Bismillahir Rohmanir Rohiym.
Alloh taologa bitmas-tuganmas hamdu sanolar bo‘lsin.
Payg‘ambarimizga mukammal va batamom salavotu durudlar bo‘lsin.
Biz bu ummat bilan faxrlanamiz, boshqa hech bir ummatning bunday sharafli tarixi yo‘q deb bilamiz. Ular esa tarixga shubha bilan qarashadi, din peshvolari haqida noloyiq gaplar aytishadi, aqiyda borasida ayblar to‘qishadi. Biz esa barcha ulamolar haqida faqat yaxshi gumonda bo‘lamiz.
Bu buyuk zotlarda tarbiyaviy-tasavvufiy maktablar bo‘lgan; hanafiy, molikiy, shofe’iy va hanbaliy fiqhiy mazhablari bo‘lgan; moturidiya va ash’ariya aqiydaviy mazhablari bo‘lgan. Mana shu to‘g‘ri yo‘ldir. Mana shu yo‘ldan yurib, musulmonlar yer yuziga hukmron bo‘lishdi, rahbar bo‘lishdi, ustoz bo‘lishdi. Islom o‘zining beqiyos o‘rniga ega bo‘ldi.
«Hanafiy mazhabiga teran nigoh» kitobidan
Savol: Men haydovchilik qilaman. Ba’zilar menga ma’lum miqdorda pul berib, uni boshqa shahardagi odamga yetkazishimni so‘rashadi. Shu puldan avval o‘zim foyda ko‘rib, so‘ng aytilgan odamga to‘liq qilib yetkazsam bo‘ladimi?
Javob: Bismillahir Rohmanir Rohiym. Yo‘q, bu ish joiz emas. Chunki bu omonatga xiyonat qilish hisoblanadi. Omonatga olingan puldan faqat egasi rozi bo‘lsagina ishlatish mumkin. Ammo egasi rozi bo‘lmasa, yoki egasiga bildirmay ishlatilsa, bu xiyonat sanaladi. Omonatga xiyonat qilish esa, katta gunoh va munofiqning belgilaridan biridir. Bu haqda faqih Nizomiddin Shoshiy rahimahulloh shunday zikr qiladilar:
“Omonatdor, vakil va g‘osib (birovning molini zo‘rlik bilan olgan kimsa)lar molning ayni o‘zini o‘zlarida olib qolib, uning mislini (qiymatini) to‘lashlari mumkin emasdir” (“Kitabul-xamsiyn” kitobi).
Shuningdek, alloma Ibn Nujaym rohimahulloh shunday naql qiladilar: “Omonatga olingan buyum boshqa kishiga na omonatga beriladi, na qarzga (bepul foydalanish uchun) beriladi, na ijaraga beriladi va na garovga qo‘yiladi. Agar omonatdor ulardan birortasini qilsa, javobgar bo‘ladi” (“Al-Bahrur-roiq” kitobi).
Xulosa qilib aytganda, haydovchilarning yuqoridagi birovning omonatidan beruxsat foydalanishlari va undan daromad ko‘rishlari shar’an joiz emasdir. Vallohu a’lam.
O‘zbekiston musulmonlari idorasi
Fatvo markazi.