Sayt test holatida ishlamoqda!
18 Iyun, 2025   |   22 Zulhijja, 1446

Toshkent shahri
Tong
03:04
Quyosh
04:49
Peshin
12:29
Asr
17:40
Shom
20:02
Xufton
21:41
Bismillah
18 Iyun, 2025, 22 Zulhijja, 1446

Nabiyimiz alayhissalomning mavlidlari – nurning tug‘ilishi

28.01.2025   4873   9 min.
Nabiyimiz alayhissalomning mavlidlari – nurning tug‘ilishi

Bismillahir Rohmanir Rohiym

Mana, kun o‘tib, hafta o‘tib, oy o‘tib, yana rabi’ul avval oyi keldi. Ahli musulmon bu oyning boshqa ismlarini qo‘yib, qisqa qilib «Mavlid oyi» deb nomlaydigan oy keldi. Mavlid oyi – tug‘ilish oyi. Ha, bu oy – Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallamning tug‘ilgan oylari, u zotning siymolarida insoniyatni zalolat qorong‘uligidan hidoyat yorug‘ligiga boshlovchi nurning tug‘ilish oyi. Jaholat botqog‘iga botib yotgan insoniyatni najot qirg‘og‘iga olib chiquvchi kuchning tug‘ilish oyi. Insoniyatni ikki dunyo saodatiga erishtiruvchi xaloskorning tug‘ilish kuni.

Mulohaza qiladigan bo‘lsak, dunyodagi barcha millat va elatlar, xususan, turli din vakillari o‘z ulug‘larining, rahnamolarining tug‘ilgan kunlarini alohida e’tibor bilan nishonlaydilar. Ko‘plari esa o‘sha kunlarni o‘z tarihlarining boshlang‘ich sanasi qilib olganlar.

Ming afsuslar bo‘lsinki, musulmonlar o‘zlarining mahbub Payg‘ambarlari, sarvari koinot bo‘lmish Muhammad sollallohu alayhi vasallamning tug‘ilgan kun va oylarini o‘zaro ixtiloflar bilan kutib oladilar. Har yili rabi’ul avval oyi yaqinlashishi bilan, «Mavlid» nomli marosim haqidagi ixtiloflar yangidan boshlanadi. Ko‘pchilik bu ishni qilish yaxshi desa, ba’zilar bu bid’atdir, har bir bid’at esa zalolat, har bir zalolat kufrdir, deydi.

Natijada yillar bo‘yi davom etib kelayotgan ixtilof yangidan boshlanadi. Yana eski gaplar avval boshdan qo‘zg‘aladi. Ikki taraf bir-biriga qarshi fatvolar chiqaradi. Bu esa o‘z navbatida ikki taraf ham ittifoq qilgan narsa – Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning sunnatlari va ta’limotlarini xalqqa yetkazish ishini orqaga suradi, zaiflashtiradi.

Ko‘rinib turibdiki, befoyda tortishuvlarni yig‘ishtirib qo‘yib, har ikki tomon ixtilof qilayotgan narsalarida o‘z fikrlarida qolgan holda, ittifoq qilgan narsalari – nabiylarning xotimi Muhammad sollallohu alayhi vasallamning sifatlariyu siyratlari, vasiyatlariyu sunnatlarini xaloyiqqa yetkazishga e’tibor bersalar yaxshi bo‘lar edi.

Shak-shubha yo‘qki, har ikki tomon ham Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallamga muhabbatlari cheksizligini da’vo qiladi. Har ikki tomon ham Allohga muhabbati zo‘rligini ta’kidlaydi. Allohning muhabbatiga sazovor bo‘lish umidida ekanini izhor etadi. Alloh subhanahu va taolo esa O‘zining qiyomatgacha boqiy mo‘jizasi Qur’oni azimush-sha’nda Payg‘ambarimiz Muhammad mustafo sollallohu alayhi vasallamning tillaridan bunday deydi:

«Ayt: «Agar Allohni sevsangiz, bas, menga ergashing, Alloh sizni sevadir...» (Oli Imron surasi, 31-oyat)

Allohga muhabbati borligini da’vo qilgan odam Muhammad sollallohu alayhi vasallamga ergashsin. Allohning muhabbatiga erishishni orzu qilgan odam ham Muhammad sollallohu alayhi vasallamga ergashsin. Agar musulmon ulamolar, yozuvchilar va talabalar mavlid haqidagi ixtilofga sarflanayotgan bilim, kuch-quvvat, aql-zakovat, moddiy va ma’naviy imkoniyatlarini yuqorida zikr qilingan haqiqatni dunyoga tarqatishga sarf qilganlarida, ayni muddao bo‘lur edi.

Shu o‘rinda qadimgi musulmon fotihlar hayotida bo‘lib o‘tgan bir ibratli hodisani eslab o‘tish joiz. Yer yuziga Islom nurini taratish, insonlarni turli tuzumlar zulmidan Islom adolatiga olib chiqish, bandalarga qullik qilish xorligidan Alloh taologa bandalik qilish sharafiga erishtirish uchun chiqqan fotihlardan bir guruhi necha bor urinsalar ham, dushman istehkomini zabt eta olmabdilar. O‘ylab ko‘rishsa, avvallari bundan bir qancha qiyin ishlarni ham osonlik bilan amalga oshirgan ekanlar. Ammo bu sirni tushuna olmay xunob bo‘libdilar. Kelishib, tafakkur qilib, bu g‘alati ishning sababini topishga qaror qilishibdi. Tuzukroq o‘ylab qarashsa, o‘sha kunlari ba’zi omillarga ko‘ra, sevimli Nabiylari Muhammad sollallohu alayhi vasallamning sunnatlaridan biriga amal qila olmagan ekanlar. Hammalari o‘zlariga kelib, o‘sha tark etilgan nabaviy sunnatga amal qilibdilar va darhol fathu nusratga noil bo‘libdilar.

Ushbu qissa bugungi kunda nafaqat bitta sunnati nabaviyni, balki hamma sunnat, vojib va farzlarni tark eta turib, «Nima uchun musulmon bo‘lsak ham, Rasulullohning ummati bo‘lsak ham muvaffaqiyatga erisha olmayapmiz?» deyayotganlarning ko‘zini ochishi kerak.

Bundan kelib chiqib, Muhammad sollallohu alayhi vasallamga ergashmaganlar Alloh taologa muhabbatlari borligini da’vo qilmasinlar hamda Alloh taoloning muhabbatidan umidvor bo‘lmasinlar, deyish mumkin. Chunki yuqorida zikr qilib o‘tilganidek, Alloh taoloning O‘zi Nabiyimiz Muhammad sollallohu alayhi vasallamning tillaridan:

«Agar Allohga muhabbat qiladigan bo‘lsangiz, menga ergashing, Alloh sizga muhabbat qiladi», demoqda.

Insoniyatga ikki dunyo baxt-saodatini ta’min etuvchi ilohiy ta’limotlarni olib kelgan, butun olamga rahmat etib yuborilgan Rasuli Akram Muhammad sollallohu alayhi vasallamning mavlidlarini eslayotgan bugungi kunimizda, butun olam u kishining zotlariga, sifatlariga va ta’limotlariga qanchalik muhtoj ekanligini asrimizning buyuk aql egalaridan biri, zabardast ingliz mutafakkiri va yozuvchisi Bernard Shou qanday ifodalaganini eslash o‘rinlidir. «Agar Muhammad Rasululloh tirik bo‘lganida, zamonamiz muammolarini bir piyola choy ustida hal qilgan bo‘lar edi», degan ekan u.

Agar buyuk yozuvchining bu so‘zlari Bernard Shouga o‘xshash g‘arbliklar uchun shonu sharaf bo‘ladigan bo‘lsa, Muhammad sollallohu alayhi vasallamga ummatlikni da’vo qilib turib, u zotga ergashmay yurgan sharqliklar uchun oru nomusdir.

Ha, insoniyat bugungi kunda sarvari koinot Muhammad Mustafo sollallohu alayhi vasallamning ta’limotlariga, u zotning shaxsiy sifatlariga nihoyatda muhtojdir. Birgina husni xulq – odob-axloq masalasini olib ko‘raylik. Insoniyat bugungi kunda odobsizlik, axloqsizlik botqog‘iga botib yotibdi. U hozir Muhammad sollallohu alayhi vasallamda mujassam bo‘lgan rostgo‘ylik, mehribonlik, juvonmardlik, ahdiga vafoli bo‘lish, omonatdorlik, sahiylik, halimlik, shijoatlilik kabi ko‘plab yaxshi sifatlar bilan sifatlanishga juda ham muhtoj.

Komil inson bo‘lmish Muhammad sollallohu alayhi vasallam komil axloq egasi ham edilar. Bu sifatni vasf etish uchun oddiy inson tili ojizlik qiladi. Bu boradagi vasf insonlarning Robbi tomonidan kelmishdir. Alloh jalla jaloluhu O‘zining mahbub Rasuli Muhammad Mustafo sollallohu alayhi vasallamga bu haqda Qur’oni Majidda xitob qilib shunday deydi:

«Albatta, sen ulug‘ xulqdasan» (Qamar surasi, 4-oyat).

Demak, Muhammad sollallohu alayhi vasallamning axloq-odoblari oddiy axloq-odob emas, ulug‘ axloq-odobdir. Binobarin, u zotga ergashganlarning axloq-odoblari ham shunday bo‘lmog‘i darkor.

Kishilar Nabiyimiz Muhammad sollallohu alayhi vasallamning zavjai mutohharalari, mo‘minlarning onasi Oisha Siddiqa roziyallohu anhodan u zoti bobarakotning xulqlari qanday bo‘lganligi haqida so‘raganlarida:

«U zotning xulqlari Qur’on edi», degan ekanlar.

Bu degani, u zot Qur’onda kelgan hamma yaxshi sifatlarni o‘zlarida mujassam qilgan edilar, deganidir. Rasuli Akram sollallohu alayhi vasallam Qur’ondagi yaxshi sifat va ta’limotlarni nafaqat o‘zlarida mujassam qilgan edilar, balki ularni harfma-harf o‘z ummatlariga tatbiq qilib, ko‘rsatib ham bergan edilar. Ul zotdan bevosita ta’lim olgan sahobai kiromlarning har birlari yer yuzida qadam tashlab yuradigan tirik Qur’onlarga aylandilar. Buning samarasi o‘laroq ular qisqa muddat ichida butun dunyoga Islom nuri taralishiga sabab bo‘ldilar.

Lekin ming afsuslar bo‘lsinki, bugunga kelib musulmonlar tirik Qur’on bo‘lish u yoqda tursin-u, ko‘plari Qur’on nimaligini ham, uning birorta surasini maromiga yetkazib tilovat qilishni ham bilmaydigan holga keldilar.

Mahbub Rasulimiz Muhammad sollallohu alayhi vasallamning mavlidlarini eslar ekanmiz, u zotga sodiq ummat bo‘lish ahdini yangilaymiz.

Mahbub Rasulimiz Muhammad sollallohu alayhi vasallamning mavlidlarini eslar ekanmiz, u zotga salavotu salomlar yuboramiz, Alloh taolodan bu dunyoda u zotga ergashib yashash nasib etishini, u dunyoda O‘zining roziligiga va Rasulining shafoatiga muyassar qilishini so‘raymiz. Omin!


ILOVA

Ushbu maqolalar nashr qilinganidan keyingi davrda dunyoda bo‘lib o‘tgan ba’zi hodisalar Payg‘ambarimiz Muhammad sollallohu alayhi vasallamning sunnatlari, siyratlari, hayotlari va sifatlarini yanada yaxshiroq teranroq va ko‘proq o‘rganishimiz zarurligini ko‘rsatdi.

Ba’zi g‘ayrimusulmon toifa va shaxslar Payg‘ambarimiz Muhammad sollallohu alayhi vasallamning halarida mislsiz nobakorlik va beodoblik qildilar. U zotning shaxslariga nisbatan tuhmat va bo‘htonlar uyushtirdilar. Ba’zi nashrlar hatto u zotni mas'haralovchi rasmlar ham chop etdilar, turli tuman gap-so‘zlarni ko‘paytirdilar.

Albatta, dunyo musulmonlari bu kabi nobakorliklarga qattiq qarshilik ko‘rsatdilar va turli chora-tadbirlarni ko‘rdilar. Ana o‘sha chora-tadbirlardan eng ko‘zga ko‘ringani Payg‘ambarimiz Muhammad sollallohu alayhi vasallamning sunnatlari, siyratlari, hayotlari va sifatlarini yanada yaxshiroq, teranroq va ko‘proq o‘rganish yo‘lidagi harakatlar bo‘ldi desak, mubolag‘a qilmagan bo‘lamiz.

Ayni shu munosabat ila butun dunyo bo‘ylab Nabiy sollallohu alayhi vasallamga bag‘ishlangan turli tashkilotlar tuzildi. Turli tillarda u zotning siyratlari, sifatlari, sunnatlari va ta’limotlarini bayon qiluvchi kitoblar, nashrlar, filmlar va boshqa asarlar yaratildi.

Butun dunyo bo‘ylab mavlid marosimlari o‘tkazildi va o‘tkazilmoqda. Bu marosimlarning aksari xalqaro ko‘lamga ega bo‘lib, ularda yuz minglab odamlar ishtirok etmoqda. Huddi shu munosabat ila minglab kishilar Islom dinini qabul qilmoqda va Muhammad mustafo sollallohu alayhi vasallamga ummat bo‘lmoqda.

Keyingi mavzu:
Ayollarning erkaklarga o‘xshab namoz o‘qishi.

Boshqa maqolalar

Narxni Alloh belgilaydi

18.06.2025   623   6 min.
Narxni Alloh belgilaydi

Mazkur maqolada islom fiqhi nuqtayi nazaridan bozordagi narxlarni sun’iy ravishda belgillash, tovarlarni ushlab turish orqali narxni ko‘tarish (ihtikor) amaliyoti shariatda qanday baholanishiga oid masalalar tahlil qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning hadislari va sahobalar rivoyatlari asosida narx belgilash va ehtikorning shariatdagi hukmi, ijtimoiy oqibatlari hamda zamonaviy xatarlari ochib berilgan.

Islom iqtisodiy tizimi adolat, o‘zaro rozilik va zulmsiz muomala asosiga qurilgan. Bozor iqtisodiyotida muhim tushunchalardan biri – narx belgilash huquqidir. Shariatda bu masala shunchaki iqtisodiy vosita emas, balki axloqiy va ilohiy qoida bilan chambarchas bog‘langan. Narxni sun’iy ravishda chegaralash yoki tijorat molini ushlab turib narxni ko‘tarish – shariatda qoralangan ishlardan hisoblanadi. Bu maqolada mazkur holatlarga Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallamning munosabati, ulamolar fatvolari va ijtimoiy oqibatlari tahlil etiladi.

«Narxni chegaralash» deganda mas’ul shaxs yoki taraf tomonidan narxni chegaralab qo‘yish tushuniladi.

«Ihtikor» deganda esa, turli yo‘llar bilan bir xil savdo molini egallab olib narxni oshirishga urinish aytiladi.

Anas roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: "Odamlar: "Yo Allohning Rasuli, narx ko‘tarilib ketdi bizga narxni belgilab bering" deyishdi. Shunda Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: "Albatta, Allohning o‘zi narxni belgilovchi, tutuvchi, keng qiluvchi va rizq beruvchidir. Men esa sizdan birortangiz ham mendan na qon va na molda zulm, da’vo qilmaganingiz holimda Allohga ro‘baro bo‘lishni xohlayman" dedilar (Sunan egalari rivoyat qildilar).

Qimmatchilik ko‘pchilikni tashvishga solib qo‘yadi. Chunki bu holat barchaga zarar keltirayotgan bo‘lib ko‘rinadi. Hamma bu holatdan chiqish yo‘lini istaydi. Eng oson, eng sodda va hammaga «yalt» etib ko‘rinadigan chora bozorda narxni chegaralab qo‘yish bo‘lib, ko‘rinadi. Nima uchun Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam bu ishni qilmadilar? Hatto ba’zi sahobalar bu taklifni qilganlarida ham ma’qul ko‘rmadilar. Chunki Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam hech bir narsaga yuzaki qaramasdilar.

Narxni chegaralash vaqtincha foyda bergani bilan aldamchilikdir, keyin esa zarar bo‘lishi turgan gap. So‘ngra tojirlar o‘z faoliyatlarini to‘xtatadilar. Bu hol esa el yurtga boshqa tomondan rizq kelishini ma’n qiladi. Shuning uchun ham qanchadan-qancha boy davlatlar xonavayron bo‘ladi. Faqirilk va miskinlikka ro‘baro‘ bo‘ladi.

Sotuvchi o‘z molini o‘z ixtiyori ila o‘zi xohlagan narxda sotsa, yaxshi bo‘ladi. Oluvchi o‘z ixtiyori ila o‘zi rozi bo‘lib, xohlagan narxga olsa, yaxshi bo‘ladi. Muhimi, o‘zaro rozilik bo‘lishi kerak.

Yaxshi va sifatli narsaning narxi baland bo‘ladi. Yomon va sifatsiz narsaning narxi esa past bo‘ladi. Hammasi bozor ko‘tarishiga qarab bo‘ladi. Shuning uchun ham har bir kishi bozor yaxshi ko‘taradigan molni yetishtirishga, olib kelishga qiziqadi. Hamma shunga uringandan keyin yurtda doimiy va haqiqiy serobchilik, arzonchilik hukm suradigan bo‘ladi.

Muammar roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi. Nabiy sollallohu alayhi vasallam: "Kim ehtikor qilsa, o‘sha xatokordir", dedilar (Imom Muslim, Abu Dovud, Termiziy rivoyati).

«Ihtikor» lug‘atda ushlab turish ma’nosini anglatadi. Shariatda esa sotib olingan narsani narxini oshirish uchun qasddan sotmay ushlab turishga «ihtikor» deb aytiladi.

Ulamolarimiz xalq ommasining ehtiyoji ko‘proq tushadigan narsalar, xususan, oziq-ovqatning ehtikoriga alohida, boshqa narsaning ehtikoriga alohida qaraganlar.

Birinchisi mutloq mumkin emas desalar, ikkinchisini qimmatchilik vaqtida mumkin emas deganlar. Ihtikor haqida juda ko‘p hadislar rivoyat qilingan.

Abdulloh ibni Umar roziyallohu anhudan rivoyat qilingan hadisi sharifda Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam: "Kim taomni 40 kecha ehtikor qilsa, batahqiq u Allohdan voz kechgan va Alloh undan voz kechgan bo‘ladi. Qaysi yurtning ahlidan bir kishi och yotgan bo‘lsa, batahqiq, ular Allohning zimmasidan tushgan bo‘lurlar", deganlar.

Ba’zilar shu hadisga suyanib ehtikor faqat taomda bo‘ladi deydilar. Lekin jumhur ulamolar ehtikor haqida hadislar ko‘p, shuning uchun bu hadis asos bo‘la olmaydi deydilar.

Umar ibn Hattob roziyallohu anhudan rivoyat qilingan hadisda Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam: "Jalb qiluvchi rizqlantirilgandir, ehtikorchi esa la’natlangandir", deganlar.

«Jalb qiluvchi» boshqa yurtdan o‘z yurtiga kerakli narsalarni olib kelib sotuvchidir. Demak, bu ish, yaxshi ishdir. Kim bu ishni qilsa rizqi ulug‘ bo‘ladi. Ammo o‘z yurti bozorida eng kerakli narsalarni sotib olib, ushlab turib, sun’iy ravishda narxni ko‘taruvchilar la’natlangandur. Chunki unga xalq muhtoj bo‘lib turgandi, u esa ishlab chiqarmay, boshqa yurtdan olib kelmay foyda topishga uringan xaromxo‘r kimsadir.

Imom Ahmad Abu Xurayra roziyallohu anhudan rivoyat qilgan hadisi sharifda Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam: "Kim musulomonlarning narxlariga kirishib, ularga qimmatchilik keltirish uchun harakat qilsa, Alloh uchun uni qiyomat kuni katta olovga o‘tkazmog‘i haq bo‘ladi", deganlar.

Demak, ehtikorchi bu dunyoda ham, u dunyoda ham qattiq azob-uqubatlarga duchor bo‘ladi.

Ashurov Mahmudxon Muhammad G‘ulom


Foydalanilgan adabiyotlar:

  1. Qur’oni Karim. – Toshkent: Hilol nashriyoti, 2018.
  2. Imom Muslim. Sahihi Muslim. – Qohira: Darul-Hadis, 2007.
  3. Imom Ahmad. Musnad. – Bayrut: Muassasatur-Risola, 1995.
  4. Abu Dovud. Sunan. – Bayrut: Darul-Maorif, 2003.
  5. At-Termiziy. Sunan. – Bayrut: Darul-G‘arb al-Islomiy, 1996.
  6. Abu Homid al-G‘azzoliy. Ihyo Ulumiddin. – Qohira: Darul-Qalam, 1993.
  7. Tabaroniy. Mu’jam al-Kabir. – Bayrut: Darul-Fikr, 1984.