Sayt test holatida ishlamoqda!
14 May, 2025   |   16 Zulqa`da, 1446

Toshkent shahri
Tong
03:31
Quyosh
05:05
Peshin
12:24
Asr
17:24
Shom
19:37
Xufton
21:05
Bismillah
14 May, 2025, 16 Zulqa`da, 1446
Yangiliklar

Eski o‘zbek tili – temuriylar saltanatining davlat tili

03.04.2025   5978   2 min.
Eski o‘zbek tili – temuriylar saltanatining davlat tili

Temuriylar davrida til, adabiyot va xalqning savod masalasiga alohida ahamiyat qaratilgan. Shuning uchun ham o‘z davrida badiiy adabiyotda durdona asarlar yaratildi. 
 

Prezident Shavkat Mirziyoyev tashabbusi bilan tashkil etilayotgan O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazi ekspozitsiyasiga o‘rta asrlarda bitilgan temuriylar saltanatidagi til va yozuvlar haqida ma’lumotlar beruvchi tarixiy asarlar hamda manbalar joy oladi.
 

Shuningdek ekspozitsiyadan, sohibqiron Amir Temurning eski o‘zbek tilidagi hujjatlari — 1378 yilda Xorazmda Abu Muslim avlodlariga bergan tarxon yorlig‘i, 1400 yilda Sig‘noqlik Sirojiddinni Shayxul-islom lavozimiga tayinlash munosabati bilan bergan farmonning mulyaji o‘rin egallaydi. 
 

Eski o‘zbek tilida turkiy xatda bitilgan hujjatlar – Shoxruh Mirzoning 1422 yildagi vasiqasi, Abu Said Mirzoning 1468 yili oq quyunlilar hukmdori Uzun Hasanga yo‘llagan diplomatik maktubi, Umarshayx Mirzoning Marg‘ilon buzurglaridan Mir Said Ahmadga 1469 yilda bergan vasiqasining mulyajlari ekspozitsiyaning qimmatli eksponati hisoblanadi. 
 

Eski o‘zbek tili faqat temuriylar saltanatida emas balki o‘sha davrdagi barcha turkiy ellarda rasmiy til vazifasini o‘tagan. Shuning uchun ekspozitsiyadan ushbu faktni tasdiqlovchi hujjatlar — Fotih Sulton Mehmedning 1473 yili oq quyunlilar hukmdori Uzun Hasan ustidan qozonilgan g‘alaba tantanasiga bag‘ishlab yozdirgan zafar yorlig‘i, 1466 yili Mahmudxonning Fotih Sulton Mehmedga yo‘llagan maktubi, Ahmadxonning 1477 yilda Fotih Sulton Mehmedga yo‘llangan xati hamda Qrim xonlarining 1453 yildan boshlab 1479 yilga qadar usmonli sultonlarga yo‘llagan maktublarining nusxalari joy oladi. 


Loyihalar Toshkent davlat sharqshunoslik universiteti boshchiligida amalga oshirilishi rejalashtirilgan. 

O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazi
Axborot xizmati

Eski o‘zbek tili – temuriylar saltanatining davlat tili
Boshqa maqolalar

Allohga bergan ahdimizga xiyonat qilidik

12.05.2025   2880   3 min.
Allohga bergan ahdimizga xiyonat qilidik

Bismillahir Rohmanir Rohiym

Bismillahir Rohmanir Rohiym.
Alloh taologa bitmas-tuganmas hamdu sanolar bo‘lsin.
Payg‘ambarimizga mukammal va batamom salavotu durudlar bo‘lsin.

Hikoya qilishlaricha, Abu Yazid Bastomiy ilm talab qilish uchun Bog‘dodga bormoqchi bo‘ldilar. Onalari u kishiga qirq dinor berdilar. U pullar u zotga otalaridan meros qolgan edi. Onalari o‘g‘illariga: «Qo‘lingni qo‘lim ustiga qo‘y va menga rostgo‘ylikni lozim tutib, hech qachon yolg‘on gapirmaslikka so‘z ber!» dedilar. U kishi onalariga mazkur ishlar yuzasidan so‘z berdi. Bog‘dodga boradigan karvon bilan birga yo‘lga chiqdilar.

Yo‘lda borishar ekan, to‘satdan ro‘paralaridan yo‘lto‘sar qaroqchilar chiqib, karvondagi hamma narsani talay boshladi. Bastomiyning ustilardagi juldur kiyimni ko‘rib, u kishidan: «Senda ham biror narsa bormi?» deb so‘rashdi. U zot: «Ha, menda qirq dinor bor» deb javob berdilar. Qaroqchilar u kishining gaplarini eshitib, masxara qildilar, ahmoq deb o‘ylab, u zotni tark etdilar.

Keyin ular g‘orga, ya’ni o‘zlarining qarorgohlariga qaytdilar. U yerda ularning kattalari bor bo‘lib, karvondan talab olingan narsalarni kutib o‘tirgan edi. Ularni ko‘rgach: «Karvondagi hamma narsani oldinglarmi?» deb so‘radi. Ular: «Ha, oldik. Ammo bir yigit bundan mustasno. Biz undan nimasi borligini so‘radik. U: «Menda qirq dinor bor» dedi. Biz uning qilgan ishiga e’tibor bermay, uni tark etdik. Chunki, biz uni aqli zaif deb o‘yladik» deb javob berishdi.

Shunda boshliqlari: «Uni darhol huzurimga olib kelinglar!» deb buyurdi.

Bastomiy o‘g‘rilar boshlig‘ining oldiga kelgach, boshliq u zotdan: «Senda biror narsa bormi?» deb so‘radi. U kishi: «Ha, yonimda qirq dinor bor» deb javob berdilar. O‘g‘rilar boshlig‘i hayron bo‘lib: «Qayerda u?» dedi. Bastomiy yonlaridan pullarni chiqarib, o‘g‘rilar boshlig‘iga berdilar. Buni ko‘rgan boshliq: «Sen majnunmisan, ey yigit? Nega pullaring borligini aytib, ularni o‘z ixtiyoring bilan beryapsan?» deb so‘radi.

Shunda u zot: «Men o‘z shahrimdan chiqmoqchi bo‘lganimda, hech qachon yolg‘on gapirmaslikka onamga so‘z berganman, ahdlashganman. Shuning uchun onamga bergan ahdimni buzmayman» deb javob berdilar. Bu gaplarni eshitgan o‘g‘rilar boshlig‘i: «Laa havla va laa quvvata illa billah». Sen onangga bergan ahdingga xiyonat qilishdan qo‘rqyapsan-u, biz esa, Allohga bergan ahdimizga xiyonat qilishdan qo‘rqmaymizmi?» dedi.

Keyin qaroqchilar boshlig‘i karvondan olingan barcha mol-mulklarni qaytarib berishga amr qildi va: «Ey yigit, men sening oldingda, sen sababli tavba qilaman» dedi. Bu gapni eshitgan barcha o‘g‘rilar: «Siz bizni yo‘lto‘sarlikda boshlig‘imiz edingiz. Bugun esa, tavbada bizning boshlig‘imiz, kattamizsiz. Biz ham barchamiz Allohga tavba qildik» dedilar. Hammalari qilgan xatolari uchun tavba qildilar, tavbalari go‘zal bo‘ldi.