Bismillahir Rohmanir Rohiym
Assalomu alaykum va rahmatullohi va barakatuhu
Ba’zilar qashshoq oila yoki faqir jamiyatda hayot kechiradi. Bunday sinovli vaziyatda ona – farzandlariga qambag‘allikni yengishga va qashshoqlikdan ham ustun turadigan boy qadriyatlar borligini o‘rgatishi lozim. Ya’ni kambag‘allikda yashayotgan farzandlar onaning go‘zal tarbiyasi sababli o‘zlarini aslo kambag‘al deb bilmasliklari lozim.
Ushbu hikoyani jajji qizaloq ulg‘ayganida so‘zlab bergan.
Yoshligimda qashshoqlikda yashaganimizga qaramasdan onam meni “Qizim, biz boymiz” deb katta qildilar. Kambag‘al oilada yashashimizni kattaroq sinfga o‘tganimda bilganman.
Onam hamisha kiyimlarimni pokiza, ozoda qilib qo‘yardi. Kechalari kiyimlarimni tikardi. Kiyimimda yamoqlar juda ko‘p bo‘lardi. Har kuni ertalab sochlarimni tarardi. Oyoq kiyimlarini ham tozalardi. Onamning g‘amxo‘rligi sababli men hech qachon o‘zimni kambag‘al oilaning farzandi deb hisoblamasdim.
Kunlarning birida maktabdagi darslarim tugaganidan so‘ng ikki sinfdoshim: “Sen kambag‘alsan” deb meni mazax qilishdi. Ularning aytgan so‘zlari menga og‘ir botdi, qattiq xafa bo‘ldim.
Uyga yig‘lab bordim. Uyimga yaxshilab razm soldim, uyimiz juda eski va ta’mirsiz edi. Ko‘p joylarni onam o‘z qo‘llari bilan ta’mirlab, bo‘yab qo‘ygandi. Muzlatgich ham bo‘m-bo‘sh edi. Onam maktbdan qaytganimdan beri meni kuzatib turgan ekan.
Muzlatgichda yeyishga yegulik ham yo‘q edi. Stol ustida onam menga tayyorlab qo‘ygan 3-4 bo‘lak non ham 4-5 kunlik edi. “Bu nimasi? Nahotki men kambag‘al ekanimizni bilmagan bo‘lsam. Biz haqiqatdan ham qashshoq ekanmiz”.
Onamning oyoqlariga yopishib olib: “Onajon biz kambag‘almizmi?” deb so‘radim. Men o‘zimcha onam meni aldashga urinib, meni yupatsa kerak deb o‘ylagandim. Ammo onam menga xotirjam qarab: “Kambag‘al? Biz kambag‘al ekanmizmi?! Yo‘q, jonginam biz aslo kambag‘al emasmiz”, dedi.
Keyin onam muzlatgichni ochib: “Ozgina bo‘lsa ham yeyishga loviyamiz bor. Ayrimlarning uyida shu ham yo‘q”, dedi.
Ha, agar qizalog‘im bizning pulimiz yo‘q, shuning uchun biz kambag‘almiz demoqchi bo‘lsang, to‘g‘ri pulimiz kam bo‘lishi mumkin, ammo bizda boshqalarda yo‘q ko‘p narsalarimiz bor. Ayrimlar biz kabi baxtli tabassum qila olmasligi mumkin. Biz baxtlimiz.
Boshqalarning boyligi bo‘lsa ham, sog‘lig‘i bo‘lmasligi mumkin. Biz esa sog‘-salomatmiz.
O‘zgalarning puli ko‘p bo‘lishi mumkin, lekin oila a’zolari bir-biriga ahil bo‘lmasligi va biz kabi bir-birini qattiq yaxshi ko‘rmasligi mumkin. Shunday ekan, aslo xavotir olma qizalog‘im, biz haqiqatdan ham boymiz. Bizda juda ko‘p boyliklar bor”.
Onam meni shu tariqa ko‘nglimni ko‘tarardi. Hayotda yengilmaslikka o‘rgatardi. Onam hamisha qornimni to‘yg‘izish bilan birga, menga ruhiy ozuqa ham berardi.
Farzandlarimizning yuzi hamisha umid tabassumidan porlab tursin. Ularning qalblari aslo kambag‘allikdan o‘ksimasin. Dilbandlarimizga Alloh bizga juda ko‘plab ne’matlarini beminnat berganini o‘rgataylik. Zero, Robbimizning karami keng Zotdir. U O‘zi xohlagan bandasining qalbini va rizqini keng qilib qo‘yadi.
MAQOLANING VIDЕOLAVHA SHAKLI
Davron NURMUHAMMAD
Bismillahir Rohmanir Rohiym
Islom shariati – eng go‘zal va yengillik dinidir, Boshqa shariatlardan farqli ravishda o‘ziga xos jihatlaridan biri ham musulmonlarga yengillik o‘laroq ba’zi o‘rinlarda ruxsatlar va yengilliklar berilganidir. Birgina namozning o‘zida betob va uzrli kishilar, qariyalar va musofirlarga nisbatan qator yengilliklar mavjud. Unga ko‘ra musofir kishilar to‘rt rak’atli farz namozlarni ikki rak’atga qisqartirib o‘qishlari joiz ekani oyat va hadislar bilan sobit bo‘lgan. Ammo farz namozlariga tobe bo‘lgan ravotib sunnat namozlari ham safarda o‘qilish, o‘qilmasligi borasida ixtilofli qarashlar mavjud.
Biz mazkur masalaga oydinlik kiritish maqsadida ustozimiz Shayx Muhammad Sodiq Muhammad Yusuf Hazratlarining bu boradagi fikrlarini keltirib o‘tamiz:
"Zafar Ahmad Usmoniy rahmatullohi alayhi hanafiy mazhabi ustidan tanqidlar ko‘payganda, "bu mazhabning gaplari dalilsiz, hadisga suyanmagan, fikrga suyangan narsa kabidir", degan bo‘htonu tuhmatlarga raddiya qilish uchun katta bir ilmiy jasorat ko‘rsatib, fiqh boblarining hammasida hanafiy mazhabining barcha hukmlariga oyat va hadislardan dalillarni to‘plab keltirgan buyuk olim hisoblanadilar. Mana shu kitobda "Safarda tatovvu’, ya’ni farz bo‘lmagan namozlarni o‘qish to‘g‘risidagi bobda birinchi bo‘lib Imom Termiziy Barro ibn Ozib roziyallohu anhudan rivoyat qilgan hadis keltiriladi: "Men Rasululloh sollallohu alayhi vasallam bilan o‘n sakkiz marta safar qildim. Ana shu safarim davomida u Zotning quyosh qiyomdan og‘gandan keyin, peshinning farzini o‘qishdan oldin ikki rak’at sunnat o‘qishni biror marta tark qilganlarini ko‘rmadim".
Rasuli Akram alayhissalom bilan birga o‘n sakkiz marta safarda bo‘lgan sahobiy ul Zoti sharifning sunnat o‘qiganliklarini aytgan bo‘lsalar-u, "safarda sunnat o‘qishlik gunoh, o‘qimaslik esa sunnat" deyishlik nodonlik va johillik emasmi?!
Hanafiy mazhabida mo‘tabar hisoblangan "Olamgiriya" kitobida bu haqida shunday deyiladi:
"Sunnat namozlar qasr qilinmaydi. Ba’zi ulamolar musofir sunnatni tark qilishini joiz hisoblaganlar. Lekin muxtor qavlga ko‘ra sunnatlarni xavf holatidagina o‘qimaydi, ammo xotirjamlik va barqarorlik holatlarida sunnatni bajo qiladi".
Yuqoridagi fikr va dalillardan umumiy xulosa yasaydigan bo‘lsak, Ahli sunna val jamoa mazhabining deyarli barcha imomlari – Hanafiylar, Shofeiy, Hanbaliy va Molikiylar ham safarda roitiba sunnat namozlarini o‘qish afzalligini ta’kidlaydilar. Bu faqat joiz bo‘libgina qolmay, balki Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning doimiy odatlari – sunnatlaridir. Bu borada ixtiloflar chiqarish U Zot alayhissalomning shafoatlaridan umidvor bo‘lgan musulmonning ishi emas.
Hanafiy mazhabining yana bir mo‘tabar manbalaridan biri, Ibrohim Halabiyning "Halabiyi Kabir" deb ataladigan mashhur asarida quyidagicha iboralarni ko‘rishimiz mumkin:
يرخص للمسافر ترك السنن على قول البعض. و قال: الفضل لا يرخص. و فى المبسوط لشمس الأئمة لا قصر فى السنن و تكلموا فى فضل. و قال الهندوانى الفعل افضل حالة النزول و الترك فى حالة السير. انتهى. و هذا الأعدل اذا لم تكن مشقة حالة النزول. و قد تقدم عن ابن عمر انه قال:"لو كنت مسبّحا لـأتممت". و قال هشام: "رأيت محمدا كثيرا لا يتطوع فى السفر قبل الظهر و لا بعدها، و لا يدع ركعتي الفجر و المغرب، و ما رأيته يتطوع قبل العصر و لا قبل العشاء". كذا فى شرح الهداية للسروجى.
"Musofir uchun ba’zilarning qavliga ko‘ra sunnatlarni tark qilishga ruxsat beriladi, fazl jihatidan ruxsat berilmaydi deganlar ham bor. Shamsul Aimma "Al-Mabsut" da: "Sunnatlarda qasr qilinmaydi, uning fazilati borasida ulamolar gapirib o‘tganlar" deyilgan. Al Hinduvoniy: "Safarda biror joyga borib tushgan holatda sunnatlarni qilish afzal, yo‘lda ketayotgan holatda esa tark qilish yaxshi" degan. Biror joyga borib tushgan holatda mashaqqat bo‘lmasa, demak, mana shu fikr adolatliroqdir. Ibn Umardan kelgan bir rivoyatda, "Agar sunnat o‘qiydigan bo‘lsam, farzlarni to‘la o‘qirdim" degan. Hishom aytadi: "Muhammad (Ibn Hasan Shayboniy)ni ko‘p bora ko‘rganmanki, safarda peshindan oldin ham, keyin ham nafl (ya’ni, sunnat) o‘qimasdi. Lekin bomdod va shomning ikki rak’at (sunnat)ini tark qilamasdi. Asrdan oldin ham, xuftondan avval ham nafl o‘qiganini ko‘rmaganman.
Ushbu iboralardan ma’lum bo‘ladiki, safarda sunnat namozlarini tark qilishga ruxsat berilgan bo‘lsada, fazilat jihatidan ularni o‘qishlikda ham gunoh yo‘q.
Hilola ISMOILOVA,
4-kurs talabasi