘ri, noto‘g‘ri emas, balki qat’iyan haq, deyayotgan bu maktab qayerda-yu, zalolat maktabi – yengillik va mutaassiblik maktablari qayerda?!

Haq maktab Allohning Kitobi va Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning Sunnatlarini hurmat qildi. Uni anglash uchun kerakli barcha ilmlarni ishlab chiqdi. Bu maktabda insoniyat tarixidagi eng afzal, eng ulug‘ ulamolar faoliyat ko‘rsatdilar. Ular Allohning Kitobi va Rasulining sunnatini olamda tengi yo‘q ilmlar, qoida va usullar orqali tafsir qilishdi. Bu dunyoda fiqh qoidalarining o‘xshashi yo‘q! Biron kishi ularning maqomiyu hisobiga yeta olmaydi. Sahobalar ham, tobe’inlar ham barcha sa’y-harakatlarini Alloh va Rasulining murodiga bag‘ishlashdi. Shu bois barcha ilmlar o‘z qoidalariga ega bo‘lib, mustahkam qaror topdi. Bizda – Urdunda «Kim qonunlarni o‘rganmoqchi bo‘lsa, usulul-fiqhni o‘rgansin», degan gap bor. Usulul-fiqh (fiqh qoidalari)ni bilsangiz, qonunlarni ham yaxshi tushunasiz.

Qonunlar ishlab chiqilgan, lekin o‘zlarida usul yo‘q, shuning uchun usulul-fiqhni o‘rganishga majbur bo‘lishadi, shunda ularni yaxshi tushunishadi. Tasavvur qiling, qancha-qancha qoidalar ishlab chiqilgan! Bularning barchasi usuldandir.

«Hanafiy mazhabiga teran nigoh» kitobidan

Boshqa maqolalar
Maqolalar

100 ta sirli ibora

08.04.2025   3154   5 min.
100 ta sirli ibora

100 ta SIR-ASRORLI IBORA

yoxud

ODAMLAR BILAN

MULOQOT (oila, uy, ishxona, jamoat joylari) DAGI

100 ta “SЕHRLI SO‘Z”ni

ULUG‘  USTOZ  ULAMOLARIMIZ  bayon  qilib  berganlar:

 

         (1-qism)

KALOMULLOHNING OYATI KARIMALARIDA

XUDOIM TAOLO MARHAMAT QILADI:

 

  1. “...Odamlarga shirinso‘z bo‘ling!” (Baqara surasi 2/83 oyat).

 

  1. “Allohning rahmati sababli Siz, ey, Muhammad, sahobalarga muloyimlik qildingiz. Agar dag‘al va toshbag‘ir bo‘lganingizda, albatta, ular atrofingizdan tarqalib ketgan bo‘lur edilar. Bas, ularni afv eting, gunohlari uchun kechirim so‘rang va ular bilan kengashib ish qiling!” (Oli Imron surasi 3/159 oyat).

 

  1. “Ey, Muso! Siz o‘zingiz va birodaringiz Horun Mening oyatlarimni odamlarga olib boringiz va Meni zikr qilishda sustlik qilmangiz! Ikkingiz Fir’avnning oldiga boringiz, chunki u «Men – xudoman», deb haddidan oshdi. Bas, unga yumshoq so‘z aytingiz! Shoyad, u eslatma olsa yoki halok qilishimdan qo‘rqsa (Toho surasi 20/42-44 oyatlar).

 

 

JANOBI PAYG‘AMBARIMIZ

RASULULLOH SALLALLOHU ALAYHI VASALLAM

MЕHR-MURUVVAT TARIQASIDA MARHAMAT QILADILAR:

 

  • «Yarimta xurmo bilan bo‘lsa ham o‘zingizni do‘zaxdan saqlang! Agar kimki buni topolmasa – shirin so‘z bilan!»;
  • «Haq bo‘la turib, janjalni tark etgan kishiga Jannat yonidagi bir uyga kafilman! Hazildan bo‘lsa ham, yolg‘onni tark etgan kishiga Jannat o‘rtasidagi bir uyga kafilman! Go‘zal xulqli kishiga Jannatning eng yuqorisidagi bir uyga kafilman!» (Imom Abu Dovud rivoyatlari);
  • «Mo‘minlarning imoni eng mukammali – xulqi go‘zal bo‘lganlaridir» (Imom Termiziy rivoyatlari);
  • «Yer yuzidagilarga rahm qiling, osmondagi Zot sizga rahm qilgusidir»;
  • «Albatta, odamlarga go‘zal xulqdan afzalroq narsa berilmagan» (Imom Tabaroniy rivoyatlari);
  • «Bir kishiga tabassum bilan yaxshi so‘z aytish – sadaqadir» (Imom Buxoriy rivoyatlari);
  • «Qo‘shnilaringiz sizni “yaxshi odam” deyishayotgan bo‘lsa, demak, siz – yaxshisiz. Agar ular sizni “yomon odam” deyishayotgan bo‘lsa, demak, siz – yomon odamsiz»;
  • «Sadaqaning afzali – kelisholmay qolganlarning o‘rtasini isloh qilishdir» (Imom Abu Dovud rivoyatlari);   
  • «Biror kishi bor aybingizni aytib, sizni haqoratlasa, siz uni unda bor aybi bilan ham haqoratlamang. Shunda buning savobi sizga, gunohi unga bo‘lur»;
  • «Kim Allohga va Oxirat kuniga imon keltirgan bo‘lsa, yaxshi gap aytsin yoki jim tursin!» (Imom Buxoriy, Imom Muslim rivoyatlari);
  • «Kim agar birovning aybini aytib, odamlarga oshkor qilsa, to o‘zi ham shu aybni qilmasdan dunyodan ketmaydi»;
  • «Kimiki biror mo‘min kishining aybi yoki gunohini bilib turib, uni fosh etmay yashirsa, go‘yo tirigicha ko‘milgan go‘dakni tiriltirganchalik savobga ega bo‘lur» (Imom Bayhaqiy rivoyatlari);
  • «Kimki bir musulmonning aybini yashirsa, Alloh dunyo-yu oxiratda uning aybini yashiradi»;
  • «Har bir qilinadigan yaxshilikka sadaqa savobi berilur»;
  • «Qaysi kishi o‘zganing aybini ko‘rib, uni yashirsa, xuddi tiriklay ko‘milgan qizni qabridan qutqargan kabi bo‘ladi» (Imom Abu Dovud rivoyatlari);
  • «Kimki bir chumchuqni bekordan-bekor o‘ldirsa, Qiyomat kunida u chumchuq Arsh oldiga kelib, baland ovoz bilan: “Parvardigorim, bu bandadan so‘ragin, nima uchun meni behuda o‘ldirdi ekan?” – deydi»;
  • «Zolim bilan birga yurgan odam jinoyat sodir qilibdi»;
  • «Birodaringiz zolim bo‘lsa ham, mazlum bo‘lsa ham unga yordam bering!» (zulm ildiziga bolta urish – ham zolimga, ham mazlumga yordamdir);
  • «Maslahatni aql egalaridan so‘ranglar – to‘g‘ri yo‘l topasizlar. Ularning aytganidan chiqmang – pushaymon bo‘lasizlar»;
  • «Kim bir musulmonning gunohini yashirsa, Alloh uning gunohini dunyoda ham, oxiratda ham yashiradi»;
  • «Kimniki Alloh Taolo do‘st tutsa, unga odamlarning hojatlari tushadigan qilib qo‘yadi»;
  • «Siz yaxshilikni unga munosib bo‘lganga ham, bo‘lmaganga ham qilavering. Agar siz ezgulikka loyiq odamni topsangiz, demak, u ezgulik ahlidir, agar unday odamni topmasangiz, demak, siz o‘zingiz ezgulik ahlidansiz»;
  • «Kimki biror gunoh ish qilishni niyat qilsa-yu, so‘ngra niyatidan qaytsa, unga bir yaxshilik savobi yozilajak»;
  • «Butun umr ezgulikni tilanglar!»;
  • «Odamlarning yaxshisi – kishilarga manfaati ko‘p tekkanidir»;
  • «Biror banda dunyoda bir bandaning aybini yashirsa, Alloh taolo Qiyomat kuni uning ayblarini yashiradi» (Imom Muslim rivoyatlari);
  • «Allohning ne’matlari bilan yaxshi qo‘shnichilik qilinglar, zero u biror oiladan ketib qolsa, qaytib kelmasligi mumkin»
  • «Kimki yaxshilik ko‘chatini qadasa, orzu qilgan hosilini yig‘ib oladi va kimki yomonlik urug‘ini sepsa, afsus-nadomat mevasini terib oladi»;
  • «Kim musulmon birodarining aybini yashirsa, Alloh uning aybini Qiyomat kuni yashiradi. Kim musulmon birodarining aybini oshkor qilsa, Alloh uning aybini oshkor qiladi, hatto uni o‘z uyida ham sharmanda qiladi» (Imom Ibn Moja rivoyatlari);
  • «Ummatimning rahmdillaridan va shafqatlilaridan fazilat istanglar! Chunki sizlar ularning qanotlari ostida yashaysizlar»;
  • «Sizlardan birortangiz o‘zi uchun yaxshi ko‘rgan narsani birodari uchun ham ravo ko‘rmaguncha, mo‘min bo‘la olmaydi» (Imom Buxoriy va Imom Muslim rivoyatlari).

                    

(1 – qism tugadi. Davomi bor...).

Ibrohimjon domla Inomov

 

Ibratli hikoyalar