Bismillahir Rohmanir Rohiym
Olamlar Robbi Allohga hamd bo‘lsin! Sayyidimiz Muhammad sollallohu alayhi vasallamga, ahllariga, sahobalariga va qiyomatgacha u zotga ergashuvchilarga salavotu salomlar bo‘lsin!
Ushbu muborak uchrashuvda bizni Islomga, Islom da’vatiga, Islomni yoyishga, Islom ummatiga ta’lim berishga jamlagan Alloh azza va jallaga shukrlar bo‘lsin! Bu buyuk Allohning fazlidir.
Allohning fazli va karami bilan ulkan yaxshiliklarni umid qilayotganim ushbu tadbir tashkilotchilari Prezident janobi oliylariga va muhtaram rahbarlarga tashakkur aytaman.
........men aytmoqchi bo‘lgan va tayyorlab kelgan narsa birinchi galdagi narsa bu – “Islom – tinchlik va ezgulik dini” nomli ushbu konferensiya mavzusiga qisqa va lo‘nda izoh berish edi. Ha, albatta bu ikki so‘zning izohi butunlay Islom sharhiga muhtojdir. Tinchlik va uning sabablari, yaxshilik va uning tur va sabablari bular barchasi Islom ostiga kiradi. Lekin bu ulug‘, qadimiy, musulmon yurt haqida oldin aytgan va hozir aytmoqchi bo‘lgan fikr va mulohazalarim shuki: “Ey bu yurtning ahli, aziz birodarlar, rahbarlaru ulamolar! Ey bu yurtning ustunlari! Allohni guvoh qilib aytamanki bu yurtda biror qarich yer yo‘qki, u yerni biror alloma yoki hujjatulislomlar bosmagan bo‘lsa! Bu yurtdan yetishib chiqqan yoki bu yurtga kelib yashagan olimu ulamolar, fozilu fuzalolar shu qadar ko‘pki, sizlardan oldin bu tabarruk zaminda imomlar, ulamolar, hujjatulislomlar yurmagan bo‘lsa! Shunday ekan, bu aziz yurtni e’zozlang! Uning muqaddasotlarini, sha’nini, ilm-ma’rifatdagi yutuqlarini muhofaza qiling, qadriga yeting!”.
Islom tinchlik dinidir. Dastlabki vaqtidagi islom fathlariga nazar soling, unda Qusam ibn Abbos roziyallohu anhu fathlarga kirishgan va shahid bo‘lgan edi. Va yana o‘sha fathlardan to hozirgi kundan 100 yil oldingi davrgacha bo‘lgan tarixga nazar soling. Shu vaqtda ilm va ulamolar qanday bo‘lgan?! Ilm qay darajada taraqqiy topgan?! Yuqorida aytganimdek, ulamolar shu darajada ko‘p ediki har bir qarich joyda albatta bir olim yoki imomning izi bor. Barchamiz Imom Buxoriyni madh etamiz, sizlar ham u zotni madh etasizlar va yurtdosh ekanligingiz bilan faxrlanasizlar.
Olimlarning hayotlariga oid tarjimayi hollarini o‘qinglar. Falonchining qabri “Chokardiza”da, falonchining qabri “Chokardiza”da, falonchining qabri “Chokardiza”da. “Chokardiza” qabristoni qayerda? Qayerda u? U Imom Moturidiy rahimahullohning maqbarasi yonidagi yerdir. O‘sha qabristonga qarasangiz, barchasi olimlar va ulamolarning qabrlaridir, ular mana shu yerni hayotlik davrlarida, vafotlaridan so‘ng esa qabrlari bilan sharaflantirdilar (Alloh ulardan rozi bo‘lsin!). O‘sha yerda “Muhammadiylar qabristoni” deb nomlanadigan Chokardiza qabristonining bir qismi joylashgan. Negaki bu yerga faqat ismi Muhammad ibn Muhammad bo‘lgan olimlar dafn qilingan. Shu ismga ega 400 dan ortiq olim dafn qilingan. “Hidoya” kitobining muallifi, ulamolarning eng mashhurlaridan bo‘lgan Imom Marg‘inoniy vafot etganlarida, mana shu qabristonga qo‘yishga izn so‘ralgan. Biroq, “Yo‘q, uning ismi Muhammad emas” deb rad qilingan. Mana shunday! Ularning qabrlarining tuproqlariyu toshlari ilmdan so‘zlaydi. Qadrdonlarim, ushbu yurtning toshlari ham ilmdan so‘zlaydi.
Alloh azza va jalladan o‘z fazli-karami bilan Islom ummatining barchasiga va ushbu diyorga shuhratini, azizligini, mukarramligini, omonligini, tinchligini va osoyishtaligini bugungi kun zamonaviy tushunchalariga va turli-tuman qarashlarga og‘ishmaydigan haq Islom soyasida qaytarishini so‘raymiz.
Sayyidimiz Muhammad sollallohu alayhi vasallamga, ahllariga, sahobalariga va qiyomatgacha u zotga ergashuvchilarga salavotu salomlar bo‘lsin!
Olamlar Robbi Allohga hamd bo‘lsin!
Muhaddis alloma Muhammad Avvomaning
“Islom – tinchlik va ezgulik dini” mavzusida o‘tkazilgan xalqaro anjumanda so‘zlagan nutqidan.
Toshkent. 2024 yil 15-oktyabr.
Shukuh
Mamlakatimizda muborak Qurbon hayitini ko‘tarinki kayfiyatda nishonlash yaxshi an’anaga aylangan. Bayram kunlari yurtimizda mehr-oqibat, insonparvarlik, shukronalik, saxovat va bag‘rikenglik kabi xalqimizga xos ezgu fazilatlar yanada yorqin namoyon bo‘ladi.
Ushbu muborak ayyomda qarindosh-urug‘lar, yaqinlar, yolg‘iz keksalar holidan xabar olinadi, ko‘makka muhtoj insonlarga yordam beriladi, qisqacha aytganda, jamiyatda birdamlik va ahillik muhiti yana ham mustahkamlanadi.
Kezi kelganda, bugun mamlakatimiz yangi taraqqiyot bosqichiga chiqqanini, barcha sohalar qatori diniy-ma’rifiy jabhada ham ko‘plab islohotlar amalga oshirilayotganini, yutuqlarga erishilayotganini alohida qayd etish lozim.
Yangi O‘zbekistondagi bu muvaffaqiyatlar zamirida fuqarolarning vijdon erkinligi huquqlarini ta’minlash borasidagi yangilik va yengilliklarni alohida qayd etish, xususan, ikki muhim hujjatni eslab o‘tish lozim.
Birinchisi — “O‘zbekiston Respublikasida fuqarolarning vijdon erkinligini ta’minlash va diniy sohadagi davlat siyosati konsepsiyasini tasdiqlash to‘g‘risida”gi Qonun, ikkinchisi — Prezidentimizning “Fuqarolarning vijdon erkinligi huquqi kafolatlarini yanada mustahkamlash hamda diniy-ma’rifiy sohadagi islohotlarni yangi bosqichga olib chiqish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi Farmoni. Ushbu ikki muhim hujjat tom ma’noda diniy-ma’rifiy soha samaradorligini yangi bosqichga olib chiqishning mustahkam huquqiy asosi bo‘ldi.
Farmonga asosan, ko‘hna Buxoroda Bahouddin Naqshband ilmiy-tadqiqot markazi tashkil etildi. Bu xalqimiz, xususan, diniy-ma’rifiy soha vakillari uchun katta xushxabardir. Ushbu markaz tom ma’noda buyuk ajdodimiz Bahouddin Naqshband va naqshbandiylik tariqati allomalarining yuksak insonparvarlik g‘oyalarini ilmiy asosda o‘rganish, yosh avlodni bag‘rikenglik hamda o‘zaro hurmat ruhida tarbiyalashda muhim o‘rin tutadi. Shuningdek, tasavvuf ta’limoti tarixi va uning bugungi kundagi ahamiyatini ilmiy tadqiq etish, “Yetti pir” allomalari va aziz avliyolarning boy ilmiy-ma’naviy merosini xalqaro maydonda keng targ‘ib qilish kabi asosiy vazifalarni bajaradi. Naqshbandiylik ta’limotining ezgu g‘oyalarini tadqiq etish uchun ilmiy-nazariy va uslubiy masalalarga bag‘ishlangan anjuman, konferensiya, ko‘rgazma, seminar-trening, tanlovlar hamda boshqa madaniy-ma’rifiy tadbirlar tashkil etadi. Tasavvuf ta’limotining ilmiy asoslangan g‘oyalarini targ‘ib qiladi va soxta tariqatchilikning oldini olish bo‘yicha tavsiyalar ishlab chiqadi.
Sirasini aytganda, ushbu markaz ham Imom Buxoriy, Imom Termiziy, Imom Moturidiy xalqaro ilmiy-tadqiqot markazlari hamda O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazi singari uchinchi Renessansni qaror toptirish yo‘lidagi yana bir mustahkam ilm va aql markazi bo‘ladi, albatta.
Shu o‘rinda, O‘zbekiston Prezidentining Qurbon hayiti munosabati bilan yo‘llagan tabrigida ta’kidlanganidek, buyuk tariximiz va madaniyatimiz durdonalarini, mashhur allomalarimizning boy merosini to‘plash va keng targ‘ib etishga alohida e’tibor qaratilmoqda. Jumladan, ko‘hna Sharq mo‘jizasi — Samarqand shahri 2025 yilda Islom madaniyati poytaxti, deb e’lon qilindi, ulug‘ vatandoshimiz Imom Moturidiyning 1155 yillik tavallud sanasi yurtimiz bo‘ylab keng nishonlanmoqda.
Poytaxtimizda bunyod etilayotgan O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazi ilmiy-ma’naviy yo‘nalishdagi ulkan va noyob loyiha sifatida el-yurtimiz hamda xalqaro jamoatchilikda katta qiziqish uyg‘otmoqda. Bu muazzam maskan ko‘p ming yillik qadimiy tariximiz, boy va betakror milliy madaniyatimizning yorqin timsoli sifatida yangi O‘zbekiston hayotidagi g‘oyat muhim voqeaga aylanajak, albatta.
Shukrki, maqtansak arziydigan bu kabi xushxabar va yangiliklar bisyor. Ayniqsa, ayni hayit kunlarida bu yurtdoshlarimiz kayfiyatini yanada ko‘tarishi, bayramga o‘zgacha shukuh qo‘shishi muqarrar.
Kezi kelganda aytish joizki, muborak Qurbon hayitining ahamiyati yangi O‘zbekistonda ijtimoiy davlat barpo etish jarayonlari hal qiluvchi bosqichga kirayotgan bugungi sharoitda tobora ortib bormoqda. Bu muborak kunda yaqinlar bilan ko‘rishish, uzoqlashgan do‘stlar bilan yarashish, qarindosh-urug‘larga ziyoratga borish — barchasi mehr-oqibat va insonlar o‘rtasidagi uzviy aloqalarni mustahkamlaydi.
Hayit faqat bayramgina emas, balki ming yillar davomida shakllangan qadriyatlarimiz tarannumi hisoblanadi. Odatda ushbu ayyomda hamma bir-birini bayram bilan samimiy muborakbod etadi, qurbonliklar qilinadi. Qurbonlik go‘shtidan va taomidan ehtiyojmand, kam ta’minlangan insonlar, turli millat va din vakillariga ulashiladi. Bu, o‘z navbatida, saxiylik, shukronalik, jamiyatdagi tenglikni ta’minlashga qaratilgan ulkan ibrat hamda muhtojlar, yetim-yesirlar va e’tiborga muhtoj insonlar haqida qayg‘urishning amaliy ifodasi, qolaversa, o‘zaro mehr-oqibat rishtalarining yanada mustahkamlanishiga sabab bo‘ladi.
Hayit ayyomingiz muborak bo‘lsin!
Homidjon ISHMATBЕKOV,
O‘zbekiston musulmonlari idorasi raisi o‘rinbosari.