Sayt test holatida ishlamoqda!
12 Fevral, 2025   |   13 Sha`bon, 1446

Toshkent shahri
Tong
06:02
Quyosh
07:22
Peshin
12:42
Asr
16:11
Shom
17:56
Xufton
19:10
Bismillah
12 Fevral, 2025, 13 Sha`bon, 1446
Yangiliklar

Musulmon olamida “Qutblar qutbi” degan nom olgan avliyoni bilasizmi?

10.02.2025   5391   7 min.
Musulmon olamida “Qutblar qutbi” degan nom olgan avliyoni bilasizmi?

Vatanimiz tarixidagi 10 fevral sanasi bilan bog‘liq ayrim voqealar bayoni.
 

1490 yil (bundan 535 yil oldin) – O‘rta osiyolik mutafakkir, naqshbandiya tariqati rahnamolaridan Xoja Ahror Valiy Samarqandning Kamongaron dahasida olamdan o‘tdi (ba’zi adabiyotlarda uning vafoti sanasi turlicha keltirilgan). “Rashahot” asari muallifi Faxruddin Ali Safiyning yozishicha, hazratning joni uzilishi bilan Samarqandda qattiq zilzila bo‘lib, yerdan chang-to‘zon ko‘tarilgan. 
 

Ma’lumot o‘rnida qayd etish joizki, bu zotning asl ismi Ubaydullo bo‘lib, Ahror iborasi hur, olijanob ma’nosidagi laqabdir. Musulmon dunyosida 356 avliyo o‘tgan bo‘lib, ulardan uch nafari “Qutb ul-Aqtob” (“Qutblar qutbi”, ulug‘ darajaga yetgan avliyo) sifatida e’tirof etilgan. Shu uch zotning biri Xoja Ahror Valiy bo‘lgan. 
 

Tarixdan ma’lumki, Xoja Ahrorni bir nechta faxrli nomlar bilan atashgan. Zotan, Alisher Navoiy bu zotni “Qutbi tariqat” deb e’tirof etgan bo‘lsa, Abdurahmon Jomiy “Ka’bai maqsud” deb bilgan. Zahiriddin Muhammad Bobur esa “Hazrat Xoja Ubaydullo” deb hurmat bilan tilga olgan. 
 

1897 yil (bundan 128 yil oldin) – navoiyshunos va matnshunos olim, O‘zbekistonda xizmat ko‘rsatgan fan arbobi Porso Shamsiyev tavallud topdi (vafoti 1972 yil). U Navoiyning “Muhokamat ul-lug‘atayn”, “Majolis un-nafois”, “Mahbub ul-qulub” va boshqa asarlarining ilmiy-tanqidiy matnini nashrga tayyorlagan hamda shoir asarlarining 15 jildligini nashr etishda faol qatnashgan.
 

Porso Shamsiyev “Xamsa”ning ilmiy-tanqidiy matnini yaratib, mazkur matn yuzasidan amalga oshirilgan matnshunoslik tadqiqotlarini doktorlik dissertatsiyasi sifatida himoya etgan. U Britaniya muzeyida saklanayotgan va Abdujamilga nisbat berilgan “Tuhfat ul-salotin” asari mikrofilmini o‘rganib, uning Navoiy g‘azallaridan olingan va Abdujamil xattot tomonidan ko‘chirilgan shohbaytlar ekanini va mavzu bo‘yicha 45 faslga bo‘linganini aniqlagan. 
 

1923 yil (bundan 102 yil oldin) – Xorazm respublikasi hukumatining qaroriga ko‘ra Xorazm Iqtisodiy Kengashi qayta tashkil qilindi. Iqtisodiy Kengash raisi etib A.Usmonov tayinlandi. Mazkur kengash dastlab 1921 yil mayda tashkil etilib, 1922 yil iyulda tugatilgan edi.
 

1924 yil (bundan 101 yil oldin) – Buxoro respublikasi Iqtisodiy Kengashi majlisida paxta ekiladigan maydonlarni ko‘paytirish maqsadida dehqonlarga 1 million rubl miqdorida qarz berishga qaror qilindi. Bu vazifa O‘rta Osiyo Qishloq xo‘jalik banki zimmasiga yuklatildi.
 

1939 yil (bundan 86 yil oldin) – Sirdaryo viloyatidagi Sirdaryo, Farg‘ona viloyatidagi Dang‘ara tumanlari tashkil etildi. 
 

1940 yil (bundan 85 yil oldin) – O‘zbekiston Kompartiyasi Markaziy Komiteti va O‘zbekiston hukumati “Katta O‘zbekiston traktini qurish to‘g‘risida” qaror qabul qildi. Toshkent, Samarqand, Buxoro, Surxondaryo viloyatlarini kesib o‘tib, Toshkentdan Termizgacha borishi lozim bo‘lgan, xalqning kuchi bilan 1940–1941 yillarda hashar yo‘li bilan qurilgan bu trakt keyinchalik o‘z atrofidagi tumanlar iqtisodiyotini rivojlantirishda muhim rol o‘ynadi.
 

1943 yil (bundan 82 yil oldin) – hashar yo‘li bilan Sirdaryoning o‘rta oqimida joylashgan Farhod gidroelektr stansiyasi qurilishi boshlandi. Uning bunyod etilishi haqidagi qaror 1942 yil 18 mayda qabul qilingan edi. 1948 yilda uning birinchi gidroagregati ishga tushirilib, 1949 yil iyun oyidan o‘rnatilgan umumiy quvvati 126 MVt bo‘lgan 4 ta gidroagregatli stansiya to‘la quvvat bilan ishlay boshladi. Farhod gidroelektr stansiyasi 1951 yilda sanoat foydalanishiga qabul qilindi. 
 

Farhod gidroelektr stansiyasining qurilishi noyob arxeologik topilmalar, qadimiy yozuvlarning aniqlanishiga ham yordam bergan. Mana shunday noyob topilmalardan biri Garpokratning tosh shaklidir. Qadimda go‘daklar sog‘lig‘ini asrovchi “iloh”ni oddiygina “Bolalar xudosi” deb ataganlar. Bunday vazifani Misr “xudo”si Garpokrat ham bajargan. Misr afsonalariga ko‘ra, yer osti “xudo”si Osirisning xotini Isida o‘z o‘g‘lini Garpokrat, ya’ni “begunoh, g‘aroyib chaqaloq” deb atagan. 
 

Tarixchi A.Mirboboyevning yozishicha, Markaziy Osiyoda Garpokratning yagona tosh shakli 1947 yili Farhod gidroelektr stansiyasi qurilishi vaqtida Sirdaryodan topilgan edi. U xrizolitdan ishlangan tumorga labiga barmog‘ini tekizib turgan chaqaloq qiyofasida tasvirlangan. Mazkur obrazni qadimdan ko‘chib yuruvchi deyish mumkin. Chunki islomgacha bo‘lgan davrda bolalarning, ayniqsa, chaqaloq yoshidagilarning ko‘p o‘limi ona ayollarni kimga mansub bo‘lishidan qat’i nazar har qanday “iloh”lardan yordam so‘rab iltijo qilishlariga majbur etgan.
 

1993 yil (bundan 32 yil oldin) – Toshkentda O‘zbekiston Respublikasi Xalqaro pochtamti tuzildi.
 

2014 yil (bundan 11 yil oldin) – O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining “O‘zbekiston Qishloq xo‘jaligi ilmiy-ishlab chiqarish markazi faoliyatini takomillashtirish to‘g‘risida”gi qarori qabul qilindi. 
 

2017 yil (bundan 8 yil oldin) – Birlashgan Millatlar Tashkilotining Orolbo‘yi mintaqasi uchun inson xavfsizligi bo‘yicha ko‘p sheriklik fondi tashkil qilindi. Bu orqali Orol dengizi fojeasidan zarar ko‘rgan aholining turmush sharoitini yaxshilash va mustahkamlash dasturi amalga oshirila boshlandi.
 

2018 yil (bundan 7 yil oldin) – Isroil, Indoneziya, Koreya, Malayziya, Singapur, Turkiya va Yaponiya davlatlari fuqarolari hamda O‘zbekistonga muntazam aviaqatnovlarni amalga oshiruvchi xorijiy aviakompaniyalar havo kemalari ekipajining a’zolari uchun 30 kunlik muddatga vizasiz rejim belgilandi.
 

2020 yil (bundan 5 yil oldin) – O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining “Binar (ikkitalik) himoya tizimi asosida talabgorlarga fan doktori (DSc) va falsafa doktori (RhD) ilmiy darajalarini berishni tashkil qilish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi qarori qabul qilindi.
 

2021 yil (bundan 4 yil oldin) – O‘zbekiston Respublikasining “Xalqlar do‘stligi kunini belgilash to‘g‘risida”gi qonuni qabul qilindi. Mazkur qonunga asosan, 30 iyul – Xalqlar do‘stligi kuni etib belgilandi.
 

2021 yil (bundan 4 yil oldin) – O‘zbekiston Respublikasi Prezideti “Qonunchilik hujjatlari ijrosini samarali tashkil etishda davlat boshqaruvi organlari va mahalliy ijro etuvchi hokimiyat organlari rahbarlarining shaxsiy javobgarligini kuchaytirishga doir qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida”gi farmonni imzoladi.
 

2021 yil (bundan 4 yil oldin) – O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining “Lotin yozuviga asoslangan o‘zbek alifbosiga bosqichma-bosqich to‘liq o‘tishni ta’minlash chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi qarori qabul qilindi.
 

2022 yil (bundan 3 yil oldin) – O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “Qadimiy yozma manbalarni saqlash va tadqiq etish tizimini takomillashtirishga doir qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida”gi qarori qabul qilindi.

 

Alisher EGAMBЕRDIYEV tayyorladi

O'zbekiston yangiliklari
Boshqa maqolalar
Maqolalar

Islom ulardan bezordir

12.02.2025   750   7 min.
Islom ulardan bezordir

Bismillahir Rohmanir Rohiym

Hidoyatni haq bilan sobit qilgan, botilni esa ochiq dalillar bilan fosh etgan olamlar Parvardigori Alloh azza va jallaga o‘zining buyukligiga xos hamdu sanolar bo‘lsin.

Islomni bekamu-ko‘st yetkazgan, haqni ochiq-oydin bayon qilgan va har qanday adashuvdan ogohlantirgan janob payg‘ambarimiz Muhammad sollallohu alayhi vasallamga, sahobalariga va ular orqali haq dinni aniq va to‘g‘ri tushuntirib kelgan ulamolarga ham Allohning rahmati va salavoti yog‘ilsin.

Har bir da’vat va harakat, agar u Islom da’vosi nomidan qilinayotgan bo‘lsa, Qur’on va sunnat mezonlariga muvofiq bo‘lishi lozim.

Aks holda, haq yo‘ldan og‘ish va ummat orasida fitnalar keltirib chiqarish ehtimoli paydo bo‘ladi.

Zero, insonlar ikki jamoaga bo‘linadi: Rahmon jamoasi va shaytonning malaylari.

Alloh taoloning jamoasi tarqoq bo‘lishi aslo mumkin emas.

Alloh taolo Qur’oni karimda marhamat qiladi:

وَمِنَ ٱلَّذِينَ فَرَّقُوا۟ دِينَهُمْ وَكَانُوا۟ شِيَعًۭا لَّسْتَ مِنْهُمْ فِى شَىْءٍۢ ۚ إِنَّمَآ أَمْرُهُمْ إِلَى ٱللَّهِ ثُمَّ يُنَبِّئُهُم بِمَا كَانُوا۟ يَفْعَلُونَ

“Dinlarini (firqalarga) bo‘lib, (turli) guruhlarga aylanganlar (uchun) biror narsada (Siz mas’ul) emassiz. Ularning ishi Allohga (havola). So‘ngra (U) ularni qilib yurgan amallaridan ogoh qilur” (An’om surasi, 159-oyat).

Qolaversa, imom Abu Dovud rahimahulloh Muoviya roziyallohu anhudan rivoyat qilgan hadisi sharifda Payg‘ambarimiz alayhissalom:

“Ular (firqalar)ning hammasi do‘zaxdadir. Birgina firqa bundan mustasno”, dedilar.

Shunda sahobalar: “O‘sha bir toifa kim, yo Allohning Rasuli!” deyishdi.

U zot alayhissalom: “Jamoatdir”, dedilar. So‘ng qo‘shimcha qilib aytdilar: “Albatta, yaqin orada shunday qavmlar keladi, qutirish kasali bemorni qanday egallasa, ularni havoi nafs xuddi shunday egallaydi”, dedilar.

Haqiqatan, Rasululloh sollallohu alayhi va sallamning bergan xabari voqelikda sodir bo‘ldi.

Havoi nafsga ergashish ko‘paydi. Firqalar, jamoalar ko‘paydi. Holbuki, Alloh taolo:

وَٱعْتَصِمُوا۟ بِحَبْلِ ٱللَّهِ جَمِيعًۭا وَلَا تَفَرَّقُوا۟ ۚ وَٱذْكُرُوا۟ نِعْمَتَ ٱللَّهِ عَلَيْكُمْ إِذْ كُنتُمْ أَعْدَآءًۭ فَأَلَّفَ بَيْنَ قُلُوبِكُمْ فَأَصْبَحْتُم بِنِعْمَتِهِۦٓ إِخْوَٰنًۭا وَكُنتُمْ عَلَىٰ شَفَا حُفْرَةٍۢ مِّنَ ٱلنَّارِ فَأَنقَذَكُم مِّنْهَا ۗ كَذَٰلِكَ يُبَيِّنُ ٱللَّهُ لَكُمْ ءَايَٰتِهِۦ لَعَلَّكُمْ تَهْتَدُونَ

“Hammangiz Allohning “arqoni”ni (Qur’on) mahkam tuting va firqalarga bo‘linmang, hamda o‘zaro adovatda bo‘lgan paytlaringizda dillaringizni (tutashtirib) oshno qilib qo‘ygan Allohning ne’matini yodda tuting. Uning ne’mati tufayli birodarlarga aylandingiz. Do‘zax chohi yoqasida turganingizda, sizlarni undan qutqardi. Shoyad haq yo‘lni topgaysizlar, deb Alloh o‘z oyatlarini sizlarga shunday bayon qiladi”, deb marhamat qiladi (Oli Imron surasi, 103-oyat).

Oxirgi asrlarda paydo bo‘lgan, e’tiqodiy qarashlari bir-biridan ajabtovur tarzda farqli bo‘lgan o‘zini “diniy guruh”, deb iddao etuvchi, aslida esa, hokimiyatni egallashni maqsad qilgan siyosiy oqim bo‘lmish, “Hizbut-tahrir”chilarning da’vat qilishda tanlagan uslublarini ko‘rib, yoqa ushlamay ilojingiz yo‘q!

Guruh o‘z harakatlarini shar’iy hukmlarga asoslangan deb iddao qilsa-da, rasululloh sollallohu alayhi vasallam yo‘liga ergashyapmiz, deb ta’kidlasa-da, ularning asl ta’limotlari bu da’volarning mutlaqo asossiz ekanini ko‘rsatadi. Axloq va fazilatli xulqlarni ikkinchi darajaga tushirib, siyosiy manfaatlarni asosiy maqsad qilib olgan bu guruh Islom dinining tamal qadriyatlaridan yiroq ekanini namoyon qiladi.

Aslida “Hizbut-tahrir” jamoasi avvalboshdanoq islomiy odob-axloqni inkor qilib, insoniy qadriyatlarning va diniy fazilatlarning bugungi kunda zarurati yo‘q, deb keladi. Hizb o‘z dasturlarida axloq bilan da’vat qilishni, odamlarni axloqli, insonlar chiroyli xulqlar sohibi bo‘lishini tanqid qiladi.

Lekin ular tarmoqlarda tarqatayotgan tanqidona maqolalarida esa, o‘zlarini yaxshilikka da’vat qiluvchi, ummat peshqadami kabi ko‘rsatishgan, huddi olamda shulargina amri ma’ruf qiladigandek.

Zero, hizbut tahrir shunchalik mug‘ombirki, asli ta’limotini o‘rganib chiqilsa, amri ma’ruf u yoqda tursin, oddiy insoniy axloqqa ham to‘g‘ri kelmaydigan qarashlari juda ham ko‘p ekaniga guvoh bo‘lish mumkin.

Masalan, Hizbut-tahrir a’zolariga tarqatilgan “Hizbut-tahrir manhaji” nomli risolada: “Fazilatli xulqlarga da’vat qilish jamiyatni isloh qilishga va ummatni uyg‘otishga imkoniyat tug‘dirmaydi. Chunki, jamiyatning islohi fikrlar islohi bilan hosil bo‘ladi. Fazilatli xulqlarga da’vat qilish esa zamonaviy musulmonlarning hukmlarini hal qilish uchun yetarli da’vat emas!” (“Manhaj hizb ut-tahrir fi-t-tag‘yir”, 26-27 betlar), deyilgan.

Hizbut tahrirning bu xildagi odob-axloqni, ruhiy xislat va fazilatlarni inkor qilishlari hizbning a’zolari orasida qalbi qattiqlikni, qo‘rslikni keltirib chiqarish uchun zarur edi.

Holbuki, Islom dini mehr-shafqat dini, Islom shariati odob-axloq shariatidir!

Hizbut-tahrirning xiyonati, munofiqligi va noshar’iy ekanini shundan ham bilsa bo‘ladiki, ular dalil qiladigan eng asosiy oyati karimada ham amri ma’ruf va nahiy munkarga buyuriladi. Ya’ni, ta’lim-tarbiyaga, yaxshiliklarga da’vat qilishga, odamlarga odob-axloq o‘rgatishga chaqiriladi. Alloh subhanahu va taolo Qur’on karimda bunday degan:

كُنتُمْ خَيْرَ أُمَّةٍ أُخْرِجَتْ لِلنَّاسِ تَأْمُرُونَ بِٱلْمَعْرُوفِ وَتَنْهَوْنَ عَنِ ٱلْمُنكَرِ وَتُؤْمِنُونَ بِٱللَّهِ

“Odamlarga chiqarilgan (ma’lum bo‘lgan) ummatning eng yaxshisi bo‘ldingiz, (ey, musulmonlar!) zero, siz amri ma’ruf, nahyi munkar qilasiz va Allohga imon keltirasiz” (Oli Imron, 110-oyat).

Mazkur oyati karima sababli musulmonlar ummati va ularning ulamolari amri ma’ruf va nahiy munkarni farzi ayn deb ittifoq qilganlar.

Qizig‘i shundaki o‘zlari ijtimoiy tarmoqda tarqatayotgan maqolalarda dalil sifatida keltirgan mana shu oyatni, ya’ni, ana shu farzi ayn bo‘lmish amalni hizbut-tahrir inkor qilib keladi. “Hozir amri ma’ruf va nahiy munkarning zarurati yo‘q, siyosat muhim!”, degan noshar’iy va noislomiy fikrni jar solib olamni g‘avg‘oga to‘ldirishga harakat qiladilar.

Ko‘ryapsizmi, ularning kechagi gapi bugungiga to‘g‘ri kelmaydi. Aslida bular o‘z ta’limotlari telba-teskariligini bilmaydigan darajada g‘alcha yoki johil, noshud va notavon kimsalardir.

Bu oyatga eng to‘g‘ri holda amal qiladiganlar aslida bizning mana shu yurtdagi ulamolardir.

Hizbut-tahrir o‘zini diniy emas, balki siyosiy tashkilot deb e’lon qilar ekan, dindagi jami yaxshilik va xislatlarni inkor qilish yo‘lidan boradi.

Ularning da’vosini qarang: “Hizbut-tahrir siyosiy tashkilotdir. U xayrli amallarning tashkiloti emas!” yoki “Hizbning barcha ishi siyosiy ishdir. Uning ishi ta’limga asoslanmagan. U madrasa emas, uning amali va’z-nasihat ham emas. U siyosiy amaldir!” (“Manhaj hizbut-tahrir fi-t-tag‘yir”, 28-31 betlar; “Hizbut-tahrir”, 25-bet).

Ularning bo‘tqa dinini ko‘ryapsizmi?!

Ha, bu ularning islomidir, haqiqiy Islom esa, bunday noshudlardan bezordir.

Asadulloh Qudratulloh
Hadis ilmi maktabi o‘qituvchisi.

Maqolalar