Bismillahir Rohmanir Rohiym
1. Hech qachon biror kishi bilan o‘tirgan holda qo‘l berib so‘rashmang.
2. Muzokarada hech qachon birinchi bo‘lib taklifni bermang.
3. Agar sizga sir aytilgan bo‘lsa, uni saqlay biling.
4. Agar birovning mashinasini minib turish uchun olgan bo‘lsangiz, qaytarayotganingizda bakini yoqilg‘iga to‘ldirib qo‘yishni unutmang.
5. Biron ishni qilsangiz ishtiyoq bilan qiling, bo‘lmasa umuman u ishga qo‘l urmang.
6. Qo‘l berib ko‘rishganda mahkam tuting va suhbatdoshingizning ko‘ziga qarang.
7. Yakka holda safarga chiqib ko‘ring.
8. Qayg‘uga botgan paytingizda sizga xursandchilik bag‘ishlagan odamni hecham yo‘qotmang.
9. Hayotingizni uzaytirmoqchi bo‘lsangiz, maslahat olishdan tortinmang.
10. O‘qish yoki ishxonada yangi kelgan odam bilan birga ovqatlaning.
11. G‘azabda xat yozsangiz tugatgandan so‘ng, o‘qib chiqing, o‘chiring va qayta yozing.
12. Ovqatlanish vaqtida ish, siyosat yoki din haqida gaplashmang.
13. Maqsadlaringizni yozib qo‘ying va ularga erishing.
14. O‘z fikringizni himoya qiling, lekin o‘zgalarga hurmatli va bag‘rikeng bo‘ling.
15. Yaqinlaringizga qo‘ng‘iroq qiling va ularni ziyorat qiling.
16. Hech narsadan afsuslanmang, hammasidan saboq oling.
17. Obro‘ va vafo sizning shaxsingizda bo‘lishi kerak.
18. Qarzga pul bermang, agar qaytarilmasligini bilsangiz.
19. Biron narsaga ishoning.
20. Ertalab uyqudan uyg‘onganda yotog‘ingizni yig‘ing.
21. Hammomda yuvinayotganda qo‘shiq aytmang.
22. O‘simlik parvarish qiling yoki bog‘ yarating.
23. Imkoniyat paydo bo‘lganda osmonni kuzating.
24. Qobiliyatlaringizni aniqlab, ulardan foydalaning.
25. Qilayotgan ishingizni seva biling, yoki uni tark eting.
26. Yordam kerak bo‘lganda yordam so‘rashdan tortinmang.
27. Kimgadir kichik bo‘lsa ham bir qadriyatni o‘rgating.
28. Sizga yordam ko‘rsatgan odamga minnatdorchilik bildiring.
29. Qo‘shnilaringizga mehribon bo‘ling.
30. Biron kishining bir kunini saodatli qiling — shunda sizga ham xursandlik bag‘ishlaydi.
31. O‘z nafsingiz bilan bellashing.
32. Yilda hech bo‘lmaganda bir marta sog‘ligingizni tibbiy muolaja qildiring.
33. Sog‘ligingizga e’tiborli bo‘ling.
34. Har doim tabassum bilan salom bering.
35. Tez o‘ylang, lekin sekin so‘zlang.
36. Og‘zingiz ovqatga to‘la holda gapirmang.
37. Oyoq kiyimingizni toza tuting, tirnoqlaringizni oling va har doim ko‘rinishingizni ozoda saqlang.
38. O‘zingiz bilmaydigan masalalarda fikr bildirmang.
39. Hech qachon hech kimga yomon muomala qilmang.
40. Hayotda go‘yoki umringizni oxirgi kunidek yashang.
41. Xotirjam bo‘lish imkonini beradigan fursatni hech qachon qo‘ldan bermang.
42. Har qanday kishining mehnatini tan oling.
43. Kamtar bo‘ling.
44. O‘z ildizlaringizni hech qachon unutmang.
45. Imkon tug‘ilganda sayohatga chiqing.
46. Qo‘rquvdan voz keching.
47. G‘oyibona sizni himoya qilgan odamni yo‘qotmang.
48. Hech qachon taslim bo‘lmasdan o‘z muvaffaqiyatingizni qidiring.
49. Adolatli bo‘ling; sizning yordamingizga muhtoj bo‘lganlarni himoya qiling.
50. Yolg‘izlik onlaridan zavqlanishni o‘rganing.
Homidjon domla ISHMATBЕKOV
Islom da’vati Makkada boshlangan davrlarda, Umayma binti Xalaf ibn As’ad ibn O’mir ibn Bayoza’ al-Xuzoiyya — iymon nurini qalbida tuygan ilk ayollardan biri edi. Uning qalbi iymonga ochiq, haqiqatni e’tirof qilishga tayyor edi. Turmush o‘rtog‘i – Xolid ibn Said ibn Os bir kecha ajib tush ko‘radi: o‘zini ulkan va dahshatli olov chetida turganini, otasi uni o‘sha olovga tashlayotganini ko‘radi, lekin Rasululloh sollallohu alayhi vasallam esa uni ushlab, olovdan qutqarayotgan ekan.
Uyg‘onib, bu tushni Abu Bakr roziyallohu anhuga aytdi. U kishi unga: “Bu yaxshilikning alomati. Sen Muhammad sollallohu alayhi vasallamga ergash, u seni jahannamdan qutqaradi”, dedilar. Xolid shunda Islomni qabul qildi va bu haqda rafiqasi Umaymaga aytdi. U ham, hech ikkillanmasdan, Islomni qabul qildi. Shu tariqa ular birinchi musulmon juftliklardan biriga aylandi.
Xolidning otasi uning musulmon bo‘lganini eshitgach, jahl qilib, uni chaqirtirdi. Uni haqoratladi, kaltakladi va uydan haydadi. “Men seni taom bilan ta’minlamayman!” dedi. Xolid esa qat’iyat bilan: “Agar siz bermasangiz, Robbim menga rizq beradi” – deb javob berdi. Shu zahoti uydan haydaldi va borib Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning yonida bo‘ldi.
Umayma turmush o‘rtog‘iga sodiqlik bilan yordamchi bo‘ldi. U zulm, qiyinchilik va kambag‘allikka sabr qildi. Sabr va imon uning qalbida mustahkam ildiz otgan edi.
Nihoyat, Rasululloh sollallohu alayhi vasallam sahobalarga Habashistonga hijrat qilishni buyurganlarida, Xolid va Umayma ilk hijrat qilganlardan bo‘lishdi. Ular Habashistonda farzandli ham bo‘lishdi: o‘g‘illari – Said ibn Xolid va qizlari – Umma binti Xolid. Qizi keyinchalik “Ummu Xolid” nomi bilan mashhur bo‘ldi.
Ular Habashistonda o‘n yildan ziyod vaqt musofirlikda yashashdi. Keyinchalik Rasululloh sollallohu alayhi vasallam Amr ibn Umayyani yuborib, ularni ikki kema bilan qaytardilar. Ular Madinaga qaytib kelganida, Payg‘ambarimiz alayhissalom Xaybarni fath qilgan edilar. Ular Rasululloh sollallohu alayhi vasallam va musulmonlar bilan uchrashib, ajib shodlik va taskinga erishdilar.
Xolid ibn Said Umar ibn Xattob xalifaligi davrida hayot kechirdi va u “Marj as-Safar” jangida, hijriy 14 sanada shahid bo‘ldi. Bu xabarni eshitgan Umayma onamiz bu musibatiga sabr qildi, yuragi og‘riqda bo‘lsa ham, imoni bilan tasalli topdi. Chunki, Xolidni o‘ldirgan odam keyin Islomni qabul qilib: “Bu kim edi?. Undan osmonga chiqayotgan nurni ko‘rdim!” - degan edi.
Umayma binti Xalaf – sabrli, muhojir, mo‘min ayolning yuksak namunasidir. U umr yo‘ldoshini islom dinida qo‘llab-quvvatladi, hayotining quvonch va tashvishli lahzalarini birga o‘tkazdi va islom tarixida buyuk iz qoldirdi.
Ilyosxon AHMЕDOV
tayyorladi.
Mazkur maqola Abu Malik Muhammad bin Homid bin Abdulvahhobning
“Soliha ayollar haqida 150 qissa” nomli asaridan tarjima qilindi.