Sayt test holatida ishlamoqda!
30 Aprel, 2025   |   2 Zulqa`da, 1446

Toshkent shahri
Tong
03:53
Quyosh
05:22
Peshin
12:25
Asr
17:16
Shom
19:22
Xufton
20:45
Bismillah
30 Aprel, 2025, 2 Zulqa`da, 1446

Taomlantirasan, kiyintirasan, urmaysan, so‘kmaysan

16.12.2024   3694   3 min.
Taomlantirasan, kiyintirasan, urmaysan, so‘kmaysan

Bismillahir Rohmanir Rohiym

Muoviya Qurayshiy roziyallohu anhu rivoyat qilib aytadi: «“Yo Rasululloh, bizlarning birimizda xotinining qanday haqlari bor?” dedim. U zot: “Qachon taomlansang, uni ham taomlantirasan. Qachon kiyim kiysang, uni ham kiyintirasan. Yuziga urmaysan, qattiq so‘kmaysan va uydan boshqa joyga hijron qilmaysan”, dedilar» (Imom Abu Dovud va Imom Nasoiy rivoyati).

Bu hadis ayolning erdagi haqlarini bayon qilmoqda. Er ayoliga nafaqa berishi vojib. Hadisdagi ibora erning ham, ayolning ham haqlariga tegishli. Xotinning nafaqasini berishda erning moliyaviy holati e’tiborga olinishini shu hadisdan bilib olsak bo‘ladi.

“Qachon taomlansang, uni ham taomlantirasan”. Er nima yesa, ayoliga ham shundan yediradi. Bu borini birga baham ko‘rish deganidir. Shariat bandani toqatidan ortig‘iga buyurmaydi.

“Qachon kiyim kiysang, uni ham kiyintirasan”. Kiyinish masalasida ham shunday: er o‘ziga qancha sarf qilsa, ayoliga ham shuncha sarflaydi. Ya’ni, issiq va sovuqdan himoyalanish, avratini yopish uchun zarur bo‘lgan kiyim-kechak bilan ta’minlaydi. Albatta, imkoniyati doirasida. Uning miqdori har bir diyor va shahar urf-odatiga qarab belgilanadi. Chunki har yerning vaziyati, urf-odati turlicha. Kiyim-kechak masalasida aql bilan ish tutib, Allohga taqvo qilinsa, odamlarga ko‘z-ko‘z qilish va moda ortidan quvish chetga surib qo‘yilsa, maqsadga muvofiq bo‘ladi. Ayollarga nafaqa berish, ularga yaxshi munosabatda bo‘lishning bir qismidir. Bundan tashqari, ochiq chehra bilan muomala qilish, yaxshi gaplar bilan ko‘nglini olish erning vazifasi hisoblanadi.

Erning zimmasida ayolini taom va kiyim bilan ta’minlash majburiyati bor ekan, o‘z navbatida, ayol zimmasida ham eriga itoat etish, xizmatini qilish vazifasi turadi. Modomiki, er o‘z vazifasini mas’uliyat bilan ado etar ekan, ayol eriga itoatsizlik qilmasligi, hurmatini saqlashi lozim. Aks holda, er ba’zi choralarni qo‘llashga majbur bo‘ladi.

“Yuziga urmaysan, qattiq so‘kmaysan va uydan boshqa joyga hijron qilmaysan”. Ayoldan itoatsizlik, xatolar sodir bo‘lganida, er qo‘pollikka yo‘l qo‘ymagan, ko‘nglini qoldirmagan holda uni isloh qilmog‘i, odob bermog‘i kerak. Dastlab nasihat qilib noto‘g‘ri ish qilayotganini tushuntiradi. Bu uslub kor qilmasa, ayoli bilan bir to‘shakda yotmay, hijron qiladi. Ya’ni, shu yo‘l bilan er ayolidan norozi ekanini bildiradi. Agar bu ham foyda bermay, ayol itoatsizlik etaversa, er ba’zi tarbiya uslublarini, choralarini qo‘llaydi: jarohat yetmaydigan, azob bermaydigan qilib yuzidan boshqa joyiga urishi mumkin. Albatta, bu uslub siyosat ma’nosidagi chora, xolos. Ayolni azoblash, tahqirlash, xo‘rlash mutlaqo nazarda tutilmagan. Chunki boshqa bir hadisda ayolini (azoblash, tahqirlash, xo‘rlash ma’nosida) urishdan qaytarilgan.

Hurmuhammad NURBOYEV
Toshkent islom instituti “Hadis va islom tarixi fanlari” kafedrasi mudiri.

 

 

Boshqa maqolalar
Yangiliklar

Alloma tug‘ilib o‘sgan yurtda uning ta’limoti o‘rganilmoqda (+video)

29.04.2025   2164   3 min.
Alloma tug‘ilib o‘sgan yurtda uning ta’limoti o‘rganilmoqda (+video)

 

29-30 aprel kunlari Samarqandda “Moturidiylik – bag‘rikenglik, mo‘tadillik va ma’rifat ta’limoti” mavzusida xalqaro ilmiy-amaliy konferensiya bo‘lib o‘tmoqda.


Davlatimiz rahbarining shu yil 14 martdagi “Imom Moturidiy tavalludining 1155 yilligini keng nishonlash to‘g‘risida”gi qaroriga ko‘ra, Din ishlari bo‘yicha qo‘mita, Imom Moturidiy, Imom Buxoriy, Imom Termiziy xalqaro ilmiy-tadqiqot markazlari, O‘zbekiston xalqaro islom akademiyasi, Islom sivilizatsiyasi markazi, O‘zbekiston musulmonlari idorasi tomonidan tashkil etilgan anjumanda dunyoning o‘ttizga yaqin davlatidan muftiylar, islomshunos va dinshunos olimlar, diniy-ma’rifiy soha vakillari ishtirok etmoqda.


Anjuman munosabati bilan o‘tkazilgan brifingda Din ishlari bo‘yicha qo‘mita axborot xizmati rahbari – matbuot kotibi Ilhom Ma’rupov konferensiya va uning doirasidagi tadbirlar haqida ma’lumot berdi.


– Mamlakatimiz taraqqiyotining yangi bosqichida O‘zbekiston Prezidenti Shavkat Mirziyoyev tomonidan jamiyatda diniy bag‘rikenglik, millatlararo totuvlik va ijtimoiy barqarorlikni ta’minlash, buyuk alloma va mutafakkirlarimizning boy ilmiy-ma’naviy merosini chuqur o‘rganish bo‘yicha puxta o‘ylangan izchil islohotlar amalga oshirilmoqda, – dedi I.Ma’rupov. – Ushbu ezgu ishlarning uzviy davomi sifatida 2025 yil 29-30 aprel kunlari Samarqand shahrida “Moturidiylik – bag‘rikenglik, mo‘tadillik va ma’rifat ta’limoti” mavzusida xalqaro ilmiy-amaliy konferensiya o‘tkazilmoqda.


So‘nggi yillarda diniy-ma’rifiy sohada amalga oshirilayotgan keng ko‘lamli islohotlar natijasida O‘zbekistonda moturidiyshunoslik ilmiy maktabi shakllandi, desak to‘g‘ri bo‘ladi.


Konferensiyaning ahamiyati va dolzarbligi haqida gapirganda bugungi kunda quyidagi omillar Imom Moturidiy va moturidiylik ta’limotini chuqur o‘rganishni taqozo etayotganini alohida qayd etish lozim:


– muqaddas islom dini niqobi ostida faoliyat yuritayotgan radikal guruhlar harakati kuchayib borayotgan bugungi sharoitda xalqaro maydonda Imom Moturidiy ta’limotini o‘rganishga e’tibor oshmoqda;


– moturidiylik maktabining bag‘rikeng g‘oyalari, asrlar davomida mintaqamiz xususiyatlariga mos holda shakllangan insonparvar ta’limoti radikalizmga qarshi kurashning ta’sirchan va samarali vositasi sifatida baholanmoqda.


Konferensiya 3 ta shu’bada faoliyat olib boradi:


Birinchi shu’ba “Imom Moturidiy va uning izdoshlari ilmiy merosining islom ilmlari rivojidagi o‘rni” mavzuiga bag‘ishlangan bo‘lib, unda Imom Moturidiy, moturidiy allomalari va izdoshlari hayot yo‘li, Movarounnahr kalom ilmi maktabi rivojlanish tarixi haqida bahs-munozaralar, ilmiy muzokaralar bo‘lib o‘tadi.


Ikkinchi shu’ba “Moturidiylik ta’limotida umuminsoniy qadriyatlar talqini” mavzuida bo‘lib, u Moturidiylik ta’limotida ilgari surilgan g‘oyalar, jumladan, bag‘rikenglik, mo‘tadillik va ma’rifat nazariyalarining shakllanishiga oid munozaralarni o‘z ichiga oladi.


Uchinchi shu’ba “XXI asrda moturidiylik ta’limotining ahamiyati” mavzuiga bag‘ishlangan bo‘lib, u Imom Moturidiy va uning izdoshlari ilmiy merosida ko‘tarilgan mavzularning bugungi kundagi dolzarb muammolarni hal qilishdagi ilmiy va nazariy ahamiyatiga oid bahs-munozaralarni qamrab oladi.


Anjuman yakunida Imom Moturidiy ilmiy merosi va moturidiylik ta’limotini o‘rganishni yangi bosqichga olib chiqish bo‘yicha nufuzli olimlarning taklif va tashabbuslari asosida yakuniy deklaratsiya qabul qilinadi. 


Bugun anjuman qatnashchilari uchun Samarqand shahridagi muqaddas qadamjolar va tarixiy-madaniy yodgorliklarga sayohat ko‘zda tutilgan. 

G‘.Hasanov, A.Isroilov (video), O‘zA muxbirlari

O'zbekiston yangiliklari