O`zbekiston musulmonlari idorasi

Maqolalar

Nikohi vaqtinchalik harom qilingan ayollar

04.12.2024 5466 7 min.

Bismillahir Rohmanir Rohiym.
Alloh taologa bitmas-tuganmas hamdu sanolar bo‘lsin.
Payg‘ambarimizga mukammal va batamom salavotu durudlar bo‘lsin.

Bu holda er kishi uchun ba’zi bir ayolga uylanish biror sababga kO‘ra vaqtinchalik harom bo‘ladi. Agar o‘sha sabab yo‘q bo‘lsa, u ayolga uylanish mumkin. Nikohi vaqtinchalik harom bo‘lgan ayollar quyidagilar:

1. O‘zi uch taloq qilgan ayol.

Er kishi o‘z ayolini bir taloq yoki ikki taloq qilsa, qaytadan yarashishi mumkin. Ammo uch taloq qilgandan keyin o‘sha er uchun u ayol vaqtinchalik haromga aylanadi. Qur’oni karimning hukmiga binoan, u ayol boshqa erga tegib, bu eri bilan tabiiy holatda o‘lim yoki taloq tufayli ajrashgandan keyingina birinchi erga nikohi halol bo‘ladi. Buning uchun, albatta, u ayol ikkinchi er bilan er-xotin bo‘lib yashashi shart. Ikkinchi er jinsiy aloqaga qodir emas kishi bo‘lsa, ayol qaytadan birinchi erga halol bo‘lmaydi. Nikoh to‘g‘ri nikoh bo‘lishi ham shart qilingan.

2. Eri bor ayol.

Eri bor ayol ham, modomiki eri bilan nikoh aloqasi bor ekan, boshqa erkak uchun nikohi harom bo‘ladi. Alloh taolo erlik ayollarga uylanish mumkin emasligini Qur’oni karimda bayon qilgan.

Alloh taolo «Niso» surasida marhamat qiladi: «Qo‘llaringiz mulk qilib olganlardan boshqa erli ayollar ham (harom qilindi)» (24‑oyat).

Johiliyat davri arablarida bir ayolning bir necha erkak bilan jinsiy yaqinlikda bo‘lishi, ya’ni fohishabozlik oddiy bir hol edi. Ba’zi qavmlarda esa bir ayolning bir necha erkak bilan rasman nikohlangani haqida ham tarixiy ma’lumotlar bor.

Islom ana shu bema’ni odatni, sog‘lom inson tabiati ko‘tara olmaydigan bunday xunuk holatlarni muolaja qilib, bir ayol faqat bir erkak bilan nikohda bo‘lishini joriy qildi. Binobarin, eri bor ayolga nikoh ma’nosida, hatto, ko‘z tikish ham joiz emas. U birovning haqqi hisoblanadi. Bu ish birovning haqqiga nisbatan tajovuzdir.

Shu ma’noda ba’zi toifalarning, xususan, bugungi taraqqiyotning cho‘qqisiga chiqqan, ammo Islomdan bexabar jamiyatlarning hayotiga nazar tashlasak, yuqoridagi oyat karima bekorga nozil bo‘lmaganini tushunib yetamiz. «Inson huquqlari» shiori ostida turli adabiyotlarda, maza-matrasiz teleseriallarda targ‘ib qilinayotgan «erkin muhabbat» g‘oyasi, birovning jufti haloliga shahvat, hirs bilan yoki o‘zlarining ta’biri bilan aytganda, «muhabbat» bilan qarashlar, do‘stining xotiniga sevgi izhor qilishlar Islom hukmlariga ko‘ra mutlaqo joiz emas. Agar ushbu hukm bo‘lmasa, oilalarning tinchi qolmaydi, nasablar aralashib ketadi.

3. Idda o‘tirgan ayol.

Eridan taloq yoki vafot tufayli ajrashib, idda o‘tirgan ayolga uylanish ham harom. Sovchi qo‘yish bobida unday ayolga, hatto sovchi qo‘yish ham harom ekanini aytganmiz. Bu holda avvalgi erning hurmatidan o‘tirilayotgan idda chiqquncha kutib turish kerak bo‘ladi.

Idda o‘tirgan ayolga uylanuvchi odam, avvalo o‘sha hurmatni oyoqosti qilgan bo‘ladi. Qolaversa, bu paytda ayol avvalgi eridan homila bo‘lgan-bo‘lmaganini aniqlash uchun ham idda o‘tirgan bo‘ladi. Binobarin, iddadagi ayolga uylangan odam naslu nasabning buzilishiga ham sababchi bo‘lishi mumkin.

4. Samoviy dinga e’tiqod qilmaydigan ayol.

Bu hukm musulmon kishi uchun muslima, masihiya va yahudiya ayoldan boshqa ayolga uylanib bo‘lmasligini bildiradi. «Samoviy din» deganda Islom, masihiy va yahudiy dinlari tushuniladi. Bulardan boshqa har qanday dinga e’tiqod qiluvchi yoki umuman, dinsiz, e’tiqodsiz xotinga uylanish musulmon kishiga joiz emas.

Shuningdek, Islomdan yuz o‘girgan, murtad ayolga ham uylanib bo‘lmaydi.

Alloh taolo Qur’oni karimda mushrika ayollarga, to ular iymonga kelmagunlaricha, uylanmaslik lozimligini qattiq tayinlagan. Albatta, bu hukm ham behikmat emas.

Shuning uchun ham Alloh taolo mushriklar bilan nikoh aloqasi o‘rnatmaslik haqidagi amrini bildirgan oyatning davomida «Ana o‘shalar do‘zaxga chaqirurlar», – degan.

Demak, mushrikaga nikohlangan musulmon erkak do‘zaxga bo‘lgan da’vatga yaqinlashgan bo‘ladi. Shuning uchun «musulmonman» degan odam bu ishni xayoliga ham keltirmasligi kerak.

Alloh taolo musulmonlarga g‘ayridin ayollardan faqat masihiy va yahudiy diniga e’tiqod qiladiganlariga uylanishga ruxsat bergan, xolos.

Bu haqda U Zot bunday deb marhamat qiladi: «Bugungi kunda sizlarga (barcha) pok narsalar halol qilindi. Kitob berilganlarning taomi siz uchun haloldir. Sizning taomingiz ular uchun haloldir. Mo‘minalarning afiyfalari va sizdan oldin kitob berilganlardan bo‘lgan afiyfalar ham» («Moida» surasi, 5‑oyat).

Shu oyatning hukmiga ko‘ra ba’zi sahobai kiromlar ham ahli kitob – masihiy va yahudiy ayollarga uylanganlar. Usmon roziyallohu anhu Noila binti Firoza al-Kalbiya ismli masihiya ayolga uylanganlar. U ayol keyin, Hazrati Usmon bilan yashab turib, musulmon bo‘lgan. Huzayfa roziyallohu anhu ham madoinlik yahudiya ayolga uylanganlar. Chunki masihiy va yahudiy dinidagi ayollar ham Allohga, ilohiy kitobga, Payg‘ambarlarga, Qiyomatga, qayta tirilishga, hisob-kitobga va boshqa narsalarga iymon keltirgan bo‘ladi. Bu esa ularni Islomga boshqalardan ko‘ra ko‘proq yaqinlashtiradi. Shuning uchun musulmon eri bilan yaxshilikda yashashi mumkinligi umid qilinadi.

Yuqorida aytib o‘tilgan, nikohi harom bo‘lgan toifalarga kirmaydigan lekin sovchilik qilish mumkin bo‘lmagan yana bir toifa ayollar bor. Sovchilik qilmoqchi bo‘lganlar bu toifadagi ayollar kimligini ham yaxshi bilib olishlari kerak. Ko‘p hollarda bu ishga ahamiyat bermaslik oqibatida turli noxushliklar chiqishi ham bor.

Bu toifa boshqa birov tomonidan sovchi qo‘yib turilgan ayol-qizlardir. Bunday ayol-qizlarga ham sovchi qo‘yib bo‘lmaydi.

Ibn Umar roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi. Nabiy sollallohu alayhi vasallam: «Kishi o‘z birodarining sovchiligi ustiga, undan oldingi sovchi tark qilmaguncha yoki unga izn bermaguncha, sovchi qo‘ymas», dedilar (Beshovlari rivoyat qilganlar).

Birov sovchi qo‘yib turgan joyga uning ustidan sovchi qo‘yish haromdir. Faqat birinchi sovchi qo‘ygan odam kelisha olmay, sovchilikni tark qilganidan so‘ng yoki uning o‘zidan izn olgandan keyingina, sovchi qo‘yish mumkin. Chunki birovning sovchiligi ustiga sovchilik qilish birinchi sovchining haqqiga tajovuz qilishdir. Bu ish tufayli kishilar o‘rtasida nizo, xusumat, adovat va urush-janjallar chiqadi.

Shu bilan birga, birdaniga bir necha kishi sovchi qo‘ygan, ish pishmay turgan bo‘lishi mumkin. Ulardan hech biri bilan jiddiy muomala qilinmay, ikkilanish va maslahat holati bo‘lishi mumkin.

Imom Muslim keltirgan rivoyatda Fotima binti Qays roziyallohu anhoga birdaniga uch kishi – Abu Jahm ibn Xuzoma, Muoviya va Usoma ibn Zayd roziyallohu anhum sovchi qo‘yishgan. U kishi Rasululloh sollallohu alayhi vasallamdan maslahat so‘raganlarida u zot «Abu Jahm asosini yelkasidan tushirmaydi, Muoviya kambag‘al, moli yo‘q, Usoma ibn Zaydga tekkin», – deganlar.

Maqolalar

MА`LUMOTNI IJTIMOIY TАRMOQLАRDА ULАSHING

Muallif

Oʼzbekiston musulmonlari idorasi Matbuot xizmati

Zamzam haqida nimalar bilamiz?

23.05.2025 9993 12 min.

Alloh taoloning inson zotiga ko‘rsatgan cheksiz marhamatlaridan biri shubhasiz suv ne’matidir. Zamindagi biror tirik jon suvdan behojat bo‘lolmaydi. Ushbu hayotdagi barcha narsa suv bilan tirikdir. Lekin Yaratuvchi bu ulug‘ ne’matini maxsus bir suv bilan xosladi. Unga fazl va barakot ato etdi. Musulmonlar kurrai zaminning turli nuqtalaridan ushbu xos ne’matdan bahramand bo‘lish uchun keladilar. U ham bo‘lsa zamzam suvidir. Xo‘sh, zamzam suvi o‘zi nima va uning qanday mo‘jizakor xususiyatlari bor?

Zamzam suvi

Zamzam suvi bu - zamzam qudug‘idan chiqadigan suvdir. Bu quduq Makkai mukarramadagi Haram hududida joylashgan. Bu suv barcha musulmonlar nazdida muqaddas suv hisoblanadi. Zero, Alloh taolo uni o‘ziga xos mo‘'jizaviy xususiyatlar bilan boshqa suvlardan afzal qilgan. Dini Islom ta’limotlariga ko‘ra, zamzam bulog‘ini Alloh taolo Ismoil alayhissalom va uning onasi uchun chiqarib bergan.

Zamzam qudug‘i Makkiy Haram hududi o‘z ichiga olgan muhim tarixiy unsurlardan biri hisoblanadi. U yer sathidagi eng mashhur buloq bo‘lib, musulmonlar qalbida o‘ziga xos ruhiy o‘rni bor. Ayniqsa, hojilar va umra ziyoratchilari uchun bu suvning ahamiyati katta. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam dedilar: "Yer yuzidagi eng yaxshi suv zamzam suvidir. U to‘yimli taom va kasallikdan shifodir" (Tabaroniy rivoyati, al-Mo‘jam al-Kabir, sahih hadis).

Jobir raziyallohu anhudan rivoyat qilingan hadisda esa bunday marhamat qilinadi: "Zamzam suvi nima niyatda ichilgan bo‘lsa, o‘sha niyatning ro‘yobga chiqishiga sabab bo‘ladi" (Imom Ahmad, ibn Moja va boshqalar rivoyati).

Zamzam suvining nomlari

Zamzam suvining ko‘p nomlari bo‘lib, quyida ularning ba’zilarini zikr qilamiz:

1. "Zamzam" va "Zumazim". Bu so‘z "zamma-yazimmu-zumuman" fe’lidan olingan bo‘lib, biror idishga suv lim-lim to‘lib yonlaridan oqib tushganda ishlatiladi. Zamzam bulog‘ining suvi ko‘p va barakali bo‘lganligi uchun shunday nomlangan. Boshqa bir rivoyatda kelishicha, zamzam bulog‘i otilib chiqqan paytda Hojar onamiz unga qarab "zam-zam!" ya’ni "ko‘pay va ziyoda bo‘l!", degan ekanlar. Yana bir qavlga ko‘ra esa zamzamning bunday nomlanishi Jabroil alayissalomning zamzamasidan ya’ni, farishtaning mazkur buloq ustida chiqargan tovushi va kalomi tufaylidir. Boshqa bir fikrga ko‘ra, mazkur buloq ilk marotaba otilib chiqqan vaqtda o‘zidan maxsus tovush chiqarib sharqirab turgan, shu sababli zamzam deb nomlangan. Zero, zamzama so‘zi shovqin bermoq, muttasil tovush chiqarmoq ma’nosini anglatadi. Zamzama so‘zining yana bir ma’nosi biror narsaning yoyilib ketgan chetlarini to‘plash, tarqalib ketmasligi uchun jamlash ma’nosini anglatadi.

2. "Baraka" va "Muboraka". Baraka so‘zi o‘sish, ziyoda bo‘lish, ko‘p yaxshilik va saodat ma’nolarini anglatadi. Zero, ularning bari zamzamda mavjuddir.

3. "Barra". Bu so‘z yaxshilik, ezgulik va vafo ma’nolarini anglatuvchi "birrun" so‘zidan olingan. Chunki Alloh taolo bu suv bilan Ismoil alayhissalomga yaxshilik qilgan. Yana bir qavlda esa aytiladiki, chunki u abrorlar, ya’ni yaxshilar uchun oqib chiqqan, fojirlardan esa tiyilgan.

4. "Bushro". Bushro so‘zi lug‘atda yaxshilik va xursandchilik xabari, mujda ma’nosini anglatadi. Zamzamning bunday nom bilan atalishiga sabab o‘zi va o‘g‘lining hayotini saqlab qolish uchun jon holatda suv qidirayotgan paytda Hojar onamiz uchun xushxabar bo‘lganligidandir. Zero, Hojar onamiz Safo va Marvo orasida suv izlab umidlari uzilay degan paytda Alloh taolo tomonidan in’om qilingan zamzamni ko‘rib qolgach, benihoya xursand bo‘lib ketadilar va "menga xushxabar bo‘lsin, axir bu suv-ku!", deb yuboradilar.

5. "Maktuma" (yashirilgan). Jurhum qabilasidan so‘ng zamzam bulog‘i yerga ko‘milib, berkilib ketganligi uchun shunday atalgan edi. So‘ngra Abdul Muttolib uni qayta ochgan.

6. "Haramiyya". Zamzam qudug‘i Alloh taoloning Harami ichkarisida bo‘lganligi tufayli unga "Haramiyya", ya’ni Haram bulog‘i degan nom berildi.

7. "Rakzatu Jibriyl" (Jabroilning qanot qoqishi), "hazmatu Jibriyl" (Jabroil paydo qilgan quyilik, chuqircha), "vat’atu Jibriyl" (Jabroilning oyoq bosishi). Zamzam suvining bunday nomlar bilan nomlanishiga sabab uning Jabroil farishta o‘z qanoti bilan yerga urishi yoxud oyog‘i bilan yerga tepishi natijasida paydo bo‘lib, yerdan otilib chiqqanligidir.

8. "Solima" (sog‘lom va salomatli suv). Zamzamning bu ism bilan nomlanishiga sabab unda salomatlik va ofiyat borligidandir.

9. "Siqoyatul hoj" (Hojilarga suv berish). Zamzam suvi hojilarni suv bilan ta’minlaydi. Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam hojilarni zamzam suvi bilan ta’minlash ishini Abbos roziyallohu anhu va oilasiga topshirdilar.

10. "Sayyida". Chunki zamzam suvi boshqa barcha suvlarning sayyidi, eng afzali, eng sharaflisi va eng qadri balandi hisoblanadi.

11. "Shabbo‘atul 'iyol" (kambag‘allarni to‘ydiruvchi) shuningdek, "shab’a" (to‘qlik, to‘yimlilik). Johiliyat davrida zamzam bulog‘i shu nom bilan ham nomlanardi. Sababi, u chanqaganni chanqog‘ini qondirardi, kambag‘allarning qornini to‘ydirardi.

12. "Sharobul abror" (yaxshilarning sharobi). Sababi hamma yaxshilar va solih kishilar zamzam suvidan ichishga haris bo‘ladilar.

13. "Shifau suqmin" (kasalliklar shifosi). Ibn Abbos roziyallohu anhudan rivoyat qilingan hadisda Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam bunday marhamat qildilar: "Zamzam yer yuzidagi eng yaxshi suvdir. Unda ochiqqanlar uchun taom, kasalliklar uchun shifo bordir" (Tabaroniy {11167, 11/98}, Haysamiy {3/286}, Ibn Hibbon sahih deganlar). Unda Alloh taoloning izni bilan barcha kasalliklarga davo bordir. Kim shifo niyatida ichsa, Allohning irodasi bilan, albatta, tuzalib ketadi.

14. "Sofiya" (sof). Zamzam barcha zararli narsalardan pok va sof bo‘lgan suvdir.

15. "Tohira" (pok). Zamzam barcha aybu nuqsonlardan pok, ichuvchi kishi uchun foydali suvdir. Bundan tashqari, zamzam hurmati balandligi uchun iflos narsalarga iste’mol qilinmaydi.

16. "Toyyiba" (xush, shirin, mazali). Zamzam suvining bu nom bilan nomlanishi sabab, ichgan kishi lazzatlanadi, uni hamma yaxshi ko‘radi.

17. "Zohira" (zohir, ochiq-oydin). Zamzam suvining manfaati doim zohir bo‘lib, ko‘rinib turadi.

18. "Ofiyat". Zamzam suvi uni ichgan inson uchun ofiyat va shifodir. Alloh taolo mutaxassis tabiblar ham davolay olmagan qancha-qancha kasalliklardan zamzam tufayli shifo bergan.

19. "G‘iyos" (yordam, qutulish). Chunki u Hojar onamiz va u kishining farzandi Ismoil alayhissalom uchun yordam, qattiq qiyinchilikdan so‘ng qutulish manbai edi.

20. "Kofiya" (kifoya qiluvchi). Zamzam suvi uni ichayotgan kishining barcha hojatlariga kifoya qiluvchidir.

21. "La tunzofu vala tuzammu" (yo‘q bo‘lmaydi va kamaymaydi). Zamzam suvidan qancha ko‘p ichilmasin kamaymaydi ham, tugab ham qolmaydi.

22. "Ma’saratu Abbos" (Abbosning ulug‘ merosi). Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam hojilarga zamzam suvini ichirishdek sharafli vazifani Abbos roziyallohu anhu va uning oilasi uchun ajratib beradilar. Bu esa Abbos roziyallohu anhu va uning oilasi uchun ulug‘likda tengsiz bo‘lgan meros edi.

23. "Mu’nisa" (do‘st, dildosh). Zamzam suvidan ichgan mo‘min unga o‘rganib, o‘zida unga nisbatan doimiy mayl his qiladi va uni yaxshi ko‘rib qoladi. Mudom zamzam suvidan ichgisi kelaveradi.

24. "Maymuna" (barakali). Zamzam suvi har tamonlama barakalidir.

25. "Nofi’a" (foydali). Zamzam suvi sanab tugatib bo‘lmaydigan manfaatlarga ega ekanligi tufayli shunday nomlangan.

Zamzam suvining foydalari

Zamzam suvi o‘zining ma’naviy foydalaridan tashqari salomatlik uchun ko‘plab foydali xususiyatlarga egadir. Ularning ba’zilarini quyida zikr qilamiz:

1. Erta qarishning oldini oladi.

2. Jismning himoya tizimini (immunitet) kuchaytiradi.

3. Ovqat hazm qilishga yordam beradi.

4. Saratonga qarshi samarali vositalardan biri hisoblanadi.

5. Jism uchun foydali bo‘lgan ozuqa moddalarini qonga so‘rilish jarayonini kuchaytiradi.

6. Jismga kuch-quvvat baxsh etadi. Ayniqsa, hojilar haj mavsimida bunday kuch-quvvat va energiya manbaiga muhtoj bo‘ladilar.

7. Ko‘plab kasalliklardan tuzalishga yordam beradi. Jumladan, ko‘rish qobiliyatining pasayishi, qizamiq, yurak-qon tomir kasalliklari, qon bosimi, qon aylanishi kasalliklari va boshqa bir qator xastaliklardan tuzalishda samarali yordam beradi.

8. Shuningdek, zamzam suvi qandli diabet kasaliga chalinganlar, buyrak xastalari uchun ham shifodir. Shu bilan birga suyak va bo‘g‘in kasalliklari, oshqozon-ichak kasalliklari, hazmdagi muammolar, yo‘g‘on ichak muammolari, qabziyat va yana bir qancha kasalliklarni davolashda samarali vosita hisoblanadi.

Zamzam suvini boshqa suvlarga aralashtirish haqida

Agar zamzam suvidan boshqa oddiy suvlarga aralashtirilsa mazkur oddiy suv unga qo‘shilgan aralashma miqdoricha barakot va fazilat kasb etadi. Qancha ko‘p aralashtirilsa, shunchalik barakoti ortadi. Kamroq aralashtirilgan bo‘lsa ham mazkur suv zamzam qo‘shilmagan suvdan afzalroq va barakotliroq bo‘ladi. Zero, zamzam aralashtirilgan suvdan ichgan kimsa zamzam suvining ma’lum miqdorini ichgan hisoblanadi. Shu tufayli, uning fayzidan bonasib bo‘ladi.

Imom Kosoniy (rahimahulloh) aytadilar: "Agar bir kimsa zamzam suvidan iborat bo‘lgan biror suvni ichmayman deb qasam ichgan bo‘lsa va o‘sha (zamzamdan iborat bo‘lgan) suvga boshqa suvlardan juda ko‘p miqdorda quyilib, natijada zamzam suvi o‘ziga quyilgan ko‘p miqdordagi suvga aralashib, boshqa suv uning ustidan g‘olib kelsa va shundan so‘ng, mazkur suvdan ichsa, qasamini buzgan hisoblanadi" ("Badoi’u-s-sanoi'": 3/63;).

Yuqoridagi matnda aytilmoqchi bo‘layotgan narsa shuki, zamzam suvini ichmayman deb qasam ichgan kishi o‘ziga juda ko‘p oddiy suv aralashtirilishi natijasida oddiy suvga aralashib ketgan zamzam suvidan ichsa, qasamiga rioya qilmagan va zamzamdan ichib qo‘ygan hisoblanar ekan. Bu esa oddiy suvga aralashtirilgan zamzam butkul yo‘qolib ketmasligini anglatadi. Balki, u aralashgan suviga barakot kirgazadi.

Shu ma’noda, zamzam aralashtirilgan suvga "zamzam" deyilsa ham u hukman zamzam maqomida bo‘ladi. Unda zamzamning barakoti va fazilati mavjud bo‘ladi. Oddiy suvlardan ortiq bo‘ladi. Unga har qancha ko‘p suv quyilsa ham baribir, ichida zamzam mavjud bo‘ladi. Ammo fazilatda musaffo zamzamchalik bo‘lmaydi.

Sahobai kiromlar nafaqat zamzam, balki Nabiy alayhissalom tahorat qilgan suvlardan ham tabarruklanganlar. Uzoqdan kelgan kishilar uylariga qaytishda U zotning (alayhissalom) tahoratdan qolgan suvlarini o‘zlari bilan olib ketib, uni ko‘p miqdordagi suvlarga qo‘shib ko‘paytirganliklari rivoyat qilinadi.

Bu ham bo‘lsa, tabarruk narsa boshqa oddiy (tohir va pok) narsaga aralashtirilganda, aralashtirilgan oddiy narsa ham barakot va fazilat kasb etishiga dalolat qiladi.

Rivoyat qilinishicha, Nabiy alayhissalom Makkaning hokimiga odam yuborib, undan Madinaga zamzam suvidan jo‘natishni talab qilar ekanlar. Bundan maqsad, Madinaliklar ham zamzamdan yuqorida aytilganidek, oddiy suvlarga aralashtirib, ko‘paytirish orqali bahramand bo‘lishlari uchun ekan.

Abdulloh Kamolov