Yaqinda, aniqrog‘i 2025 yilning fevral oyida Iordaniya mamlakatining poytaxti Ummon shahridagi elektron axborot agentligi o‘zining arab va ingliz tillarida faoliyat yuritadigan "Ummon" nomli veb-saytida O‘zbekiston musulmonlari idorasi raisi, muftiy Nuruddin Xoliqnazar hazratlarining "O‘zbekistondagi buyuk meros: "Katta Langar Qur’oni”ning qo‘lyozma tarixi" mavzusidagi ilmiy maqolasini nashr qilingan edi.
Joriy yilning aprel oyida esa ushbu maqolani Islomiy hamkorlik tashkilotining rasmiy bosma nashri “OIC Journal” ham o‘z sahifasida e’lon qildi.
Arab tilida e’lon qilingan ushbu maqolada Muftiy hazratlari tarixiy qo‘lyozma asar haqida ma’lumot berar ekan, uning yozilish tarixi VIII asrning oxirlariga to‘g‘ri kelishini ta’kidlagan. Bunga asos esa 2000 yilda Groningen universitetining Izotop tadqiqiot markazi rus va golland olimlari ushbu qo‘lyozmada eramizning 775-995 yillari oralig‘iga oid radiokarbonni anqilaganini keltirgan. Bu davr esa arab tili grammatikasining shakllanish pallasiga to‘g‘ri kelishi aytilgan. Demak, bizning diyorlarimizda ilm-fan va ma’rifatning tarixi juda qadimiy ekanligini bu ilmiy asoslar yana bir bor isbotlaydi.
Kitobning aynan “Katta Langar Qur’oni” deb atalishi haqida ham aniqliklar kiritgan muallif Qur’oni karim uzoq yillar saqlanib kelingan Qashqadaryo viloyatidagi “Langar ota” maskanidan olganini ta’kidlagan.
Maqola bilan tanishgan o‘quvchi uning turli yillarda turli xil vaziyatda saqlangani, qarovsiz qolgani tufayli aksar varaqlari yo‘qolib ketgani, hozirgi vaqtda qancha sahifasi qayerda saqlanayotgani haqida ham ma’lumotlarni umumiylashtirganiga guvoh bo‘ladi. So‘ngi yillardagi qadimiy qo‘lyozmani saqlash, avaylab asrash ishlari unga yangi hayot bergani ta’kidlangan. O‘zbekiston Respublikai Prezidenti Shavkat Mirziyoyev tashabbusi bilan 2019-2021 yillar davomida qo‘lyozma keng qamrovli restavratsiyadan o‘tkazildi. Fransiyaning Luvr muzeyi restavratorlari mahalliy mutaxassisldar bilan birgalikda amalga oshirgan bu nozik jarayon asrlar davomida unga yetgan zarar va eskirishlarni bartaraf etgan.
Muftiy hazratning ushbu ilmiy maqolasi orqali butun islom olamiga yurtimizda tarixiy, ilmiy meroslarni saqlash, ilm-fanga e’tibor, islom ilmlarini rivojlantirishga qaratilgan xatti-harakatlar yana bir bor namoyon qilib berildi. “Katta Langar Qur’oni” qo‘lyozmasi islomshunoslik va madaniy merosni asrab-avaylashning isboti bo‘lib xizmat qiladi. Uning ahamiyati O‘zbekiston chegaralaridan chiqib, insoniyat uchun ma’naviy-tarixiy xazina bo‘lib xizmat qilmoqda.
Qadimdan islom ilmlari beshigi bo‘lib kelgan yurtimiz bu kabi asarlarni o‘rganish va saqlashda hamda ko‘p asrlik islom an’analarini zamonaviy tadqiqotlar va ularni asrash usullari bilan bog‘lash borasida ham dunyo xalqlariga o‘rnak bo‘layotgani yana bir karra ushbu maqolada ochib berilgan.
Zayniddin ESHONQULOV,
O‘zbekiston musulmonlari idorasi
raisining o‘rinbosari
Indoneziya poytaxtida O‘zbekiston turizm salohiyatining taqdimoti o‘tkazildi, deb xabar qilmoqda "Dunyo" AA muxbiri.
Tadbirda Indoneziya sayyohlik kompaniyalari rahbarlari, Turizm va Din ishlari vazirliklari mas’ul xodimlari hamda matbuot vakillari ishtirok etdi.
"Qanot Sharq" aviakompaniyasi rahbariyati joriy yilning kuzgi mavsumidan boshlab Jakarta-Samarqand-Jidda yo‘nalishida havo qatnovlari yo‘lga qo‘yilishini e’lon qildi. Samarqand shahri va "Umra+" dasturi doirasida indoneziyalik sayyohlar uchun yaratilgan imkoniyatlar haqidagi videofilm namoyish etildi.
Anjumanda so‘zga chiqqan Indoneziya din ishlari vaziri Nasiruddin Umar O‘zbekistonning islom sivilizatsiyasi rivojiga qo‘shgan hissasi, ushbu zamindan yetishib chiqqan buyuk zotlar, mutafakkir va ulamolar to‘g‘risida so‘zlab berdi.
–O‘zbekiston – muqaddas zamin. Samarqand shahri esa Makka va Madinaga olib boruvchi asosiy darvoza, – dedi vazir Nasiruddin Umar. – Movarounnahr ulamolari Indoneziya orollarida islom dini ta’limotini qaror toptirishda alohida o‘rin tutadi. Islom olamining buyuk dahosi, Qur’ondan keyingi o‘rinda turuvchi "Al Jomiy as-Sahihi" kitobining muallifi Imom Buxoriy O‘zbekiston zaminida tavallud topgan. O‘zbekiston Prezidentining farmoni bilan taniqli muhaddisning qabri joylashgan Samarqand yonidagi Xartang qishlog‘ida ulug‘vor yodgorlik majmuasi barpo etilmoqda. Ziyoratgoh dunyo musulmonlari uchun eng ahamiyatli tuhfa bo‘lishi muqarrar. Shubhasiz, ushbu voqea nafaqat Yangi O‘zbekiston tarixida balki islom dini rivojlanishi tarixida ham munosib o‘rin egallaydi.
Imom Buxoriy indoneziyaliklar uchun nihoyatda qadrli shaxs. Uning maqbarasini ziyorat qilish har bir musulmonning orzusi. Mamlakatimiz birinchi Prezidenti Sukarno ham bundan 70 yil muqaddam ya’ni 1956 yilda muhaddisning qabrini ziyorat qilgan.
Har yili 1 million 200 mingdan ortiq vatandoshimiz Umra amallarini ado etish uchun Saudiya Arabistoniga yo‘l oladi. Ziyoratchilarimiz aksariyat hollarda Istambul, Qohira, Doha, Ammon shaharlarida to‘xtab o‘tishadi. Samarqand shahri o‘zining boy tarixi, yuksak madaniyati, islomiy obidalari, tamaddun maskanlari, o‘zbeklarga xos mehmondo‘stlik qadriyatlari, aholisining indoneziyaliklarga bo‘lgan iliq munosabati nuqtayi nazaridan qayd etilgan shaharlardan ko‘p marotaba afzaldir.
Indoneziya tomoni, shuningdek, "Umra+Samarqand" dasturini ommalashtirishda har tomonlama ko‘mak ko‘rsatishga tayyorligini bildirib, bugungi nutqi o‘zining ijtimoiy tarmoqlardagi akkauntlarida joylashtirilishi va keng jamoatchilikka yetkazilishini urg‘uladi.
Shuningdek, targ‘ibot va tashviqot qilish orqali "Umra+Samarqand" turpaketini ommalashtirish va Indoneziyadan O‘zbekistonga turistlar sonini keskin oshirish imkoniyati mavjud ekanligini ta’kidlandi.
Tadbir doirasida "Qanot Sharq" aviakompaniyasi vakillari va Indoneziyaning "ASITA" turizm agentliklari tashkiloti raisi Rusmiati Nunung o‘rtasida Jakarta - Samarqand - Jidda yo‘nalishida aviaqatnovlarni yo‘lga qo‘yish va indoneziyalik turistlarga xizmat ko‘rsatish to‘g‘risida hamkorlik memorandumi imzolandi.