Bismillahir Rohmanir Rohiym.
Alloh taologa bitmas-tuganmas hamdu sanolar bo‘lsin.
Payg‘ambarimizga mukammal va batamom salavotu durudlar bo‘lsin.
Muso ibn Ja’far[1] otasidan, otasi bobosidan rivoyat qiladi: Rasululloh sollallohu alayhi vasallam dedilar: “Taomdan oldin (qo‘lni) yuvish kambag‘allikni ketkazadi. (Taomdan) so‘ng (qo‘lni yuvish) esa kichik gunohlarni ketkazadi va ko‘zni tuzatadi” (Quzo’iy “Musnadush shihob”da rivoyat qilgan).
Hadisdagi “kichik gunohlar” deb ifodalagan birikma arabiy matnda “lamam” deb keltirilgan. Bu so‘zning bundan tashqari “telbalik, majnunlik” ma’nolari ham bor. “Lamam” so‘zidan keyin “ko‘zni tuzatadi” deyilishiga qaraganda, u “majnunlikning oldini olib, ko‘zni ravshan qiladi” ma’nosini ham anglatishi ehtimoldan xoli emas. Lekin poklik, tahorat gunohlarga kafforat bo‘lishi haqidagi vorid bo‘lgan hadislardan qiyos qilinib, biz bu yerda “lamam”ni “kichik gunohlar” deb tarjima qildik. Balki bu yerda “lamam” so‘zi orqali ikkala ma’no ham iroda qilingandir.
Islom dini poklik asosiga qurilgan. Ham ma’nan, ham moddiy tarafdan pok bo‘lish banda imonining komilligidandir. Bunday bandalarga Alloh rizq va nasibani keng qilib qo‘yadi. Jumladan, taom yeyishdan avval ikki qo‘lni yaxshilab yuvish, poklikka amal qilish faqirlikning davosidir. Kimki shu narsaga doimo amal qilib yursa, kambag‘allikdan salomat bo‘ladi. Bu esa, uning rizqi keng, hayoti farovon va fayzli bo‘ladi deganidir. Bundan tashqari, taomdan keyin qo‘lni yuvish kichik gunohlarga kafforat bo‘ladi (yoki kishini ruhiy xastalikka chalinishdan asraydi) va ko‘zni ravshan qiladi. Chunki taom iste’molidan so‘ng qo‘lga yog‘, shira va shunga o‘xshash narsalar ilashadi. Uni yuvib tashlash esa sog‘liqqa va yana ko‘plab manfaatlarga sabab bo‘ladi.
– Salmon roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: “Men Tavrotda taomning barakasi undan oldin qo‘lni yuvishda ekanini o‘qidim va buni Nabiy sollallohu alayhi vasallamga aytgan edim, u zot: “Taomning barakasi undan oldin va keyin qo‘lni yuvishdadir”, dedilar (Abu Dovud rivoyati).
Taomning barakasi ham moddiy, ham ma’naviy omillarga bog‘liqdir. Masalan, taomdan oldin qo‘llarni yuvish moddiy sabab bo‘lsa, “bismilloh”ni aytib taom yeyish ma’naviy sababdir.
Salmon Forsiy roziyallohu anhu Tavrotda taomning barakasi undan oldin, ya’ni ovqat iste’mol qilishdan oldin qo‘llarni yuvishdadir, deb o‘qigan ekan. Vaqti kelib buni Rasululloh sollallohu alayhi vasallamga aytganida, u zot Islomning eng mukammal din va barcha shariatlarni to‘ldiruvchi shariat ekanini isbotlovchi javobni berdilar.
Demak, taom yeyishdan oldin va keyin poklikka rioya qilib, ikki qo‘lni yuvish, eng avvalo sog‘liqqa, qolaversa, xayr-baraka va ko‘plab yaxshiliklarga sabab ekan.
Shu o‘rinda hammamiz uchun muhim bo‘lgan bir jihatni eslatib o‘tishimiz kerak. Ovqatdan oldin va keyin qo‘lni yuvish banda rizqining barakali bo‘lishiga sabab ekani aytib o‘tildi. Bu o‘sha amalning dunyodagi manfaatidir. Ammo mo‘min banda faqat mana shu narsalarga erishaman, deb emas, balki Alloh roziligi, U Zot amr qilgani uchun amallarni ado qiladi. Har qanday solih amalni faqat va faqat Alloh roziligini istab ado qiladigan bo‘lsak, dunyoda halol-pok rizq va osuda-farovon hayotga erishamiz hamda oxiratda jannatni qo‘lga kiritamiz!
Odilxon qori Yunusxon o‘g‘li
[1] Muso ibn Ja’far ibn Muhammad ibn Ali ibn Husayn ibn Ali ibn Abu Tolib Abu Hasan al-Quroshiy katta taba tobe’inlardan. Hijriy 128 yilda Madinada tug‘ilgan. Ishonchli hadis roviysi. Termiziy va Ibn Moja undan hadis rivoyat qilishgan. Muso ibn Ja’far rahmatullohi alayh hijriy 183 yilda Bag‘dodda vafot etgan.
Diyorimizga ulug‘ ayyom kirib kelmoqda. Qutlug‘ Iydul Azho vatandoshlarimizni xayru saxovat, mehr-oqibat sari chorlaydi. Bu bayram chin ma’noda odamiylik ayyomi. Insonlarga mehr, o‘ksik ko‘ngillarga shodlik ulashish fursati.
Qalblari himmat va karam ne’matidan bobahra xalqimiz bu muazzam kunlarni boy bermaslik uchun fursatni g‘animat biladilar va savobdan bahramand bo‘lib qolishga harakat qiladilar.
Dinimiz ko‘rsatmalari, shariat hukmlarini ustivor tutgan qodir vatandoshlarimiz qurbonliklar qilib, Haqni rozi qilishga, haqdorlar ko‘nglini olishga intiladilar. Yaratganning rahmati yog‘ilib turgan damlarda duolar mustajob bo‘ladi. Alloh taolo o‘zining kalomida “Parvardigoringiz uchungina namoz o‘qing va qurbonlik qiling”, - deb marhamat qiladi.
Bu borada sarvari koinot sayyidimiz ibratlari o‘rinli. Oila a’zolarimizni yo‘qlash, qo‘shnilar holidan xabar olishda, miskinlarni sevintirish-u, xastalar ahvolidan ogoh bo‘lishda ularning hadisi muboraklari bizga nurli yo‘l, deymiz.
Amallar ko‘p. Ularga beriladigan savoblarning darajasi amalga qarab belgilanadi. Eng savobi ko‘p amal bu farz hisoblansa, boshqalarga yaxshilik ulashish undan keyingi o‘rinda turadigan ulug‘ ibodatdir!
Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam muborak hadislarida boshqalarga qilinadigan yaxshilikni farzdan keyingi o‘rinda turishini bayon qilib shunday dedilar: “Farzlarni ado qilishdan keyingi o‘rinda turadigan Allohga eng suyukli bo‘lgan amal bu musulmoning qalbiga xursandchilikni kiritishdir”.
Shuning uchun Shayx Abdulloh Hoshim rahmatullohi alayh qozilikdan kelgan maoshning teng yarmiga shirinlik sotib olib, o‘zlari bilan olib yurar va har doim uchratgan bolaga shirinlikdan berib, uni xursand qilar edilar.
Ulug‘ kunlarda turibmiz. Har damni g‘animat bilishlik, bir birimizga saxovatda ibrat bo‘lishimiz savobli amallar ekanini his qilmog‘imiz lozim. Bu kunda isrofgarchilikdan xoli dasturxonlar yozish, borimizni boshqalar bilan bo‘lishishga intilishimiz darkor. Xayrni, yaxshilikni gunohga almashtirib qo‘ymaslik uchun ham uyg‘oq ko‘ngil bo‘lish talab etiladi.
Bugun muazzam kunlar og‘ushidamiz, dedik. Vatandoshlarimiz ulug‘ safarlarni ixtiyor etganlar. Ayni fursatlarda hojilarimiz Mino, Arofat vodiylarida, Muzdalifada – duolar qabul bo‘ladigan makonlarda, zamonlarda ibodatlar qilib, elu yurtga tinchlik, osoyishtalik so‘ramoqdalar. Bu duolar barakotidan diyorimiz ahliga qancha yaxshiliklar yetishadi, inshaalloh. Ibodatlar huzurini totgan odamlarning qalbi salim, ehsonu, muruvvatda peshqadam bo‘lishlari bu eng katta yaxshilik aslida. Hojilarimiz safar odoblarini tushunib, ulug‘ dargohlardan nasibador bo‘lib qaytadilar. Diyorimizga qaytganlaridan so‘ng esa yoshlarimiz ma’naviyatiga kamarbasta bo‘ladigan, Haq va haqiqat yo‘lida sidqidil xizmat qiladigan xolis Haq xizmatchilariga aylanadilar, degan umidimiz bor. Bunday ulug‘ ziyoratlar insonni qaysi yoshda bo‘lmasin, ezguliklarga xayrixox qiladi. O‘zgalar qalbini tushunishga, vatan va xalq manfaati yo‘lida sa’y-harakatga chorlaydi.
Bu kunlarning Yaratgan dargohidagi o‘rni musharraf. Hayit kechalarida duolar qabul bo‘ladi. Qurbonlik go‘shtlaridan nasibador oilalarga xursandchilik kiradi. Bu ehsonlar ortida ham mehr-oqibat, o‘zaro bag‘rikenglik maqsadi mujassam. Biz bu makonda yasharkanmiz, turli millatlar vakillari yagona O‘zbekistonning fuqarolarimiz. O‘zaro tenglik, adolat hukm surgan yurtda birodarlik, yaxshi qo‘shnichilik an’analarini qadrlab yashamoqdamiz. Mahallalarda hamkorlik bilan obodlik sari yo‘l ochilyapti. Vatanimiz kundan- kunga farovon, xalqimiz turmushi chiroyli bo‘lib boryapti. Bu ne’matlarga shukrona qilish, to‘g‘ri yo‘lda sobitqadam bo‘lish ma’rifatimiz, ma’naviyatimiz kamolidan darak beradi.
Xalqimizga saodat va sano ayyomi – Qurbon hayiti muborak bo‘lsin! Barchamizni Yaratgan xayru xursandchiliklar ustida bardavom qilsin. Vatanimiz tinch, yurtdoshlarimizning oilalari farovon bo‘lsin.
Xolmurod MAMAJONOV,
Farg‘ona shahar “Ummul quro” masjidi imom-xatibi