Sayt test holatida ishlamoqda!
11 Iyun, 2025   |   15 Zulhijja, 1446

Toshkent shahri
Tong
03:05
Quyosh
04:49
Peshin
12:28
Asr
17:38
Shom
19:59
Xufton
21:37
Bismillah
11 Iyun, 2025, 15 Zulhijja, 1446

Nafsni poklash ilmiga ehtiyojingiz bor

04.02.2025   5145   3 min.
Nafsni poklash ilmiga ehtiyojingiz bor

Bismillahir Rohmanir Rohiym.
Alloh taologa bitmas-tuganmas hamdu sanolar bo‘lsin.
Payg‘ambarimizga mukammal va batamom salavotu durudlar bo‘lsin.

«O‘zgarmas hukmlar» nima degani? Haqiqatda ham fiqhda ixtiloflar ko‘p. Lekin shunday masalalar borki, ularga barcha ittifoq qiladi, bir hukmga ijmo’ qiladi. Bunday masalalarda tafovutni, ixtilofni qabul qilmaymiz. Ularda faqat va faqat yagona fikr, yagona hukm bo‘ladi. Fiqhning ustunlik siri ham aynan shunda: unda ikki jihat bor. Birinchi jihat – fiqhning universalligi, moslashuvchanligi bo‘lsa, ikkinchi jihati – ko‘plab masalalarda sobitligi, o‘zgarmasligidir. Agar biz mana shu moslashuvchanlikni va ixtilofni butkul tark qilsak, yuqorida ko‘rganimizdek, katta muammolarga duch kelamiz. Ikkinchi jihatni, ya’ni sobitlik va o‘zgarmaslikni tark qilsak, boshqa bir muammoga duch kelamiz. Mana, tahallul yo‘nalishida o‘zgarmas hukmlar degan tushuncha umuman yo‘q. Birinchi toifa hech qanday ixtilofni qabul qilmay, hamma narsaga tashaddud bilan yondashadi, o‘ziga muxolif bo‘lganlarni adashganga, kofirga chiqaradi, mazhablarni ham tan olmaydi. Ikkinchi toifada esa savobitlar, ya’ni o‘zgarmas hukmlar yo‘q. Ahli sunna o‘sha sobit hukmlarni «ijmo’» deb ataydi, ya’ni hamma mazhablar bu masalalarda ijmo’ qilishgan. Biz ularni chetlab ham o‘ta olmaymiz, ularda ixtilof bo‘lishini qabul ham qilmaymiz. Birorta qozi bu kabi masalada ijmo’dan tashqarida hukm chiqarsa, uning hukmi o‘tmaydi ham. Qozining hukmi ixtilof qilingan masalalardagina o‘tadi. Tahallulchilar nazdida esa bironta sobit hukm yo‘q, shuning uchun ularda ijmo’ degan tushuncha ham yo‘q.

Masala fiqh ilmini o‘rganishning hukmi haqida. Bu yerda muhim bir bahs bor. «Fiqhni o‘rganish farzi kifoya, ba’zilar o‘rgansa, qolganlardan soqit bo‘ladi», deymiz. Lekin bu yerda bir narsaga e’tibor qaratish kerak: muayyan holatga tegishli o‘rinlarda uning fiqhini o‘rganish farzi ayn bo‘ladi, ya’ni har bir musulmon fiqhdan o‘zining holatiga kifoya qiladigan miqdorda ilm o‘rganishi shart. Masalan, tahorat, namoz, ro‘za kabi ibodatga oid masalalarni, nikoh, savdo-sotiq kabi muomalot masalalarini bilish farzi ayn. Buni ulamolar «Ilmi hol» (holat ilmi) deb atashadi, ya’ni sizga hozirgi holatingizda o‘rganish shart bo‘lgan ilm, degani. Shunga ko‘ra, farzi ayn sifatida o‘rganishimiz eng kerak bo‘lgan ilm fiqh ilmi bo‘ladi.

Ilmi hol farzi ayn bo‘lgan ilm sifatida yuqoridagi mavzuda zikr qilingan uchala ilmga ham taalluqlidir: o‘zingizga yetarli miqdorda fiqh ilmiga, o‘zingizga yetarli miqdorda aqoid ilmiga hamda o‘zingizga yetarli miqdorda tazkiya va tarbiya (nafsni poklash, tarbiya qilish) ilmiga ehtiyojingiz bor. Tazkiya deganda, ixlosga intilish, masalan, g‘iybat va chaqimchilikdan saqlanish kabilar tushuniladi. Bularning hammasi ilmi holga kirib ketadi. Bu uchala ilmdagi barcha ma’lumotlarni emas, balki musulmon odamga ayni vaqtda, shu bugun kerak bo‘lib turgan qismini bilish farzi ayndir.

Xo‘sh, bu nima degani? Ahli sunna sifatida biz duch kelayotgan eng katta muammolardan biri mana shu ilmi holning yo‘qolib borayotganidir. Unga erishishning eng zaruriy yo‘li esa dinni o‘rgatishdir. Dinni o‘rgatish deganda, ilmi holni o‘rgatib, musulmonlar orasida yoyishni nazarda tutyapmiz. Ba’zi odamlarni ko‘rasiz, tashqi ko‘rinishidan musulmon, lekin shariat ahkomlarini umuman bilmaydi. U boshqalardan nimasi bilan ajralib turadi? Albatta, solih amallari bilan. Solih amal esa shariatga muvofiq bo‘lishi kerak.

«Hanafiy mazhabiga teran nigoh» kitobidan

Boshqa maqolalar

O‘zbekiston xalqiga Qurbon hayiti tabrigi

09.06.2025   5432   4 min.
O‘zbekiston xalqiga Qurbon hayiti tabrigi

Muhtaram vatandoshlar!

Siz, azizlarni, barcha mo‘min-musulmon yurtdoshlarimizni, butun xalqimizni ulug‘ va mo‘tabar ayyom – Qurbon hayiti bilan chin qalbimdan samimiy muborakbod etib, o‘zimning yuksak hurmatim va ezgu tilaklarimni bildirishdan g‘oyat mamnunman.

Jamiki islom ummati uchun qadrli bo‘lgan ushbu shukuhli bayram – Iyd al-Adhoni el-yurtimiz bilan birgalikda tinch va osoyishta muhitda kutib olayotganimiz uchun, avvalo, mehribon va qudratli Alloh taologa behisob shukronalar aytamiz.

Hech shubhasiz, keyingi yillarda Yangi O‘zbekistonda ijtimoiy, xalqchil davlat barpo etish, uning ma’naviy asoslarini mustahkamlash va ta’sirchanligini oshirishda muqaddas islom dini, uning asosiy bayramlaridan biri bo‘lgan Qurbon hayiti ham muhim rol o‘ynamoqda.

Ayniqsa, bu bayramning insonparvarlik, ahillik, saxovat va olijanoblik kabi fazilatlari yurtimizda “Inson qadri uchun, inson baxti uchun” degan ezgu g‘oya asosida amalga oshirilayotgan keng ko‘lamli islohotlarga uyg‘un va hamohang bo‘lib, aholining ehtiyojmand qatlamlarini qo‘llab-quvvatlash, keksalar, yoshlar va xotin-qizlar haqida alohida g‘amxo‘rlik ko‘rsatish, kambag‘allikni qisqartirishga qaratilgan dasturlarimiz samarasini oshirishga xizmat qilayotganini alohida ta’kidlash o‘rinlidir.

Aziz do‘stlar!

Bugungi kunda mamlakatimizda turli millatlar va diniy konfessiyalar o‘rtasidagi hamjihatlikni mustahkamlash, vijdon erkinligini ta’minlash, diniy-ma’rifiy merosimizni asrab-avaylash, yosh avlodni milliy va umumbashariy qadriyatlar ruhida tarbiyalash bo‘yicha ulkan ishlar amalga oshirilmoqda.

Bu haqda so‘z yuritganda, islom dinining ezgu tamoyillarini chuqur o‘rganish, buyuk tariximiz va madaniyatimiz durdonalarini, mashhur allomalarimizning boy merosini to‘plash va keng targ‘ib etishga alohida e’tibor qaratilayotganini ta’kidlash lozim. Jumladan, ko‘hna Sharq mo‘jizasi – Samarqand shahri 2025 yilda islom madaniyati poytaxti, deb e’lon qilindi, ulug‘ vatandoshimiz Imom Moturidiyning 1155 yillik tavallud sanasi yurtimiz bo‘ylab keng nishonlanmoqda, Imom Buxoriy, Imom Moturidiy va Imom Termiziy xalqaro ilmiy-tadqiqot markazlari qatoriga, shu yil Buxoro shahrida o‘z faoliyatini boshlaydigan Bahouddin Naqshband ilmiy-tadqiqot markazi ham qo‘shildi.

Poytaxtimiz Toshkent shahrida bunyod etilayotgan Islom sivilizatsiyasi markazi ilmiy-ma’naviy yo‘nalishdagi ulkan va noyob loyiha sifatida el-yurtimiz va xalqaro jamoatchilikda katta qiziqish uyg‘otmoqda. Bu muazzam maskan ko‘p ming yillik qadimiy tariximiz, boy va betakror milliy madaniyatimizning yorqin  timsoli sifatida Yangi O‘zbekiston hayotidagi g‘oyat muhim voqeaga aylanadi, deb ishonaman.

Hurmatli yurtdoshlar!

Shu saodatli kunlarda 15 ming nafar vatandoshimiz muqaddas haj ziyoratini ado etmoqda. Ezgu duo va niyatlar ijobat bo‘ladigan mana shunday munavvar lahzalarda ularni ham Qurbon hayiti bilan samimiy qutlab, Yaratgandan yurtimizga sog‘-omon qaytib kelishlarini so‘raymiz.

Umid qilamizki, muhtaram hojilarimiz jamiyatimizda birdamlik, oila va mahallalarimizda mehr-oqibat muhitini yanada mustahkamlash, yoshlarimiz tarbiyasini kuchaytirish, ularni ilm-ma’rifatga, zamonaviy kasb-hunarlarni egallashga, Vatan himoyachisi bo‘lishga targ‘ib etish, muhtoj insonlarga ko‘mak berishda alohida ibrat va namuna ko‘rsatadilar.

Qalblarimiz quvonchga to‘lgan ushbu fayzli kunlarda xorijiy davlatlarda bo‘lib turgan vatandoshlarimizni ham bugungi ulug‘ ayyom bilan chin dildan qutlab, ularga sog‘lik-omonlik, baxt va omad tilaymiz.

Jahonning uzoq-yaqin o‘lkalaridagi musulmon ummatini ham qizg‘in tabriklab, ularning xalqlari va mamlakatlariga tinchlik, ravnaq va farovonlik tilab qolamiz.

Aziz va muhtaram vatandoshlar!

Hozirgi kunda dunyo naqadar murakkab va tahlikali bo‘lib borayotganini barchamiz ko‘rib turibmiz. Bunday keskin sharoitda yurtimizda tinchlik, o‘zaro hurmat va totuvlik muhitini saqlab, barcha soha va tarmoqlarda fidokorona mehnat qilib ko‘zlagan yuksak maqsadlarimizga yeta olamiz.

Albatta, o‘z tarixida ne-ne sinov va mashaqqatlardan munosib o‘tgan mard va olijanob xalqimiz bunga har tomonlama qodir.

Bu yo‘lda el-yurtimizga mansub mehr-oqibat, o‘zaro birlik va jipslik biz uchun beqiyos kuch-qudrat manbai bo‘lib xizmat qiladi, deb ishonaman.

Siz, azizlarni muqaddas Qurbon hayiti bilan yana bir bor chin dildan tabriklab, barchangizga tinchlik-xotirjamlik, sihat-salomatlik, xonadonlaringizga fayzu baraka tilayman.

Qutlug‘ ayyom barchamizga muborak bo‘lsin!

 

Shavkat Mirziyoyev,

O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti