Cavol: Kimgadur biron narsani (pul)ni va'da qilib yoki bugun tayyor bo'ladi deb aytilgan vaqtga qilib bera olmasam, aytgan gapimni ustidan chiqa olmasam, buning hukmi qanday bo'ladi? Javob uchun oldindan rahmat.
Javob: Bismillahir Rohmanir Rohiym. Musulmon kishi harom bo'lmagan biror ishga yoki narsaga va'da bersa, va'dasini ustidan chiqishga imkon qadar harakat qilishi lozimdir. Biror kishi va'dasini ustidan chiqish niyatida va'da berib, biror uzr sababli va'dasini bajara olmasa, gunohkor bo'lmaydi.
عن زيد بن أرقم عن النبي صلى الله عليه وسلم قال إذا وعد الرجل أخاه ومن نيته أن يفي له فلم يف ولم يجئ للميعاد فلا إثم عليه. (رواه أبو داود)
Zayd ibn Arqam roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: "Kishi birodariga va'dasiga vafo qilish niyatida va'da bersa, lekin va'dasiga vafo qila olmasa, va'dalashgan joyga kela olmasa, u kishiga gunoh yo'q", dedilar (Imom Abu Davud rivoyati).
Ammo, va'dani bajarishda sustkashlik qilsa yoki bajarmaslik niyatida va'da bersa-yu va'dasini bajarmasa, qattiq gunohkor bo'ladi. Chunki va'da berib, uzrsiz uni bajarmaslik shar'an harom ish bo'lib, munofiqlik alomatidandir (“Mirqot ul-Mafotih” kitobi). Vallohu a'lam.
O'zbekiston musulmonlari idorasi Fatvo markazi.
Bir qishloqda jahli tez chiqadigan, o‘zini boshqa olmaydigan o‘spirin yigit bor ekan. Kunlardan birida otasi unga har gal jahli chiqqanida bir mix olib, uyning oldidagi daraxtga qoqishini aytdi.
O‘g‘il shunday qila boshladi. Bir necha mix qoqilgan daraxtni ko‘rib, yigitning unga rahmi keldi. O‘zini boshqarishni, sabrli bo‘lishni o‘rgandi. Daraxtga mix qoqmay qo‘ydi. Buni ko‘rgan ota endi o‘g‘liga qoqilgan mixlarni sug‘urib tashlashni buyurdi. O‘g‘il otasining aytganini bajardi.
Daraxtning yaralari bitib, o‘rnida chandiqlar paydo bo‘ldi. Ota o‘g‘liga:
– Qara, o‘g‘lim! Qoqilgan har bir mix bu daraxtni yaralagan edi. Ularni sug‘urib tashlagan taqdiringda ham, o‘rni, chandiqlari qoldi. Endi daraxtning ana shu joylari mo‘rtlashib, qurt tushadi va uni yemiradi.
O‘g‘il boshini egib qoldi. Ota so‘zida davom etdi:
– Bu-ku bir daraxt ekan, Alloh taolo azizu mukarram qilib yaratgan inson zotining qalb atalmish daraxtiga ham ba’zan til atalmish bolg‘a bilan so‘z atalmish mixlar qoqiladi. Garchi keyin xatolar tan olinib, uzr so‘ralib, u “mix”lar sug‘urib olinsa-da, o‘rnida chandig‘i, dog‘i qoladi... Sen o‘shanday mixlarni qoqishdan saqlan. O‘zingni idora qilishni, jahlingni jilovlashni o‘rgan!..
Darhaqiqat, inson qalbi go‘yo nafis bir oynaga o‘xshaydi. U darz ketsa, keyin hech qachon aslidagidek tiklanmaydi. Shunday ekan, har doim Payg‘ambarimiz Muhammad sollallohu alayhi vasallamga o‘xshab muomila qilishni o‘rganaylik hech bo‘lmasa harakat qilaylik. Alloh hammamizni to‘g‘ri yo‘ldan adashtirmasin! Zero, ko‘ngil – Yaratganning nazargohidir.
Qudsiy hadislardan birida Alloh taolo: “Men sizlarning na suratingizga va na chiroylaringizga qarayman. Balki qalblaringizga qarayman va sizlardagi yaxshi xislatlardan rozi bo‘laman”, degan.
Akbarshoh Rasulov