Bismillahir Rohmanir Rohiym
Abu Hurayra roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam aytadilar: “Do‘zax: Robbim, o‘z-o‘zimni yeb yubordim-ku!” deb Robbiga shikoyat qildi. Shunda Alloh unga ikki marta – qishda bir, yozda bir nafas olishga izn berdi. Sizlar ko‘radigan eng qattiq issiq, sizlar ko‘radigan eng qattiq sovuq shudir”.
Imom Navaviy rahimahulloh aytadilar: “Ulamolar hadisda kelgan “zamhariyr”ni – “shiddatli, qattiq sovuq” deb sharhlaganlar”.
Ibn Hajar Asqaloniy rahmatullohi alayh: “Zamhariyr”dan murod – “qahraton sovuqdir”, deganlar.
Abdulloh ibn Abbos roziyallohu anhu aytadilar: “Do‘zax ahli jahannamning jazirama issig‘idan najot so‘raydilar va ularning so‘roviga suyaklari sinib ketadigan darajada kuchli bo‘lgan sovuq shamol beriladi. So‘ngra do‘zax ahli yana yolvorib issiqlik so‘rashadi”.
Shunday ekan, qishning sovuq kunlarini g‘animat biling, Alloh taologa ko‘proq duo qiling. Xususan, ushbu duoni o‘qish tavsiya etiladi.
اللَّهُمَّ أَجِرْنِي مِنْ زَمْهَرِيرِ جَهَنَّمَ
O‘qilishi: Allohumma ajirniy min zamhariyri jahannama.
Ma’nosi: Allohim meni jahannamning qattiq sovug‘idan asra.
Allohim, bizni do‘zaxning issiq va sovuq azobidan O‘zing asra.
Allohim, bu sovuq kunlarda har bir bandangni, xususan, uy-joyi, boquvchisi yo‘q miskinlarni O‘z panohingda asra.
Allohim, dardga duchor bo‘lgan bemorlar va Sendan yordam so‘ragan jamiki muhtojlarni O‘zingga omonat. Dunyoyu oxiratda O‘zing himoya qil. Ularga rahmating bilan rahm qil, ey rahmlilarning rahmlisi.
Allohim, O‘zingsan yagona iloh, Sendan o‘zga iloh yo‘q. O‘zing boysan, biz esa kambag‘almiz. Sen behojat va hojatbarorsan, biz hojatmandmiz. Ustimizga yog‘diradigan qorni xayrli qilgin. Allohim, Sendan uning yaxshiligini va undagi yaxshilikni hamda sen yuborgan narsaning yaxshiligini so‘raymiz. Sendan uning yomonligidan va undagi yomonlikdan hamda Sen yuborgan narsaning yomonligidan panoh so‘rayman. Allohim, g‘azabingga duchor, azobingga mubtalo bo‘lishdan asra.
Davron NURMUHAMMAD
Dinimizda poklikka alohida e’tibor qaratilgan. Ibodatlarning ulug‘laridan biri namoz amalini durust bo‘lishi tahoratga bog‘liq. Namozda tahorat to‘liq va mukammal bo‘lishi kerak. Tahorat masalasi haqida Qur’oni karim va hadislarda ko‘plab hukmlar kelgan.
Xususan ajdodimiz, buyuk muhaddis Abu Abdulloh Muhammad ibn Ismoil Buxoriy rahimahulloh ham o‘zlarining «Al-Jome’ as-Sahih» asarida alohida bo‘lim ochib unga «Tahorat kitobi» deb nom bergan. Va eng avval bobni tahorat haqida kelgan Moida surasining “Ey iymon keltirganlar! Namozga turmoqchi bo‘lsangiz, yuzlaringizni va qo‘llaringizni chig‘anoqlari ila yuvinglar. Boshlaringizga mas'h tortinglar. Va oyoqlaringizni to‘piqlari ila yuvinglar” degan 6-oyatini keltirgan. Va davomida “Nabiy alayhissalom tahoratni bir marta, ikki marta va uch marta qilinishini bayon qildilar”, degan.
Keyin esa “Tahoratsiz namoz qabul bo‘lmaydi” deb ikkinchi bobga nom berdi va unda Abu Hurayra roziyallohu anhuning hadisini keltirdi. U hadisni Imom Buxoriyga ustozi Is'hoq ibn Ibrohim Hanzaliy aytdi, unga Abdurrazzoq, unga Ma’mar, unga Hammom ibn Munabbih aytdi, u Abu Hurayradan eshitgan. Abu Hurayra aytadi: “Rasululloh sollalllohu alayhi vasallam marhamat qilib, betahorat kishi tahorat qilmagunicha namozi qabul qilinmaydi, dedilar. Bir kishi shu vaqtda “Ey Abu Hurayra, tahoratni nima sindiradi?" dedi. U zot, ovozli va ovozsiz yel", dedilar.
Hadisda “qabul bo‘lmaydi” deyildi. Alloma Ibn Hajar rahimahulloh, bu yerdagi namoz qabul qilinmasiligi “qabuli isobat” topilmagani uchundir, deganlar. Ya’ni, namoz fiqhiy qoidalar asosida ado qilinmagan, sababi namozni sharti bo‘lgan tahorat bo‘lmagani uchun ibodat qabul bo‘lmaydi.
Aslida “qabul” so‘zi Alloh taolo qabul qilgan amalga ishlatiladi. Namozxon ibodatni “qabuli isobat” bilan, ya’ni fiqhiy qoidalar asosida ado qilgan bo‘lsa-da, unga riyo aralashtirsa, Alloh qabul qilmagan bo‘ladi, bunda “qabuli ijobat” topilmagan hisoblanadi.
Matndagi “la tuqbalu – qabul qilinmaydi” degan jumlani “qabuli isobat” yoki “qabuli ijobat” deb taqsimlashga hojat yo‘q. Chunki “la tuqbalu” “mardud” ma’nosida, ya’ni namoz tahoratsiz rad qilinadi, deganidir.
Hadisda Abu Hurayra tahoratni buzadigan ikki narsani sanadi, u zotning nazdida shu ikkovigina tahoratni buzadimi, deyilsa, bunga ulamolar javob berishadi:
Birinchi ehtimol: Ha, faqat shu ikkisi bo‘lishi mumkin;
Ikkinchi ehtimol: Alomma Kashmiriy aytadi, bu savol-javob masjidda bo‘lgan. Masjidda esa tahorat sinishi shu ikkisi bilan bo‘ladi. Va yana odamlarni nazdida bu ikkisi tahorat sindiradigan narsa emas, deb o‘ylagan bo‘lishlari mumkin. Shu ikkinchi ehtimol ulamolar nazdida birinchi ehtimoldan rojih – afzalroq.
Demak, tahorat namozni durust yo nodurust bo‘lishiga sabab bo‘lib, har bir namozxon tahoratga katta e’tibor qaratish lozim.
Abdulbosit Meliboyev,
Toshkent Islom instituti talabasi.