Sayt test holatida ishlamoqda!
18 Mart, 2025   |   18 Ramazon, 1446

Toshkent shahri
Tong
05:12
Quyosh
06:30
Peshin
12:36
Asr
16:45
Shom
18:36
Xufton
19:49
Bismillah
18 Mart, 2025, 18 Ramazon, 1446

Odamlarning qo‘lidagi ne’matlarga qarash

20.12.2024   3234   4 min.
Odamlarning qo‘lidagi ne’matlarga qarash

Bismillahir Rohmanir Rohiym

E’tibor bergan kishini mahzun qiladigan uchta narsa bor. Ularning har biri alohida jihat bo‘lib, ularga qaragan qiz albatta mahzun bo‘ladi. Mana shu uch narsaga qarashni bas qilsak, hayotimiz rozilik, saodat va sakinatga to‘ladi.

Mahzun qiluvchi birinchi narsa: Atrofdagi odamlarning qo‘lidagi ne’matlarga qarash.

Alloh taolo bunday marhamat qiladi: "Sinov uchun dunyo hayotining ko‘rki qilib, ayrimlarni bahramand qilgan narsalarimizga ko‘z tikma. Robbingning rizqi yaxshidir, boqiydir"(Toho surasi, 131-oyat).

Ko‘z tikish – birovlarning qo‘lidagi dunyo matohlariga hasad, tamagirlik bilan qarashdir.

Birovning qo‘lidagi narsalarga qarash ham ikki xil bo‘ladi:

Birinchisitabiiy, beixtiyor qarash. Bunda ataylab, qasd qilib qaralmaydi. Odamlarning qo‘lidagi narsalarga, ularga Alloh bergan ne’matlarga beixtiyor ko‘z tushib qoladi. Bunday paytda ko‘zini chetga olgan odamning qalbi tamagirlikdan uzilib, xotirjam bo‘ladi. Aslida bunaqangi paytlarda chin dildan havas qilish, bu ne’mat o‘sha kishiga buyursin, bardavom bo‘lsin deb duo qilish, bu kishiga ne’mat berilganiga xursand bo‘lish kerak. Lekin ko‘z tikib turaversa, «Nega shu narsa menda yo‘q? Nega nuqul uning omadi kelaveradiyu, mening hech ishim yurishmaydi?» deb, hasad qilsa, o‘sha kishidagi bu ne’mat yo‘q bo‘lishini istasa, bunday pastkash odam o‘ziga g‘am-g‘ussani tilab olgan bo‘ladi.

Ikkinchisiataylab ko‘z tikish. Bu – birovlarning mol-mulkiga, ularga berilgan ne’matlarga ataylab, biror yomon maqsad bilan qarash va bu ishni qayta-qayta qilishdir. Alloh taolo qalbimizni mahzunlikdan asrash uchun bizni bu narsadan qaytargan. Shunday ekan, qalbingiz xotirjam bo‘lib, qayg‘usiz yashashni istasangiz, boshqalarga berilgan ne’matlarga ko‘z tikmang!

Bir qiz aytadi: «Bir kuni onam meni hayron qoldirib, "Kel, qizim, bugun senga 37 yildan buyon qalbimning tub-tubida saqlanib kelayotgan bir sirni aytaman", deb qoldilar. Borib, yonlariga o‘tirgan edim, bunday dedilar:

«Yoshligimda birovlarning qo‘lidagi ne’matlarga ko‘p ko‘z tikardim. Alloh ularga bergan narsalarni ko‘rib, hasad qilardim. Ularni o‘zimdan ustun deb, o‘zimni esa juda nochor deb bilardim. Alloh menga bergan ne’matlar esa ko‘zimga ko‘rinmasdi. Shuning uchun biror kun rozilik degan narsani his qilmay yashadim, qayg‘u meni bir soniya ham tark etmadi. Oxiri borib, tushkunlikka – depressiyaga tushib qoldim.

Mahzunligimning siri mana shu edi. Lekin men sening bunday baxtsiz bo‘lishingni istamayman. Shuning uchun, boylikda ham, chiroyda ham doim o‘zingdan pastroqlarga qaragin, qizim. Shunda dunyoyu oxiratda baxtli bo‘lasan. Odamlarning qo‘lidagi ne’matlarga qarasang, qayg‘u-hasratdan boshing chiqmaydi, bundan o‘zingni himoya qilgin, bolam!»

 

Ikkinchi qiz aytadi:

«Yashirmayman, onam birovlarga ko‘p hasad qilardi. Gapining asosiy mavzusi kimningdir nimagadir erishgan bo‘lar edi. O‘zining ahvolidan esa faqat nolir edi. Yaxshiyam dadajonim donolik bilan ish tutdilar. Bo‘lmasa men ham onamning ahvoliga tushib qolishimga bir bahya qolgan edi. Otam onamning bu xunuk odatiga ajoyib uslubda yondasha boshladilar. Har gal onam: "Falonchining falon-falon narsalari bor, bizda esa hech narsa yo‘q" desa, otam: "Odamlarning qo‘lidagi narsalarni ko‘p gapirsang, obro‘ying tushib ketadi. Eng yomoni – Allohning adolatiga shubha qilgan, bergan rizqiga norozi bo‘lgan bo‘lib qolasan", der edi.

Onam o‘zining ahvolidan nolib, "Falonchixon boy-badavlat, men bechora esa…" deb qolsa, otam yana o‘sha hikmatli so‘zlarini takrorlar edi.

Otam bu so‘zlarni sokinlik bilan, tabassum bilan aytar edi. Otamning butun jismi-jonida, onamning aksi o‘laroq, har doim rozilik, xotirjamlik ufurib turardi, «Allohga hamdlar bo‘lsin, bizda ne’matlar juda ko‘p!» degan so‘zlarni bot-bot takrorlar, ortidan esa Alloh bizga bergan, boshqalarda yo‘q ne’matlarni sanab berardi.

Ko‘pincha otamning saodati bilan onamning mahzunligini taqqoslab ko‘rardim. Onamning odamlar qo‘lidagi narsalarga qarab, xursand bo‘lmasligi, otamning esa o‘ziga berilgan ne’matlarga shukr qilib, xotirjam yashashi haqida ko‘p o‘ylardim. Nihoyat, ikki tomonni solishtirib ko‘rib, otamga o‘xshashga ont ichdim, biror soniya ham onamga o‘xshab qolmaslikni Allohdan so‘ray boshladim. Chunki onam birovga berilgan mol-dunyoga qarab, o‘zining ahvolidan nolib, hayotini barbod qildi, obro‘sini tushirib, Robbining adolatiga shubha bilan qaraydigan bo‘lib qolgan edi».

 

Boshqa maqolalar

Safarda sunnat namozi o‘qiladimi?

17.03.2025   1457   5 min.
Safarda sunnat namozi o‘qiladimi?

Bismillahir Rohmanir Rohiym

Islom shariati – eng go‘zal va yengillik dinidir, Boshqa shariatlardan farqli ravishda o‘ziga xos jihatlaridan biri ham musulmonlarga yengillik o‘laroq ba’zi o‘rinlarda ruxsatlar va yengilliklar berilganidir. Birgina namozning o‘zida betob va uzrli kishilar, qariyalar va musofirlarga nisbatan qator yengilliklar mavjud. Unga ko‘ra musofir kishilar to‘rt rak’atli farz namozlarni ikki rak’atga qisqartirib o‘qishlari joiz ekani oyat va hadislar bilan sobit bo‘lgan. Ammo farz namozlariga tobe bo‘lgan ravotib sunnat namozlari ham safarda o‘qilish, o‘qilmasligi borasida ixtilofli qarashlar mavjud.

Biz mazkur masalaga oydinlik kiritish maqsadida ustozimiz Shayx Muhammad Sodiq Muhammad Yusuf Hazratlarining bu boradagi fikrlarini keltirib o‘tamiz:

"Zafar Ahmad Usmoniy rahmatullohi alayhi hanafiy mazhabi ustidan tanqidlar ko‘payganda, "bu mazhabning gaplari dalilsiz, hadisga suyanmagan, fikrga suyangan narsa kabidir", degan bo‘htonu tuhmatlarga raddiya qilish uchun katta bir ilmiy jasorat ko‘rsatib, fiqh boblarining hammasida hanafiy mazhabining barcha hukmlariga oyat va hadislardan dalillarni to‘plab keltirgan buyuk olim hisoblanadilar. Mana shu kitobda "Safarda tatovvu’, ya’ni farz bo‘lmagan namozlarni o‘qish to‘g‘risidagi bobda birinchi bo‘lib Imom Termiziy Barro ibn Ozib roziyallohu anhudan rivoyat qilgan hadis keltiriladi: "Men Rasululloh sollallohu alayhi vasallam bilan o‘n sakkiz marta safar qildim. Ana shu safarim davomida u Zotning quyosh qiyomdan og‘gandan keyin, peshinning farzini o‘qishdan oldin ikki rak’at sunnat o‘qishni biror marta tark qilganlarini ko‘rmadim".

Rasuli Akram alayhissalom bilan birga o‘n sakkiz marta safarda bo‘lgan sahobiy ul Zoti sharifning sunnat o‘qiganliklarini aytgan bo‘lsalar-u, "safarda sunnat o‘qishlik gunoh, o‘qimaslik esa sunnat" deyishlik nodonlik va johillik emasmi?!

Hanafiy mazhabida mo‘tabar hisoblangan "Olamgiriya" kitobida bu haqida shunday deyiladi:

"Sunnat namozlar qasr qilinmaydi. Ba’zi ulamolar musofir sunnatni tark qilishini joiz hisoblaganlar. Lekin muxtor qavlga ko‘ra sunnatlarni xavf holatidagina o‘qimaydi, ammo xotirjamlik va barqarorlik holatlarida sunnatni bajo qiladi".

Yuqoridagi fikr va dalillardan umumiy xulosa yasaydigan bo‘lsak, Ahli sunna val jamoa mazhabining deyarli barcha imomlari – Hanafiylar, Shofeiy, Hanbaliy va Molikiylar ham safarda roitiba sunnat namozlarini o‘qish afzalligini ta’kidlaydilar. Bu faqat joiz bo‘libgina qolmay, balki Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning doimiy odatlari – sunnatlaridir. Bu borada ixtiloflar chiqarish U Zot alayhissalomning shafoatlaridan umidvor bo‘lgan musulmonning ishi emas.

Hanafiy mazhabining yana bir mo‘tabar manbalaridan biri, Ibrohim Halabiyning "Halabiyi Kabir" deb ataladigan mashhur asarida quyidagicha iboralarni ko‘rishimiz mumkin:

يرخص للمسافر ترك السنن على قول البعض. و قال: الفضل لا يرخص. و فى المبسوط لشمس الأئمة لا قصر فى السنن و تكلموا فى فضل. و قال الهندوانى الفعل افضل حالة النزول و الترك فى حالة السير. انتهى. و هذا الأعدل اذا لم تكن مشقة حالة النزول. و قد تقدم عن ابن عمر انه قال:"لو كنت مسبّحا لـأتممت". و قال هشام: "رأيت محمدا كثيرا لا يتطوع فى السفر قبل الظهر و لا بعدها، و لا يدع ركعتي الفجر و المغرب، و ما رأيته يتطوع قبل العصر و لا قبل العشاء". كذا فى شرح الهداية للسروجى.

"Musofir uchun ba’zilarning qavliga ko‘ra sunnatlarni tark qilishga ruxsat beriladi, fazl jihatidan ruxsat berilmaydi deganlar ham bor. Shamsul Aimma "Al-Mabsut" da: "Sunnatlarda qasr qilinmaydi, uning fazilati borasida ulamolar gapirib o‘tganlar" deyilgan. Al Hinduvoniy: "Safarda biror joyga borib tushgan holatda sunnatlarni qilish afzal, yo‘lda ketayotgan holatda esa tark qilish yaxshi" degan. Biror joyga borib tushgan holatda mashaqqat bo‘lmasa, demak, mana shu fikr adolatliroqdir. Ibn Umardan kelgan bir rivoyatda, "Agar sunnat o‘qiydigan bo‘lsam, farzlarni to‘la o‘qirdim" degan. Hishom aytadi: "Muhammad (Ibn Hasan Shayboniy)ni ko‘p bora ko‘rganmanki, safarda peshindan oldin ham, keyin ham nafl (ya’ni, sunnat) o‘qimasdi. Lekin bomdod va shomning ikki rak’at (sunnat)ini tark qilamasdi. Asrdan oldin ham, xuftondan avval ham nafl o‘qiganini ko‘rmaganman.

Ushbu iboralardan ma’lum bo‘ladiki, safarda sunnat namozlarini tark qilishga ruxsat berilgan bo‘lsada, fazilat jihatidan ularni o‘qishlikda ham gunoh yo‘q.

Hilola ISMOILOVA,
4-kurs talabasi