Bismillahir Rohmanir Rohiym.
Alloh taologa bitmas-tuganmas hamdu sanolar bo‘lsin.
Payg‘ambarimizga mukammal va batamom salavotu durudlar bo‘lsin.
Bir badaviy Madina ko‘chalariga kelib, shahardagi eng saxiy inson kim ekanini so‘radi. Odamlar: "Husayn ibn Aliy", deyishdi. Badaviy Husayn roziyallohu anhuni masjidda namoz o‘qiyotganida topdi. Husayn roziyallohu anhuning namoz o‘qib bo‘lishini kutib, ikki tomonga salom berishi bilan dardini tushuntirib: "Sizga ishongan odam pushaymon bo‘lmaydi, deyishdi", dedi. Husayn roziyallohu anxu darhol o‘rnidan turib, uyiga qarab ketdi, badaviy ham uning orqasidan ergashdi.
U uyiga yetib kelib, xizmatkori Kanbardan: "Hijoz mulkidan biror narsa qolganmi?" deb so‘radi. Kanbar: "Ha, to‘rt ming dinor qolgan", dedi. Husayn roziyalloxu anxu: "O‘sha pulni olib kel, bu molga bizdan ham munosibroq odam keldi", dedi. Oradan ko‘p vaqt o‘tmay, Husayn roziyallohu anhu qo‘lida to‘rt ming dinor bilan qaytib keldi va uni badaviyga berib, agar oz bo‘lsa, uni kechirishini so‘radi. Bo‘lgan voqeadan hayron bo‘lgan badaviy dinorlarni qo‘liga oldiyu, yig‘lab:
"Bir kun kelib, shunday mard odamning yer bag‘riga ketishi nadomat bo‘lmaydimi?" dedi. Keyin quyidagi she’rni o‘qidi:
O‘lurmi shijoat, o‘lurmi mardlik?!
Yer ostida qolurmi yoki saxiylik?!
Yerga ko‘milurmi yo odamiylik?!
Mardlik odamlarning yo‘lin yoritur!
Mardlik tunni aylar xuddi kunduzdek.
«Millioner sahobalar» kitobidan
Bismillahir Rohmanir Rohiym
Savol: Men haydovchilik qilaman. Ba’zilar menga ma’lum miqdorda pul berib, uni boshqa shahardagi odamga yetkazishimni so‘rashadi. Shu puldan avval o‘zim foyda ko‘rib, so‘ng aytilgan odamga to‘liq qilib yetkazsam bo‘ladimi?
Javob: Bismillahir Rohmanir Rohiym. Yo‘q, bu ish joiz emas. Chunki bu omonatga xiyonat qilish hisoblanadi. Omonatga olingan puldan faqat egasi rozi bo‘lsagina ishlatish mumkin. Ammo egasi rozi bo‘lmasa, yoki egasiga bildirmay ishlatilsa, bu xiyonat sanaladi. Omonatga xiyonat qilish esa, katta gunoh va munofiqning belgilaridan biridir. Bu haqda faqih Nizomiddin Shoshiy rahimahulloh shunday zikr qiladilar:
“Omonatdor, vakil va g‘osib (birovning molini zo‘rlik bilan olgan kimsa)lar molning ayni o‘zini o‘zlarida olib qolib, uning mislini (qiymatini) to‘lashlari mumkin emasdir” (“Kitabul-xamsiyn” kitobi).
Shuningdek, alloma Ibn Nujaym rohimahulloh shunday naql qiladilar: “Omonatga olingan buyum boshqa kishiga na omonatga beriladi, na qarzga (bepul foydalanish uchun) beriladi, na ijaraga beriladi va na garovga qo‘yiladi. Agar omonatdor ulardan birortasini qilsa, javobgar bo‘ladi” (“Al-Bahrur-roiq” kitobi).
Xulosa qilib aytganda, haydovchilarning yuqoridagi birovning omonatidan beruxsat foydalanishlari va undan daromad ko‘rishlari shar’an joiz emasdir. Vallohu a’lam.
O‘zbekiston musulmonlari idorasi
Fatvo markazi.