Payg'ambarimiz Mustafo sollallohu alayhi vasallamning ikki hadislari odamlar bilan muomala qilish qoidalarini ta'sis etadi:

Birinchisi: “Muloyimlik nimadaki bo'lsa, uni ziynatlaydi va qaysiki narsa muloyimlikdan mahrum bo'lsa, uni bulg'aydi”.

Muhammad Ibn Abu Bakr rahimahulloh aytadilar: “Qalb uchun odamlar bilan yumshoqlik hamda ularga yaxshilikni ravo ko'rish birla muomala qilishdan-da foydaliroq narsa yo'q! Agar senga begona odam bo'lsa mehrini, muhabbatini qozonasan, agar do'sting yoki yaqining bo'lsa, muhabbati va e'tibor bardavom bo'lishini ta'minlagan bo'lasan. Agar dushmaning bo'lsa, lutfing bilan uning cho'g'ini o'chirasan, yomonligidan qutulasan!”

Ikkinchisi: “Kimki do'zaxdan uzoqlashishni va jannatga kirishni istasa, Allohga va oxirat kuniga iymon keltirgan holda o'limni qarshi olsin hamda o'ziga qanday muomala qilinishini xohlasa, odamlarga ham shunday muomalada bo'lsin!”.

Bu odamlar bilan muomala qilishdagi Nabiy sollallohu alayhi vasallam bizga o'rgatib ketgan juda muhim qoidadir. Uning mazmuni: “Mo'min kishi boshqalar unga qanday muomalada bo'lishini xohlasa, ularga o'zi ham xuddi shunday muomalada bo'lsin”, deganidir.

Agar odamlar shu qoidaga amal qilsalar bormi… “Falonchi menga zulm qildi”, degan odamni ko'rmasdik, hech kim birodarining haqqini poymol qilmagan bo'lardi.

Nasihat qiling, biroq uyatga qo'ymang!

Urushing, koying, lekin jarohat etkazmagan holda!

Birodarchilik davom etishi uchun xatolarni o'chirib yuborsak naqadar yaxshi-a?!

Biroq buning aksi-chi? Ya'ni yo'l qo'yilgan xatolik tufayli birodarchilikni o'chirib yuborish? Undan qattiq saqlanmoq darkor!

Luqmoni Hakim aytadi: “Ey o'g'lim! Men ko'p payg'ambarlarni ko'rdim va ulardan quyidagilarni o'rgandim:

- Namozda turgan payting qalbingni har xil o'y-xayollardan muhofaza qil!

- Odamlar orasida o'tirganingda, tilingga e'tiborli bo'l!

- Odamlarning uyiga kirsang, ko'zingni tiy, iznsiz hech narsaga qarama!

- Ovqatlangani o'tirsang, oshqozoningni oshiqcha ovqat eyishdan saqla!

- Ikkita narsani hargiz eslama, yodga olma: odamlarning senga qilgan yomonligi va odamlarga qilgan yaxshiliging!”.

Kimki odamlardan sodir bo'lgan ishlarni yaxshi ma'noga yo'yib, chiroyli gumon qilsa, niyati turli xil xayollardan sog' qoladi, ko'ngli yorishadi, gunohlari kechiriladi va Alloh uni yomonliklardan, balolardan himoya etadi!

Doktor Hasson Shamsi Poshoning "Metin qoyalar" kitobidan

G'iyosiddin Habibulloh, Ne'matulloh Isomov tarjimasi.