Havo yo‘llari qatnovi paydo bo‘lmagan, avtomobil transporti to‘la rivojlanmagan Usmonlilar imperiyasi davrida Makka-Madina kabi muqaddas yerlarga safar qilish o‘ziga yarasha mashaqqatli va biroz xavfli edi. Hijozga boradigan temir yo‘lning qurilishi vaziyatni yengillatardi. Makka va Damashqni bog‘lash maqsadida qurilgan poyezd yo‘li Usmonli umumiy temir yo‘l tarmog‘ining bir qismi bo‘lib, ziyoratchilar uchun poytaxt Istanbuldan haj yo umraga borish imkonini berardi. Bu safar yo‘li sezilarli darajada qisqarib, ziyoratchilarga osonlik va qulaylik tug‘dirardi.
Mutaxassislarning fikricha, Istanbuldan Makkaga besh kunda yetib olsa bo‘lardi.
O‘sha paytlarda arab dunyosidagi musulmon davlatlar o‘rtasida chegara yo‘q edi, shuning uchun ham haj ziyoratiga borish uchun na pasport, na viza kerak edi.
Temir yo‘l Usmonli saltanatini harbiy jihatdan mustahkamlash va Arabiston yarim orolini nazorat qilishni ham maqsad qilgan edi. Davlat askarlariga to‘satdan dushman hujumi bo‘lsa, Makka va Madinaga yordam kuchlari tezda yetib borardi.
Quyidagi xaritada Damashqdan Makkaga boradigan marshrut ko‘rsatilgan. Yirik Usmonli temir yo‘l tarmog‘iga ulangan Hijoz temir yo‘li Sulton Abdul Hamid II buyrug‘i bilan 1900-yillarda qurilib boshlandi va 1908 yil sentyabr oyida Madinaga yetib bordi.
Madina temir yo‘l stansiyasining ochilishi:
Hozirda vokzal muzeyga aylantirilgan:
Temir yo‘l 1913 yilda rasmiy ravishda foydalanishga topshirilgan. Damashq birinchi bekat bo‘lib, Amman, Hayfa va Quddus kabi yirik shaharlarda ham stansiyalar qurildi. Yo‘ldan haj ziyoratini ado etuvchi ziyoratchilar, shuningdek, davlat amaldorlari, savdogarlar va keng jamoatchilik foydalanishgan.
Hojilar vagonning orqasida choyga suv qaynatishadi:
Hijoz poyezdining ichki qismi:
Hijoz temir yo‘l poyezdidagi yo‘lovchilar:
Ammandagi Hijaz temir yo‘l stansiyasi (Iordaniya):
Damashqdagi Hijoz temir yo‘l stansiyasi (Suriya):
Hayfadagi Hijoz stansiyasi (Falastin):
Afsuski, Hijoz temir yo‘l tarmog‘i Birinchi jahon urushi boshlanganligi sababli Makkaga yetib bormadi. Arab qo‘zg‘oloni paytida arablar inglizlar bilan ittifoqdosh bo‘lib, Usmonli qo‘shinlariga qo‘shimcha kuchlar yuborishiga yo‘l qo‘ymaslik uchun temir yo‘l tarmog‘ining bir qismini portlatib yuborishdi.
Faysal ibn Husayn boshchiligidagi arab isyonchilari temir yo‘lni portlatdi, keyinchalik u Britaniya yordami bilan Iroq qiroliga aylandi.
Oxir-oqibat Usmonli imperiyasi qulagach temir yo‘l butunlay ishdan chiqdi.
Temir yo‘l izlari va poyezd qismlarini Arabiston cho‘llarida hamon ko‘rish mumkin.
Po‘latxon Kattayev,
TII Hadis va islom tarixi fanlari kafedrasi
katta o‘qituvchisi
Ramazon hayiti va Qurbon hayiti Islomning ikki ulug‘ bayramidir. Ularning har birida ulkan ma’naviy ma’nolar bo‘lib, musulmonlar hayotida alohida o‘rin tutadi. Xususan, Qurbon hayiti Islomda fidokorlik, sadoqat va bag‘rikenglik ramzi hisoblanadi.
Ushbu muqaddas bayram oldidan Davlatimiz rahbarining maxsus qarorlari qabul qilinishi, Ramazon va Qurbon hayiti sanalari dam olish kuni sifatida belgilanishi xalqimizning diniy ehtiyojlarini ta’minlash, milliy va diniy qadriyatlarni asrab-avaylash hamda ma’naviy birdamlikni mustahkamlashga xizmat qilmoqda.
Qurbon hayiti Zulhijja oyining avvalgi o‘n kunida nishonlanadi. Ulamolar ta’kidlaganidek, Zulhijjaning avvalgi o‘n kuni Allohning eng mahbub kunlaridan biri bo‘lib, bu kunlarda qilinadigan amallar, ibodatlar, xayru saxovatlar juda ham ulug‘ hisoblanadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Alloh taolo huzurida yaxshi amallar Zulhijjaning birinchi o‘n kunida qilinadigan amallardek afzalroq amal yo‘q”, — deb marhamat qilganlar. Shunday ekan, ushbu kunlarda yaxshi amallarga shoshilish, savobli ishlarga ulgurib qolish ayni muddaodir.
Qurbon hayitining fazilatlari amallaridan biri – qurbonlik qilish hisoblanadi. Qurbonlik, Islom dinida ahamiyati katta bo‘lgan amallardan biri bo‘lib, u Qurbon hayiti kunlarida Allohning roziligi uchun fidoiylik ifodasi o‘laroq jonliq so‘yishdir. Bu amal hazrati Ibrohim alayhissalom va payg‘ambarimiz Muhammad sollallohu alayhi vasallam sunnatlariga amal qilish, fidokorlik, sabr va taqvo kabi tushunchalarni ifoda etadi.
Qurbonlik qilish nafaqat insonning taqvosi, balki ijtimoiy mehr-oqibat, muhtojlarga g‘amxo‘rlik belgisidir. Qurbonlik go‘shti faqirlarga, qarindoshlarga, qo‘shnilarga tarqatilishi, ahillik va mehr-muhabbatni yanada mustahkamlaydi.
Qurbon hayiti — bu ahillik va mushtaraklikning ramzi bo‘lib, bu kunda musulmonlar o‘z qarindoshlari, qo‘shnilari, do‘stlarining holidan xabar oladilar, uzoqdagi yaqinlarini yo‘qlab borishga harakat qiladilar. Ayniqsa, keksa, bemor, yolg‘iz kishilar holidan xabar olish — dinimizda yuksak ajr hamda e’tiborga sazovor amal hisoblanadi.
Qurbon hayiti insonlarni bir-biriga yaqinlashtiradi, mehru shafqatni uyg‘otadi, bayram munosabati bilan ehson qilish, bolalar va keksalarni xursand qilish kabi amallar nafaqat shaxsiy savob, balki jamiyatdagi yaxshilik muhitini yanada mustahkamlaydi.
Bu kunda imkoni bor insonlar kam ta’minlangan oilalar, yetimlar, ehtiyojmandlar holidan xabar olib, ularga xursandchilik ulashsalar, bu amalning savobi beqiyosdir. Zero, Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Mo‘minlarning o‘zaro do‘stliklari, rahm qilishlari va mehr ko‘rsatishlari xuddi bir jasadga o‘xshaydi. Undan bir a’zo xasta bo‘lsa, jasadning qolgani unga qo‘shilib bedor bo‘ladi va isitmalaydi”, — dedilar (Imom Muslim rivoyati).
Azizlar, ayni kunlarda yurtimizdan 15 ming nafardan ziyod yurtdoshlarimiz Islomning besh ustunidan biri bo‘lgan Haj ibodatini ado etishga taraddud ko‘rmoqdalar. Ular orasida yuzlab nuroniylar, onalarimiz, ustoz va ziyolilar bor. Bu har bir yurtdoshimizning qalbida quvonch uyg‘otadi. Ayniqsa, mamlakatimiz rahbari muhtaram Prezidentimiz O‘zbekiston musulmonlari idorasi raisi, muftiy hazrat bilan telefon orqali muloqot qilib, hojilarimiz ahvolidan xabar olganelari, ularga muborak safarda to‘liq sharoit yaratilishi, Haj ibodatini xotirjam va mukammal ado etishlari uchun zarur ko‘mak va duolarini izhor etganlari katta voqea bo‘ldi.
Bu voqelik yurtimizda din va davlat munosabatlari yangi, barqaror va hamjihat zaminda qurilayotganidan dalolatdir. Bu – xalqimizning muqaddas qadriyatlariga hurmat, Islomning pok ta’limotiga bo‘lgan ehtirom namunasidir.
Bu kabi yuksak e’tiborlar yurtimizda din va davlat o‘rtasidagi muvozanatli munosabatning, xalqning e’tiqodi va qadriyatiga nisbatan hurmat va e’zozning amaliy namunasidir.
Muhtaram yurtdoshlar! Fursatdan foydalanib barchalaringizni iyd al-Azxo – Qurbon hayiti bilan samimiy muborakbod etaman. Yurtimiz tinchlikligi barqaror, xalqimiz totuvligi bardavom bo‘lsin, dinimiz yanada ravnaq topsin, xonadoningizdan fayzu baraka arimasin!
Qurbon hayitingiz muborak bo‘lsin!
Ubaydulloh Abdullayev,
Farg‘ona viloyati bosh imom-xatibi