Sayt test holatida ishlamoqda!
04 Iyun, 2025   |   8 Zulhijja, 1446

Toshkent shahri
Tong
03:08
Quyosh
04:51
Peshin
12:26
Asr
17:35
Shom
19:55
Xufton
21:31
Bismillah
04 Iyun, 2025, 8 Zulhijja, 1446

Buyuk hanafiy olimlar tarixi

05.01.2023   1059   3 min.
Buyuk hanafiy olimlar tarixi

Kufa fiqh maktabiga Abu Hanifa (rahmatullohi alayh) asos solgan bo'lsalar, uning taraqqiy etishida shogirdlari Imom Muhammad ibn Hasan Shayboniyning (rahmatullohi alayh) hissasi katta. Olimning to'liq ismi Abu Abdulloh Muhammad ibn Hasan bo'lib, “Shayboniy” unga berilgan nisbadir. Otasi asli Damashq yaqinidagi G'uta qishlog'idan bo'lgan. Imom Muhammad Iroqdagi Vosit qishlog'ida 749 (123 h.) yili tug'ilib, Kufa va Bog'dod shaharlarida voyaga etgan. O'n sakkiz yoshgacha ustozi Abu Hanifa (rahmatullohi alayh) huzurlarida ta'lim olgan.


Abdulkarim Zaydon Shayboniy: “Abu Hanifa fiqh yo'nalishida asar bitmadi, uning so'zlari bizgacha Abu Yusuf va Muhammad ibn Hasanlar (rahimahumalloh) orqali etib keldi”, deb yozadi. Haqiqatda, Abu Hanifa (rahimahulloh) maktabining uslubi ijtihod ruhini tarbiyalaydigan, o'quvchilarda erkin fikrni shakllantiradigan halqa bo'lgan.
Shuningdek, bo'lg'usi olimga Misvor ibn Kidom, Molik ibn Mig'vol, Umar ibn Zar Hamadoniy, Sufyon Savriy, Abdurahmon Avzo'iy (rahmatullohi alayhim) ustozlik qilishgan. Madinada Imom Molikdan (rahimahulloh) uch yil tahsil olib, so'ngra Bog'dodga qaytib, faoliyatini davom ettirgan. Imom Shofi'iy (rahimahulloh) bilan ko'p masalalarda munozara qilishgan. U zot Imom Muhammadni ustozim deb hurmat bilan tilga olgan.
Imom Muhammadning barcha kitoblari bizgacha etib kelgan. Dasuqiy aytishicha, u fiqhni ilmiy uslubda kitob shakliga keltirgan birinchi olim edi. Olimlar Imom Muhammad asarlarini ikki guruhga bo'lishadi: birinchi guruhga “Mabsut”, “Ziyodot”, “Jomei kabir”, “Jomei sag'ir”, “Siyari kabir”, “Siyari sag'ir” kitoblari kiritilib, ularning hammasi “Zohir rivoya” deb nomlangan. Kitoblarning bunday atalishi ularda keltirilgan dalillarni ishonchli kishilar rivoyat qilishgani tufaylidir. Ikkinchi turga “Kayniyot”, “Horuniyot”, “Jurjoniyot”, “Ruqiyot” va “Kitobi ziyodot”lar kiradi. Ular «G'ayri “Zohir rivoya” kitoblari» deb nomlangan.


Mazkur asarlar yillar davomida mazhab faqihlari uchun ishonchli manba bo'lib kelgan. Imom Abu Fazl ibn Muhammad Marvaziy “Zohir rivoya” kitoblariga “Kufiy” deb nom berganlar.
Olimlardan Abu Sulaymon Juzjoniy, Abu Hafs Buxoriy, Muso ibn Nosir Roziy, Muhammad ibn Simo', Muallo ibn Mansur, Ibrohim ibn Rustam, Hishom ibn Ubaydulloh, Iso ibn Ibon, Muhammad ibn Muqotil, Shaddod ibn Hukaym va boshqalar Imom Muhammadning shogirdlaridir. U zot ilmga rag'bati kuchli bo'lganidan ba'zan uy ahliga ham: “Mendan kundalik ehtiyojingizni so'rab, fikrimni chalg'itmanglar, hojatingiz bo'lsa, vakilim orqali hal qilinglar”, der ekan. Imom Shofi'iy (rahmatullohi alayh): “Ixtilofli masalalarda Muhammad ibn Hasandan boshqa qoniqtirib javob beradiganini uchratmadim, halol va harom, nosix va mansux masalalarida undan bilimdonrog'ini ko'rmadim”, deb yozadi.

Sufiyev Ja'farxon

To'raqo'rg'on tumani

"Isxoqxon to'ra" jome masjidi

imom noibi

MAQOLA
Boshqa maqolalar
Maqolalar

INSON QADRINING YANA BIR YAQQOL IFODASI

04.06.2025   2251   2 min.
INSON QADRINING YANA BIR YAQQOL IFODASI

Munosabat

Insonning qalbi birgina shirin so‘zdan quvonib, to‘lqinlanib ketadi: yayraydi, yashnaydi, boshqalarga ham ezgulik sog‘inadi, shodlik va baxt ulashadi.

Joriy yilning 31 may sanasida Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyev Haj ziyorati uchun Makkai mukarramada bo‘lib turgan O‘zbekiston musulmonlari idorasi raisi, muftiy shayx Nuriddin Xoliqnazar bilan telefon orqali muloqot qilib, hojilar holidan xabar olgani qalblarimizga surur, xursandchilik va shukronalik baxsh etdi. Davlatimiz rahbari barcha ziyoratchilarga salom yo‘llab, yurtimizga sog‘-omon kelishlarini tiladi. Unutilmas bu voqelik hojilarimizni behad sevintirdi.

Shukrki, mamlakatimizda tinchlik-totuvlik barqaror. Har bir inson hayotdan rozi bo‘lib, baxtli-saodatli umr kechirishi uchun barcha imkoniyatlar mavjud. Mehnat qilgan, harakat qilgan farovon hayot kechirmoqda. O‘z orzu niyatlariga yetmoqda. Albatta, bunda osoyishtalik ne’matining o‘rni beqiyos.

Yangi O‘zbekistonning har tongi taraqqiyot tongi sifatida otmoqda. Barcha sohalarda yangilik va yaxshiliklar bo‘lmoqda. Jumladan, Haj va Umra tadbirlarini yuqori saviyada tashkil etish, mo‘min-musulmonlarning ushbu ibodatlarini chiroyli ado etishlari uchun sharoit va qulayliklar yangi bosqichga olib chiqildi.

Xususan, bu yilgi haj mavsumiga yuqori darajada tayyorgarlik ko‘rildi. Makkai mukarrama hamda Madinai munavvara, qolaversa, Mino vodiysida ziyoratchilar uchun barcha sharoit hozirlandi. Issiq kunlarda yurtdoshlarimizga qo‘shimcha qulaylik yaratish maqsadida Arafot hududidagi chodirlar yopiq tarzda barpo etildi. Ularning atrofi issiq o‘tkazmaydigan panellar bilan o‘raldi, ichkariga sovutish tizimi o‘rnatildi, gilam va to‘shaklar solindi.

Mamlakatimiz hojilariga ko‘rsatilayotgan e’tibor, ular uchun yaratilgan qulayliklarni Saudiya Arabistonining haj ishlari mas’ullari va o‘zga yurt hojilari ham e’tirof etib, havas bilan qaramoqda.

Ayni paytda ziyoratchilarga 300 dan oshiq guruh rahbari, 50 nafar oliy toifali shifokor, 10 dan ziyod oshpaz va boshqa mutaxassislar xizmat ko‘rsatib, hamrohlik qilmoqda.

Ziyoratchilarimiz berilayotgan e’tibor va g‘amxo‘rlikdan mamnun bo‘lib,  Yaratgandan mamlakatimiz tinchligi, xalqimiz farovonligini so‘rab duo qilmoqda.

Zotan, yurtimizda “Inson qadri uchun” degan ulug‘vor g‘oya barcha islohotlarning asosini tashkil etayotgan ayni pallada hojilarimiz ham ushbu jarayonga o‘z hissalarini qo‘shish, yurtimizga qaytgandan so‘ng bor kuch-g‘ayratlarini yurt tinchligi va taraqqiyoti, oilalar totuvligini ta’minlash, yoshlar ta’lim-tarbiyasi bilan shug‘ullanish, ehtiyojmandlarga ko‘mak berishdek savobli ishlarga safarbar etishlarini ta’kidlamoqdalar.

 

Zayniddin ESHONQULOV,

O‘zbekiston musulmonlari idorasi raisi

o‘rinbosari.

Maqolalar