Jamoat bilan namoz o'qish sunnati muakkadadir. Jamoat namozining savobi yolg'iz o'qilgan namozdan yigirma etti daraja ortiqdir. Jamoatga Allohning rahmati tushib turadi.
Jamoat namozida saflar jips va tekis bo'lishi ham sunnatdir. No''mon ibn Bashir roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi. Nabiy sollallohu alayhi va sallam: “Yoki albatta, saflaringizni to'g'ri qilursiz, yoki Alloh yuzlaringizni qarama-qarshi qilib qo'yur”, dedilar (Beshovlari rivoyat qilgan).
Jamoat namozida safni to'g'ri olish o'ta muhim, safni to'g'rilamaslik o'zaro nafrat va yomon ko'rishga olib keladi.
Imom Muslim Rasululloh sollallohu alayhi va sallamning saflarni xuddi kamon o'qini to'g'rilagandek to'g'rilashlarini rivoyat qilgan. Shuning uchun imomlar jamoatga saflarni to'g'rilash lozimligini doim eslatib turishlari lozim.
Masjidga kelganda birinchi safdan to'ldirib borish kerak. Birinchi saf ikkinchi safdan, ikkinchi saf uchinchi safdan afzal hisoblanadi.
Birinchi safda imomning ortida imomlikka loyiq ahli ilm va qorilar turishi kerak. Abdulloh roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi. Nabiy sollallohu alayhi va sallam: “Menga sizlardan etuklik va aql egalari yaqin tursin. So'ngra ularga yaqin keladiganlar”, deb uch marta aytdilar (Imom Muslim, Imom Abu Dovud, Imom Termiziy va Imom Nasoiy rivoyat qilgan).
Baro roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi. Nabiy sollallohu alayhi va sallam: “Albatta, Alloh taolo va Uning farishtalari birinchi saflarni to'ldiruvchilarga salavot aytadilar. Alloh taolo uchun bandaning safni to'ldirish uchun bosgan qadamidan ko'ra mahbubroq qadam yo'qdir”, dedilar (Imom Abu Dovud va Imom Nasoiy rivoyati).
Birinchi safda bo'sh joy bo'lsa, orqa safdagi kishi ikkinchi safdagilar orasidan birinchi safga o'taveradi. Bunda ikkinchi safdagilarga ozor bergan bo'lmaydi.
Anas roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi. Nabiy sollallohu alayhi va sallam: “Saflaringizni jipslashtiringlar, orani yaqinlashtirib, bo'yinlarni to'g'ri (chiziqda) tutinglar! Jonim izmida bo'lgan Zotga qasamki, men safdagi oraliqlardan shaytonlarning xuddi qora qo'zichoqlar kabi kirayotganini ko'raman”, dedilar (Imom Abu Dovud va Imom Nasoiy rivoyat qilgan).
Safda oyoqlarni emas, elkani elkaga tekkizib, jipslanib, bo'sh joy qoldirmay, oldinga yoki orqaga egilmay turish shart.
Ibn Umar roziyallohu anhumodan rivoyat qilinadi. Nabiy sollallohu alayhi va sallam: “Saflarni to'g'rilang! Yelkalaringizni tenglashtiring! Ochiq joylarni to'ldiring! Birodarlaringiz qo'liga muloyim bo'ling! Shayton uchun ochiqliklar qoldirmang! Kim safni etkazib (to'ldirib) tursa, Alloh ham uni (murodiga) etishtiradi. Kim safni uzsa, Alloh ham uni uzadi”, dedilar (Imom Abu Dovud va Imom Nasoiy rivoyat qilgan).
Safni to'g'rilash yoki to'ldirishga ishora bo'lganida shoshilmay, muloyimlik ila harakat qilish lozim.
Safda bir kishining o'zi yolg'iz turishi makruhdir. Shuning uchun kechikkan kishi imom ruku qilguncha, kimdir kelib, yoniga turishini kutib turadi. Agar hech kim kelmasa, oldingi safning o'ng yoki chap chetidagi bir kishining elkasiga engil turtib, orqaga o'tishga ishora qiladi. Agar oldingi safda turgan bu masaladan xabari bo'lmay, namozini buzib qo'yish xatari bo'lsa, safda bir o'zi turib, imomga iqtido qilaveradi.
Namoz ichida bir saf miqdoricha yurish, ya'ni oldingi safga o'tish namozni buzmaydi. Ammo ikki saf oldinga yurmoqchi bo'lsa, o'rtadagi safda bir oz (eng kamida uch tasbeh aytish muddaticha) to'xtab, keyin oldingi safga o'tishi kerak. Birdaniga ikki saf yursa, namozi buziladi (“Olamgiriya”, “Qozixon”).
Manbalar asosida
Akmalxon AHMYeDOV
tayyorladi.
O‘tgan solihlardan biri Alloh taoloning ushbu: “...Mast holingizda, to aytayotgan gapingizni biladigan bo‘lmaguningizcha, namozga yaqinlashmang...” (Niso surasi, 43-oyat) oyatini eshitib, bunday dedi: “Qanchadan-qancha namozxonlar borki, ular xamr ichmaganlar, lekin dunyoning mashg‘ulotlari ularni mast qilib qo‘yganidan namozida nima deyayotganini bilmaydi”.
Izoh: Demak, inson nafaqat aroq yoki boshqa mast qiluvchi ichimliklardan, balki dunyoning ko‘plab chalg‘ituvchi, o‘ziga tortuvchi ishlari, tashvishlari va ularni hal qilishga bo‘lgan harakatlar natijasida ham “mast” bo‘lishi mumkin ekan.
Ya’ni, inson shunchalik ko‘p dunyoviy ishlarga sho‘ng‘ib ketadiki, ular uning fikri-yodini egallab oladi va oqibatda u Allohga ibodat qilayotganida ham dunyoni o‘ylayveradi, namozida nima deyayotganini tushunmay qoladi.
Shuningdek, dunyoga bo‘lgan haddan tashqari muhabbat va u bilan band bo‘lish insonning ruhiy holatiga salbiy ta’sir ko‘rsatishini, natijada ibodatlarning qadri va mohiyati ham yo‘qolib qoladi.
Xuddi mast inson kabi, bunday kishi ham o‘zining holatini to‘liq anglab yetmaydi va ibodatning haqiqiy huzuridan mahrum bo‘ladi.
Eslatma: Qur’oni karimdagi: “Mast holingizda, to aytayotgan gapingizni biladigan bo‘lmaguningizcha, namozga yaqinlashmang..” oyati ichkilik xususida nozil bo‘lgan ikkinchi oyatdir.
Agar birinchi oyatda (Baqara surasi, 219-oyat) ichkilikda ko‘p foyda va zararlar bor, ammo uning zarari foydasidan ko‘proq, deyilgan bo‘lsa, bu yerda musulmonlar uchun eng ulug‘ maqom bo‘lgan namoz o‘qish paytida mast holda bo‘lmaslikka buyurish bilan Qur’on uning harom narsa ekanligiga ishora qilib, unga nisbatan mo‘minlarda nafrat uyg‘otmoqda.
Navbatdagi ichkilik to‘g‘risida keladigan oyatda uni harom, deb e’lon qilinadi. Shariatning barcha hukmlari ana o‘sha so‘nggi oyatga asoslanadi.