Sayt test holatida ishlamoqda!
22 Aprel, 2025   |   24 Shavvol, 1446

Toshkent shahri
Tong
04:07
Quyosh
05:33
Peshin
12:27
Asr
17:11
Shom
19:14
Xufton
20:34
Bismillah
22 Aprel, 2025, 24 Shavvol, 1446
Maqolalar

Istanbul va Madinani bog‘lovchi tarixiy temir yo‘l

01.04.2025   3635   3 min.
Istanbul va Madinani bog‘lovchi tarixiy temir yo‘l

Havo yo‘llari qatnovi paydo bo‘lmagan, avtomobil transporti to‘la rivojlanmagan Usmonlilar imperiyasi davrida Makka-Madina kabi muqaddas yerlarga safar qilish o‘ziga yarasha mashaqqatli va biroz xavfli edi. Hijozga boradigan temir yo‘lning qurilishi vaziyatni yengillatardi. Makka va Damashqni bog‘lash maqsadida qurilgan poyezd yo‘li Usmonli umumiy temir yo‘l tarmog‘ining bir qismi bo‘lib, ziyoratchilar uchun poytaxt Istanbuldan haj yo umraga borish imkonini berardi. Bu safar yo‘li sezilarli darajada qisqarib, ziyoratchilarga osonlik va qulaylik tug‘dirardi.

Mutaxassislarning fikricha, Istanbuldan Makkaga besh kunda yetib olsa bo‘lardi.

O‘sha paytlarda arab dunyosidagi musulmon davlatlar o‘rtasida chegara yo‘q edi, shuning uchun ham haj ziyoratiga borish uchun na pasport, na viza kerak edi.

Temir yo‘l Usmonli saltanatini harbiy jihatdan mustahkamlash va Arabiston yarim orolini nazorat qilishni ham maqsad qilgan edi. Davlat askarlariga to‘satdan dushman hujumi bo‘lsa, Makka va Madinaga yordam kuchlari tezda yetib borardi.

Quyidagi xaritada Damashqdan Makkaga boradigan marshrut ko‘rsatilgan. Yirik Usmonli temir yo‘l tarmog‘iga ulangan Hijoz temir yo‘li Sulton Abdul Hamid II buyrug‘i bilan 1900-yillarda qurilib boshlandi va 1908 yil sentyabr oyida Madinaga yetib bordi.

Madina temir yo‘l stansiyasining ochilishi:

Hozirda vokzal muzeyga aylantirilgan:

Temir yo‘l 1913 yilda rasmiy ravishda foydalanishga topshirilgan. Damashq birinchi bekat bo‘lib, Amman, Hayfa va Quddus kabi yirik shaharlarda ham stansiyalar qurildi. Yo‘ldan haj ziyoratini ado etuvchi ziyoratchilar, shuningdek, davlat amaldorlari, savdogarlar va keng jamoatchilik foydalanishgan.

Hojilar vagonning orqasida choyga suv qaynatishadi: 

 

Hijoz poyezdining ichki qismi:

Hijoz temir yo‘l poyezdidagi yo‘lovchilar:

Ammandagi Hijaz temir yo‘l stansiyasi (Iordaniya):

Damashqdagi Hijoz temir yo‘l stansiyasi (Suriya):

Hayfadagi Hijoz stansiyasi (Falastin):

Afsuski, Hijoz temir yo‘l tarmog‘i Birinchi jahon urushi boshlanganligi sababli Makkaga yetib bormadi. Arab qo‘zg‘oloni paytida arablar inglizlar bilan ittifoqdosh bo‘lib, Usmonli qo‘shinlariga qo‘shimcha kuchlar yuborishiga yo‘l qo‘ymaslik uchun temir yo‘l tarmog‘ining bir qismini portlatib yuborishdi.

Faysal ibn Husayn boshchiligidagi arab isyonchilari temir yo‘lni portlatdi, keyinchalik u Britaniya yordami bilan Iroq qiroliga aylandi.

Oxir-oqibat Usmonli imperiyasi qulagach temir yo‘l butunlay ishdan chiqdi.

Temir yo‘l izlari va poyezd qismlarini Arabiston cho‘llarida hamon ko‘rish mumkin.

Po‘latxon Kattayev,
TII Hadis va islom tarixi fanlari kafedrasi

katta o‘qituvchisi

Ibratli hikoyalar
Boshqa maqolalar

"Vazifamdan qutuldim”, deb o‘ylamang!

21.04.2025   2011   3 min.

Ba’zi otalar ayoli, bolalaridan o‘zining ayshu ishrati va ulfatchiligini ustun qo‘yadilar, gohida o‘sha tarafga butunlay burilib ketadilar.

Ey muhtaram ota! Nima uchun oilangiz va bolalaringizdan qochyapsiz?! Nima uchun ko‘zingizdagi nurga parda tashlayapsiz, farzandlaringiz sizni tun qorong‘usidan bosh­qa mahal ko‘ra olishmayapti.

Barchalari sizni izlaydilar. Yosh bolalarni o‘psangiz, kattalar davrasida bo‘lsangiz, tabassumingizga sababchi bo‘luvchi ayolingizga e’tibor qaratsangiz, qanday ham go‘zal!

Zimmangizdagi ularning haqlariga bee’tibor bo‘lmang. “Yemak-ichmak, kiyim-kechagini to‘kib-sochib qo‘ysam bo‘ldi, vazifamdan qutuldim”, deb o‘ylamang. Ular siz tomoningizdan yetkaziluvchi  ma’naviy, ruhiy ozuqaga muhtojdirlar.

Ey muhtaram ota! Oilangiz bee’tibor qolsa, ko‘zi ochlarning hirslari ularni yeb bitirishi mumkin. “Boshsiz qolgan jasad tirik turadi”, deb o‘ylamang. Siz oilangiz uchun tananing boshideksiz, bosh tanadan judo bo‘lsa, ruh tanadan ajraydi va hayot tugaydi.

Oilangizga mustahkam qo‘rg‘on bo‘ling. Unutmangki, qiyomat kuni har bir rahbar o‘z qo‘l ostidagilari borasida javob beradi.

Barcha mas’uliyatni ayolingizga yuklab qo‘ymang. Tarbiya mashaqqatini uning yelkasiga yuklamang.

O‘tinaman, zoye bo‘layotgan umringizga, oilangizga qayting! Avval Robbingizga qayting va qilgan gunohu isyonlaringizga tavba qiling. Namozga mahkam bo‘ling. Qalbingizda iymon qayta barq urib, rahmat vujudingizga sizib kirishi uchun tun qorong‘usida turib tahajjud o‘qing.

Har gal bolalaringizni, ayolingizni ko‘rsam, ularning ko‘zidagi mahzunlik meni tilka-pora qiladi. Buning ta’siridan sizga aytadigan oxirgi gapim:

Yerdagilarga rahm qil, samoning Egasi senga ham rahm qiladi. Senga shukrini ado qilolmaydigan darajada ne’matlar ato etgan Robbingga yaqinlash. Oila deb atalmish ne’matdan yuz o‘girding. Oilangni tashlab ketding, ular qayoqqa borarini bilmay qolishdi.

Achinarli bir voqeani keltiray: Ota-onasi ishga ketib yolg‘iz qolgan bolalarning sho‘xliklari avjiga chiqib, oralaridan biri pichoq o‘ynab xonadagi charim divan va kursini yirtib, teshdi. Ota ishdan kelib bolaning qilgan ishini ko‘rdi va qattiq g‘azablanib bolaning qo‘l-oyoqlarini mahkam bog‘lab qo‘ydi.

 Bola tinmay yig‘lab, bo‘shatib yuborishlarini o‘tinib so‘radi. Lekin bari befoyda edi. G‘azablangan otaga hech narsa ta’sir qilmadi. Lekin ona bog‘ichlarni yechishga urindi. Ota unga: “Agarda yechsang, taloqsan”, dedi.

 Bola tinmay yig‘layverganidan tinkasi quridi va uxlab qoldi. Uning qo‘l-oyoqlarining rangi o‘zgara boshladi va ko‘karib ketdi.

 Ota qo‘rqib ketganidan bog‘ichni yechdi va bolani darhol shifoxonaga olib bordi. Bola koma holatida edi. Shifokorlar bolaning oyoq-qo‘llarini amputatsiya qilishga qaror qilishdi. Bola o‘tkir ishemiyaga chalingan edi.

 Ota amputatsiya qilish uchun berilgan qog‘ozga imzo qo‘yarkan, tinmay yig‘lardi.

 Haqiqiy musibat bola jarrohlik amaliyotidan chiqqanidan keyin boshdandi. Bola otasiga qarab: “Dada, dadajon, oyoqlarimni qaytarib berishsin. Endi hecham bunday ish qilmayman”, deya dod soldi.


Hasson Shamsiy Poshoning
“Jannat bo‘stonidagi oilaviy oqshomlar” nomli kitobidan
G‘iyosiddin Habibulloh, Ilhom Ohund, Abdulbosit Abdulvohid tarjimasi.