Bismillahir Rohmanir Rohiym.
Alloh taologa bitmas-tuganmas hamdu sanolar bo‘lsin.
Payg‘ambarimizga mukammal va batamom salavotu durudlar bo‘lsin.
Bu insonni Misrda hamma taniydi, u shunchalik boyki, sepgan atirini hidiga oshiq bo‘lmay iloji yo‘q. Yonimizdan o‘tsa atir hidi boshqalarga ham o‘rnashib qolarli edi.
E’tikofda o‘tirgan vaqtimiz, o‘sha inson yonimga kelib, "Sizga savolim bor", dedi.
Men ham bajonidil savol javobga tayyorligimni aytdim, ancha suhbatlashdik.
Keyin u insonga o‘zimni qiziqtirgan bir ikki savollarimni berdim:
E’tikofda necha kun bo‘lasiz, ya’ni sizni ishingiz juda ko‘p, ishlaringiz bois kirib chiqib turasizmi?
Yo‘q, o‘n kun o‘tiraman.
Ha, demak telefon orqali boshqaruv qilsangiz bo‘lar ekan-da, sababi biz bilishimiz-cha sizda katta bizneslar va ularni boshqarish bor.
U odam esa bir past sukut qilgach, yig‘lab yubordi.. Masjidga telefonsiz kelganman…
Noo‘rin savol berganimdan xijolat bo‘lib, uzr so‘radim, shunda qarshimdagi inson o‘z o‘tmishidagi voqeani bayon qildi.
Bundan bir necha yil oldin, 3-4 kishi sherikchilikda, ya’ni ulardan pul olib bir ish boshlagandim, kutilmaganda ishimiz o‘xshamay, inqirozga uchradi.
Keyin qo‘l telefonimga ertalab soat 8:00 da mahkamaga borib, 8000 misr funtini to‘lashim kerakligini, yo‘qsa qamalishim haqida xabarnoma keldi.
Shunchalik tushkunlikka tushdimki, bir ahvolda uyga kirdim. Ayolim meni ko‘rib «nima bo‘ldi» dedi, men indamay yotog‘imga kirib yotdim.
Ayolim soliha, u menga ortiqcha savol bermadi, har gal tushkunlikka tushsam bilamanki, ayolim o‘sha zahoti tahorat olib, ikki rakat namoz o‘qib uzoq-uzoq duo qiladi.
Shu yotishda shiftni bir nuqtasiga termildim, bir payt turay desam orqam go‘yo yerga yopishib qolgandek og‘irlashib ketibman.
Tursam fajrga yarim soat qolibdi. Es hushimni yig‘dim-da, taxorat olib ikki rakat namozga kirishdim. Sajdada shunchalik qattiq Allohga yolvorib yig‘ladimki, nafasim chiqmay qolish darajasida edim.
Bir payt nazarimda xuddi Alloh o‘z qo‘li bilan yelkamga turtib «Bo‘ldi Muhammad», degan ishorani sezdim. To‘xtab qoldim, qalbim qandaydir osuda va tinch bo‘lib qoldi.
Bomdodni o‘qib duolarni qilib kirdim-da, o‘rnimga yonboshladim.
Ko‘zimni ochsam peshinga azon chaqiryapti…
Boshim qattiq og‘rigan, mahkamaga esa vaqt o‘tib ketgan.
Imom aytadi: «O‘rnida men bo‘lsam nima qilardim. Turibla mahkamaga choparmidim, holatni tushuntirib, uzr xol aytarmidim...».
Peshin azonini eshitib, masjidga oshiqdim. Jamoa bilan namozni ado qilgach, duolar qildim, hammadan keyin chiqib oyoq kiyimimni kiyayotsam, chetroqda bir kishi menga qarab turganini payqadim. Atrofga qarasam hamma ketib bo‘lgan.
Menga qarab turibsizmi? deb savol berdim.
Ha, sizni kutib turgan edim. Yonimga keldi, salom-alikdan keyin:
«Meni tanimasangiz ham kerak, falon yili siz va yana boshqalar bilan o‘rtada tijorat boshlagandik, keyin kasod bo‘ldik, pulni qanchadir qismini men to‘lashim kerak bo‘lgan. Holatimni bilgach, siz oradan chiqavering, o‘zim o‘rningizga to‘layman, degansiz. Keyin meni ham ishlarim yaxshi bo‘lib ketdi va hozir o‘sha haqni 10.000 funt olib keldim».
Hayratdan qotib qoldim!
Imomga aytilgan bu voqeadan ta’sirlanmay iloji yo‘q.
Agar siz va bizning boshimizga shunday sinov kelsa nima qilardik.
Avvalo telefon orqali tanish bilishdan najot axtarib, mahkamaga tishi o‘tuvchilarni qidirarmidik.
Yoki najotni ikki rakat namoz bilan boshlab, azon chaqirig‘iga labbay dermidik?
Bir haqiqat bor!
Tijoratni Alloh bilan qilgan inson boy bo‘lmaslikning iloji yo‘q! Chunki u eng og‘ir vaziyatda ham O‘ziga yuzlanadi. O‘zi uchun atagan haqlarni ado qiladi…
Sizning tijoratingiz kim bilan...?
Internet manbalari asosida tayyorlandi
Savol: Biz tomonlarda o‘g‘il farzand uchun qilinadigan sunnat (xatna) to‘yiga kelinning otasi yoki aka-ukalari so‘qim (so‘yiladigan qoramol) olib borishlari shartdek bo‘lib qolgan. Hatto bu narsa kelin tarafdagilarning burchi degan tushuncha ham bor. Shuning uchun ayrim hollarda ba’zi otalar nevarasini sunnat to‘yiga yerini sotish yoki katta qarzlarni olishgacha majbur bo‘layapti. Shu ishlar dinimizda bormi?
Javob: Bismillahir Rohmanir Rohiym. Dinimizda xatnani bor ekanligi barchaga ma’lum va bu uchun ziyofat qilib berish ham bor. Ammo bu narsa farz yoki vojib, hatto sunnat ham emas, balki u ayrim sahobiylarning shunchaki odati bo‘lgan. Lekin u hozirgi kunda avj olgandek bema’ni dabdabozlik bilan emas, balki tor doirada kamtarona dasturxon yozib o‘tkazilgan.
Demak, aslida sunnat ham bo‘lmagan ushbu “to‘y”ga so‘qim olib kelish qiz tomonning burchi deyish mantiqsiz ekani ko‘rinib turibdi. Buni johilona hoyu havas ortidan paydo bo‘lgan xurofot desak, to‘g‘riroq bo‘ladi. Aynan mana shunaqa tayini yo‘q “majburiyat”lar tufayli qanchadan-qancha oilalar jabr ko‘ryapti va hatto ayrim oilalar “so‘qim qilinmagani yoki olib kelingan so‘qimning kichkinaligi” sababidan buzilib ketishgacha ham bormoqda.
Dinimizda hadya ulashishga targ‘ib qilingan. Ammo bu chin yurakdan hamda beruvchiga malol kelmasdan amalga oshirilishi kerak.
Shunday ekan, kuyov tomonga yuboriladigan novvoslarni hadya deb bo‘lmaydi. Chunki bu narsa oshkora yoki zimdan qilingan talab yoki kelin tomonning odamlardan uyalib yoxud “qizim xijolat bo‘lmasin”, deb qiladigan “sovg‘asi” bo‘ladi. Kuyov tomonning kelin tomonga bunday talablar qo‘yishi katta xato va gunoh sanaladi. Qolaversa, chin ko‘ngildan berilmagan narsani yeyish ham shubhali hisoblanadi. Zero Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam shunday deganlar:
لا يحل مال امرئ مسلم الا عن طيب نفسه رواه احمد
“Musulmon kishining moli boshqaga halol emas, faqatgina o‘zi rozi bo‘lib, ko‘nglidan chiqarib bersagina, halol bo‘ladi” (Imom Ahmad rivoyati).
Shunday ekan, bunday ishga chek qo‘yish lozim. Agar qilmoqchi bo‘lsalar, kuyov tomon imkoni darajasida o‘zlari qilsinlar. Agar imkonlari bo‘lmasa, qaynotani zimmasiga yuklamasliklari lozim. Imkon bo‘lmagani uchun bu kabi ehsonni qila olmasa, gunohkor bo‘lmaydi. Vallohu a’lam.
O‘zbekiston musulmonlari idorasi
Fatvo markazi.