Inson o‘ziga baho berishda to‘rtta jihatga alohida e’tibor berishi kerak:
• Moddiy baholash (qiz bolaning kiyim-kechaklari, taqinchoqlari va hokazo);
• Qobiliyatni baholash (muhim ishlarni qila olish. Masalan, darslarni o‘zlashtirish, ovqat pishirish, bozorlik qilish, oilani asrash va shunga o‘xshash hayotiy muvaffaqiyatlar);
• Ijtimoiy munosabatni baholash (oilaviy aloqalar, do‘stu birodarlar, hayotda muhim o‘rin tutadigan insonlar bilan aloqa);
• Allohga munosabatni baholash (ibodatlar, Allohga yetishishga tayyorgarlik).
Inson o‘ziga baho berishda mana shu jihatlarning hammasini e’tiborga olishi kerak. Birgina jihatini e’tiborga olib, o‘ziga baho berishi mutlaqo noto‘g‘ri. Masalan, bir qizning ijtimoiy aloqalari, hayotda tutgan o‘rni, mavqei – hammasi joyida, lekin tashqi ko‘rinishi unchalik jozibador emas. Bechora qiz «Hamma narsani tashqi ko‘rinish hal qiladi» deb biladi. Shuning uchun o‘ziga nihoyatda yomon baho beradi. Baxtga erishtiradigan juda ko‘p narsalarga ega bo‘lsa-da, o‘zini baxtsiz his qiladi.
Endi boshqa bir qizni olaylik. U nogiron, lekin o‘ziga yuqori baho beradi, chunki o‘zidagi afzalliklarning barchasini ko‘ra oladi. A’zolaridan yo‘qotganlarini ibodatlar bilan to‘ldiradi. Ruhiyatidagi kemtiklarni go‘zal ijtimoiy aloqalar bilan to‘yintiradi. Shuning o‘zi unga taqdirdan rozilik, baxt-saodat tuhfa qiladi.
Bu hadis – baxtli oila qurish tamoyillaridan biridir. Bu hadis erkaklarga o‘z ayoliga odilona munosabatda bo‘lishni o‘rgatadi, ayollarga ham o‘z eriga qanday munosabatda bo‘lishni ko‘rsatib beradi. Har ikki tomon juftining yaxshi xislatlarini ko‘rishga harakat qilsin. Yoqtirmaydigan biror fe’li bo‘lsa, shu sababli juftidan nafratlanmasin, darhol uning yaxshi taraflarini ko‘z oldiga keltirsin. Shunda tinchlanib, qalbiga osoyishtalik kiradi, natijada bu oila saodat qasriga aylanadi.
Yuqorida aytib o‘tilganidek, qiz bola o‘ziga, hayotiga go‘zal uslubda yondashishi kerak. O‘zida biror yoqimsiz jihatni ko‘rsa, bundan boshqa, hayotini go‘zallikka to‘ldiradigan ko‘plab yaxshi taraflari borligini yodga olsin. Shunda albatta baxtli bo‘ladi.
Abdulloh Abdulmu’tiy, Huda Sa’id Bahlulning
“Qulog‘im senda qizim” kitobidan G‘iyosiddin Habibulloh,
Abdulhamid Umaraliyev tarjimasi.
1. Diniy ibodatlarni bajarish
1.1. Namozlarni o‘z vaqtida o‘qish. Ibodatlar ichida eng afzali – vaqtida o‘qilgan farz namozi sanaladi.
1.2. Ro‘za tutish. Qazo va nafl ro‘zalarni tutish. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Qish kunidagi ro‘za qiyinchiliksiz topiladigan g‘animat (o‘lja)dir”, deganlar (Imom Termiziy rivoyati).
1.3. Qur’on o‘qish. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Ummatimning eng afzal ibodati Qur’onga qarab tilovat qilishdir”, deganlar. Qur’onni yoddan o‘qishdan ko‘ra, unga qarab o‘qish afzaldir. Chunki Qur’onga qarash ham ibodatdir.
1.4. Tahajjud namozlarini o‘qish. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Farz namozdan keyingi eng afzal namoz tungi namozdir”, deganlar (Imom Muslim rivoyati).
1.5. Duo va zikrni ko‘paytirish. “...Allohni ko‘p zikr qiling. Shoyadki, zafar topsangiz” (Juma surasi, 10-oyat).
2. Oilaga yaxshilik qilish
2.1. Ota-onaga yaxshilik qilish. O‘z vaqtida o‘qilgan farz namozdan keyin eng afzal amal bu – ota-ona xizmatida bo‘lish sanaladi. Zero, “Robbingiz, Uning O‘zigagina ibodat qilishingizni hamda ota-onaga yaxshilik qilishni amr etdi” (Isro surasi, 23‑oyat).
2.2. Farzand va ahli ayolga xursandchilik ulashish. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Sizlarning yaxshilaringiz o‘z ahliga yaxshi muomala qilganingizdir. Men o‘z ahliga yaxshi muomala qiluvchirog‘ingizman”, deganlar (Imom Termiziy rivoyati).
3. Ilm olish, kitob o‘qish
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Ilm talab qilish har bir musulmon zimmasiga farzdir”, deganlar.
4. Tafakkurga vaqt ajratish
Hasan rahmatullohi alayh aytadilar: “Bir soat tafakkur qilish bir kechani bedor o‘tkazishdan yaxshidir”.
5. Muhtojlarga yordam berish
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Kim bir mo‘minning bitta dunyoviy tashvishini aritsa, Alloh taolo uning Qiyomat kunidagi tashvishlaridan birini aritadi. Kim qiynalgan kishiga yengillik keltirsa, Alloh taolo unga dunyoyu Oxiratda yengillik beradi” (Imom Muslim rivoyati).
6. Silai rahm qilish
Dam olish kunlari qavm-qarindoshlar holidan hech bo‘lmasa telefon orqali bo‘lsada xabar olish uchun qulay fursat. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Kimni rizqi keng, umri uzoq bo‘lish xursand etsa, silai rahm qilsin (qarindoshlik rishtalarini mustahkamlasin)” (Imom Buxoriy, imom Termiziy rivoyati).
7. Sport bilan shug‘ullanish
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Kuchli mo‘min Alloh huzurida kuchsiz mo‘mindan yaxshiroq va mahbubroqdir”, deganlar.
8. Do‘st va yaqinlar holidan xabar olish
Hazrat Ali roziyallohu anhu aytadilar: Rasululloh sollallohu alayhi vasallamni: “Qaysiki musulmon boshqa bir musulmonni ertalab ziyorat qilsa, to kech kirgunicha unga yetmish ming farishta salavot aytadi. Agar kech kirganida ziyorat qilsa, to tong otgunicha yetmish ming farishta unga salavot aytadi. Unga jannatda bir bog‘ bo‘ladi”, deb aytganlarini eshitdim (Imom Termiziy rivoyati).
Dam olish kunlaringiz xayrli va barakali o‘tsin!
Davron NURMUHAMMAD