Sayt test holatida ishlamoqda!
23 Dekabr, 2024   |   22 Jumadul soni, 1446

Toshkent shahri
Tong
06:21
Quyosh
07:46
Peshin
12:27
Asr
15:17
Shom
17:01
Xufton
18:21
Bismillah
23 Dekabr, 2024, 22 Jumadul soni, 1446

Rajab – ramazonga tayyorgarlik oyidir

13.01.2024   959   5 min.
Rajab – ramazonga  tayyorgarlik oyidir

 Islom – ulug' din. Uning ta'limotidagi har amalga rioya qilish ulug' ajrlarni qo'lga kiritishga sabab bo'ladi. Islomda vaqtning ham alohida ahamiyati bor.

Alloh taolo Qur'oni karimda marhamat qiladi: «Albatta, Allohning nazdida oylarning adadi – Allohning osmonlar va Yerni yaratgan kunidagi bitigiga muvofiq – o'n ikki oydir. Ulardan to'rttasi (urush) taqiqlangan oylardir. Ana shu to'g'ri dindir. Bas, o'sha (oy)larda (jang qilib) o'zingizga zulm qilmangiz! Mushriklar (mazkur to'rt oy asnosida) sizlarga yoppasiga urush ochsalar, (sizlar ham) ularga yoppasiga urush ochingiz! Yana, bilib qo'yingizki, Alloh taqvolilar bilan birgadir!»(Tavba surasi, 36-oyat).

Bu to'rt oyga Zulqa'da, Zulhijja, Muharram va Rajab oylari kiradi. Mana bu oylarni hatto johiliyat davrida, ya'ni Islom dini paydo bo'lgunga qadar o'tgan ummatlar ham hurmat va ehtirom qilishar edi. Qabilalar o'rtasida jang davom etib turganda shu oylar kirib kelsa, darhol urushni to'xtatishib qurol-aslahalarini echib qo'yar edilar.

Muqaddas dinimizda har bir sananing o'z fazilati bor. Shu jumladan, Rajab oyining ham. Rajab oyi qamariy oylarning ettinchisi bo'lib, urush harom qilingan ulug' oylardan biri hisoblanadi. Zero, “rajab” so'zi lug'atda “ulug'lash”, “hurmat bajo keltirish” ma'nolarini anglatadi.

Hadisi shariflarda ham bu oy ulug'lanadi. Payg'ambarimiz sollallohu alayhi va sallam bu oy haqida:“Albatta, rajab Allohning oyi, sha'bon mening oyim, ramazon esa, ummatlarimning oyidir” – deganlar (Imom Muslim rivoyati).

Sahobalar va ulardan keyingi salafi solihlarimiz Ramazon oyidan so'ng tutgan ro'zalari qabul bo'lishini Alloh taolodan so'rashar edi. Rajab oyi kelganda esa, Ramazonga sog'-salomat etishni so'rar edilar. Bu haqda Nabiy alayhissalomdan hadis rivoyat qilingan.

Anas ibn Molik roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: “Rajab oyi kirsa, Nabiy sollallohu alayhi va sallam: “Allohumma baarik lanaa fiy rajabin va sha'bana va ballig'naa ramazona” (“Ey Alloh! Rajab va sha'bon oylarida bizga baraka bergin va Ramazon oyiga etkazgin”) der edilar” (Imom Ibn Asokir va Imom Bayhaqiy rivoyati).

Mashhur tobein Abu Qiloba rahimahulloh Rajab oyi fazilati haqida bunday degan: Omir ibn Shibldan rivoyat qilinadi, Abu Qiloba roziyallohu anhudan eshitdim, u zot aytadilar: “Rajab oyida ro'za tutuvchilar uchun jannatda bir qasr bor” (Imom Bayhaqiy rivoyati).

Imkoni bor kishilar Rajab oyidan boshlab nafl ro'za tutib, Ramazon ro'zasiga o'zlarini tayyorlab borishlari maqsadga muvofiqdir.

Shuni ham aytib o'tish kerakki, xalqimiz orasida Rajab oyida qilish shart, deb tushuniladigan ibodatlar paydo bo'lgan. Aslida ularning asosi mavjud emas. Shariatimiz ko'rsatmalarida Rajab oyining muayyan bir kunini ro'za bilan xoslanmagan.

Aslida nafl ro'za tutish, nafl namoz o'qish savobli ishlardan. Lekin buning uchun muayyan kunni belgilab, ushbu ish shariat ko'rsatmasi deb, odat qilib olish hamda bunga dalil sifatida turli to'qima hadislarni rivoyat qilish  to'g'ri emas. Ayniqsa, Rajab oyining yigirma ettinchi kechasida “Rag'oib namozi”ni ado etish borasida naql qilingan hadislarning barchasi to'qima bo'lib, unga amal qilinmaydi. Chunki uning bid'at ekanini Ibn Nujaym, Ibn Obidin va Abdulhay Laknaviy kabi muhaqqiq ulamolarimiz tomonidan ochiq-oydin aytib o'tilgan (“Bahrur-roiq”, “Raddul Muhtor”, “al-Osorul marfu'a fil-axboril-mavzua”).

Rajab oyida ham boshqa oylarda bo'lgani kabi nafl ro'za va namozni biror kunga belgilamasdan, odat qilmasdan o'qilaveradi. Aslida bu oy Ramazoni sharifga tayyorgarlikning boshlanishidir.

Abduqahhor domla YuNUSOV,

Toshkent shahar bosh imom-xatibi

 

Maqolalar
Boshqa maqolalar

Fiqhga ikki xil qarash mumkinmi?

23.12.2024   984   1 min.
Fiqhga ikki xil qarash mumkinmi?

Bismillahir Rohmanir Rohiym.
Alloh taologa bitmas-tuganmas hamdu sanolar bo‘lsin.
Payg‘ambarimizga mukammal va batamom salavotu durudlar bo‘lsin.

Faqihlarning fiqhga bergan ta’riflarida «dalil» degan so‘z bormi? Yo‘q. Ular faqat mukallaflarning amallari haqida gapirishdi, hukmlarning mukallaflarga nisbatan joriy bo‘lish holatlariga e’tibor qaratishdi. Demak, umumiy qilib aytadigan bo‘lsak, fiqhga ikki xil ta’rif berildi. Biri usuliy ulamolarning ta’rifi, ya’ni «Qur’on va Sunnatdan hukmlarni qay tarzda chiqarib olish haqidagi ilm» degan ta’rif. Ikkinchisi fuqaholar bergan ta’rif bo‘lib, unda hosil bo‘lgan hukmlarning mukallaflarga qanday joriy qilinishi asosiy o‘ringa qo‘yildi. Bu hukmlar mutlaq mujtahidlar tarafidan chiqariladi. Hukmni faqat mutlaq mujtahid chiqara oladi. Ana shu mujtahid muayyan bir hukmni Qur’on va Sunnatdan qanday chiqarganini o‘rganish usul ilmining mavzusidir. Chiqarilgan hukmni o‘zimizga va jamiyatga tatbiq qilish esa muftiy va faqihlarning ishidir.

Demak, fiqhga ikki xil qarash mumkin ekan: hukmni chiqarib olish va uni tatbiq qilish. Bizning xatoimiz shuki, hukmni ishlab chiqish bilan uni tatbiq qilish orasidagi farqni tushunmayapmiz. Tushunmaganimiz uchun ham keraksiz gaplarni gapiryapmiz. Biz yuqorida aytib o‘tgan ikki yo‘nalish – tahallul, ya’ni dinga yengil qarash va tashaddud, ya’ni dinda g‘uluvga ketish yo‘nalishlari yo ikkinchi ta’rifdan bexabar qolishdi, yoki unga e’tiborsiz qarashdi. Ular faqat birinchi ta’rifni, ya’ni hukmni qay tarzda ishlab chiqishni izohlashdi.

«Hanafiy mazhabiga teran nigoh» kitobidan