Savol: Rasululloh sollallohu alayhi vasallam barcha musulmonlarning haqqiga duo qilganlar. U zot biz haqimizda o‘zimizdan ko‘ra ko‘proq qayg‘urganlar va bizni o‘zimizdan ham ko‘proq sevganlar. Biroq, Rasululloh sollallohu alayhi vasallam alohida duo qilgan mo‘minlar toifasi bor. Ular kimlar va nima uchun ularning haqqiga Rasululloh sollallohu alayhi vasallam 3 marta duo qilganlar?
Javob:
عَنِ الْعِرْبَاضِ بْنِ سَارِيَةَ رَضِي اللهُ عَنْهُ أَنَّ النَّبِيَّ صَلَي الله عَلَيْهِ وَسَلَّم كَانَ يُصَلِّي عَلَى الصَّفِّ الْأَوَّلِ ثَلَاثًا وَعَلَى الثَّانِي وَاحِدَةً. )رَوَاهُ النَّسَائِيُّ.(
Irboz ibn Soriya roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi. “Nabiy sollallohu alayhi vasallam birinchi safga uch marta, ikkinchi safga bir marta salavot aytar edilar” (Imom Nasoiy rivoyati).
Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallamning salavot aytishlari bu – duo qilishlari. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam birinchi safdagilarning haqqiga 3 bora, ikkinchi safdagilarni esa 1 marta duo qilganlar.
عَنِ الْبَرَاءِ رَضِي اللهُ عَنْهُ، عَنِ النَّبِيِّ صَلَي الله عَلَيْهِ وَسَلَّم قَالَ: إِنَّ اللهَ وَمَلَائِكَتَهُ يُصَلُّونَ عَلَى الَّذِينَ يَصِلُونَ الصُّفُوفَ الْأُوَلَ، وَمَا مِنْ خَطْوَةٍ أَحَبَّ إِلَى اللهِ مِنْ خُطْوَةٍ يَمْشِيهَا الْعَبْدُ يَصِلُ بِهَا صَفًّا .)رَوَاهُ أَبُو دَاوُدَ وَالنَّسَائِيُّ.(
Baro roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi. Nabiy sollallohu alayhi vasallam: “Albatta, Alloh taolo va Uning farishtalari birinchi saflarni to‘ldiruvchilarga salavot aytadilar. Alloh taolo uchun bandaning safni to‘ldirish uchun bosgan qadamidan ko‘ra mahbubroq qadam yo‘qdir”, dedilar (Abu Dovud, Nasoiy rivoyati).
Alloh taoloning salavoti bu – rahmat, farishtalarniki esa, istig‘fordir. Qolaversa, birinchi safni to‘ldirish uchun tashlangan qadamlar – Allohga eng sevimli qadam sanaladi. Birinchi safga bundan ortiq targ‘ib bo‘lmasa kerak.
Demak, birinchi yoki ikkinchi safda bo‘lishga harakat qilish lozim ekan.
Davron NURMUHAMMAD
Ilgari musulmonlar ayrim ulamolarni ulug‘lab, “Shayxul Islom” (Islom dini shayxi), “Faxrul Islom” (Islom dini faxri), “Hujjatul Islom” (Islom dini hujjati), “Najmul ulamo” (Ulamolar yulduzi), “Muftiy saqolayn” (Insu-jin muftiysi), “Lisonul mutakallimiyn” (Mutakallimlarning so‘zlovchi tili) kabi unvonlar bilan ataganlar. Bunday atash aslo mubolag‘a bo‘lmagan. Balki u muhtaram ulamolar haqiqatdan ushbu unvonlarga loyiq bo‘lganlar. Masalan, “Shamsul aimma” (Imomlar quyoshi) unvoni berilgan Saraxsiy rahmatullohi alayh o‘n ikki ming risolani yod olgani naql qilingan.
Abu Mansur Moturidiyni yaqindan tanigan ulamolar va shogirdlari tomonidan u zotning martabalarini namoyon etuvchi ko‘plab unvonlar berilgan:
– Imomul hudo (To‘g‘ri yo‘lga boshlovchi);
– Muvattidu aqoidi ahlis sunna (Ahli sunna aqidalari asoschisi).
Abu Mansur Moturidiyning mazkur unvonlari ham aslo mubolag‘a emas, balki u zot haqiqatan shu martabaga loyiq zot bo‘lganlar.
Ulamolar aytadilarki, Hujjatul Islom (Islom dini hujjati) deyilganda faqat Imom G‘azoliy tushunilganidek, Imomul hudo (to‘g‘ri yo‘lga boshlovchi) deyilganda ham faqat Imom Moturidiy tushuniladi.
Abdulqodir Abdur Rahim,
Imom Buxoriy nomidagi Toshkent Islom instituti
katta o‘qituvchisi.