Sayt test holatida ishlamoqda!
10 Iyun, 2025   |   14 Zulhijja, 1446

Toshkent shahri
Tong
03:05
Quyosh
04:50
Peshin
12:28
Asr
17:37
Shom
19:59
Xufton
21:36
Bismillah
10 Iyun, 2025, 14 Zulhijja, 1446

Alloh uning ko'ngliga hadislarga muhabbat soldi

06.01.2024   1686   4 min.
Alloh uning ko'ngliga hadislarga muhabbat soldi

Hofiz Ibn Hajar al-Asqaloniy (773-852)


To'liq ismi Ibn Hajar al-Asqaloniy – Abu Fazl Ahmad ibn Ali ibn Muhammad al-Kinoniy ash-Shofe'iydir. Hadis ilmining etuk olimi, oqil murabbiy, adolatli qozi, Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning sunnatlariga amal qiluvchilardan bo'lgan. U hijriy 773 yil sha'bon oyida Misrda tavallud topgan.

Uning bolalik davri tug'ilib o'sgan erda Qur'oni karimni, “Havi” va Ibn al-Hojibning “Muxtasar” va boshqa shu kabi aqidaviy asarlarni to'liq yod olish bilan o'tdi. Keyinroq vasiylardan birining qaramog'ida Makkaga yo'l oldi, u erda taniqli Islom olimlaridan dars oldi.

Ko'p o'tmay Alloh Ahmadning ko'ngliga hadislarga muhabbat soldi, shunda u bor kuchini hadis ilmiga, izlanishga sarfladi. Bu yo'lda u Hijozga, Shomga va Misrga bordi. Uning hayotida az-Zayn al-Iroqiyning oldida o'tkazgan 10 yil muhim ahamiyat kasb etgan.

Unga Bulqiniy rahmatullohi alayh, Ibn Mulaqqin va boshqa ko'pgina imomlar ustozlik qilishgan. U Qur'on va hadisdan Al-I'zz ibn Jama'adan, arab tilidan Al-Amaridan, til stilistikasidan al-Majid al-Feyruzobodiydan, adabiyot va she'riyatdan esa al-Badr al-Mushtakidan dars olgan.

Mashaqqatli ilm olish va izlanishlardan so'ng Ibn Hajarning ilmini tan olishdi va unga Qur'on, hadisdan dars berishga hamda kitob yozib hattoki fatvo chiqarishga ruxsat berishdi.

Ibn Hajar Qur'on tafsiri, fiqh, notiqlik san'ati kabi yo'nalishlarda ber nechta madrasada dars bergan. U o'qitgan o'quvchilar ichidan ko'pgina taniqli Islom olimlari chiqqan. U “Al-Azhar”da ma'ruza o'qir, Amr ibn al-Oss jome masjidida voizxonlik qilar edi.

Ibn Hajar 21 yildan ortiq muddat fiqh bilan shug'ullangan. Dastlab Misrda qozilik qildi, keynchalik esa Shomda. Uzoq yillar davomida u oliy (yuqori) qozi lavozimidan bosh tortdi, ammo hijriy 827 yilning 12 muharramida bu lavozimni qabul qilishiga to'g'ri keldi. Bir muncha vaqt o'tgach u iste'foga chiqqan bo'lsa-da, bu lavozimda yana 7 marotaba qaytishga to'g'ri kelgan.

Ibn Hajar Islom ilmining barcha jabhasi bo'yicha 150dan ziyod asar yozgan. Uning barcha mehnatlari u vafot etishidan avval tan olingan, baholangan va mashhurlikka erishgan.

Ibn Hajarning eng mashhur asari “Fath al-Boriy sharh Sahih al-Buxoriy”dir. Bu mashhur muhaddis Imom Buxoriyning “Al-Jome' as-sahih” asariga yozilgan sharh sanaladi. Ibn Hajar hijriy 813 yili bu kitobning muqaddimasini yozgan. Oradan 4 yil vaqt o'tganidan so'ng kitob ustida ish boshlagan va hijriy 842 yil rajab oyida yozib tugatgan.

Ibn Hajar zamondoshlari uni nafaqat Islom olamining buyuk olimi sifatida, balki ajoyib inson, vafodor do'st, sabr va kamtarlikda tengi yo'qligi, mulohazaliligi, dunyo hayotidan uzilganligi va qanoatliligi, fidokorligi va sahiyligi kabi xislatlarini eslashar edi.

U jazirama issiq kunlarda ro'za tutar, tunlari esa ibodatda qoyim bo'lardi. Hazillashishni va qiziq voqealarni tinglashni yaxshi ko'rardi. O'zining yoqimli va qiziq suhbatiga barchani jalb eta olardi, xoh u qari dindor yoki yosh talaba bo'lsin. U bir muloqot qilsak inson har safar uning ajoyib ahloqi va odob egasi ekaniga shohid bo'lgan.

Buyuk Islom olimi ibn Hajar al-Asqaloniy hijriy 852 yil 18 zulhijja oyi, shanba kuni hufton namozidan so'ng bu dunyoni tark etgan.

Muftiy Ibrohim Desai rahimahullohning "Hadis ilmiga kirish" kitobidan olindi.

Maqolalar
Boshqa maqolalar

Qalbingizni zabonsiz toshga aylantirib qo‘ymang.

09.06.2025   3075   4 min.
Qalbingizni zabonsiz toshga aylantirib qo‘ymang.

Har yangi kunning tongini ko‘rganingizda qalbingizni zikr ila to‘ldiring. Iymon zikrlariga quloq tutar ekansiz, borliq Yaratgan Zot sari talpinayotganini his qilasiz. Alloh taolo aytadi: «...Mavjud bo‘lgan barcha narsa hamd bilan Unga tasbeh aytur...»[1]. Balki uyda, balki ko‘chada, qayerda bo‘lsangiz-da, Allohning zikriga shoshiling. Zikrlarni ko‘paytirganingiz sari Allohga bo‘lgan muhabbatingiz ortib boradi, osmonlaru yerning Xoliqi bo‘lgan Alloh taolodek buyuk Zot suyanchig‘ingiz ekanini anglaysiz...

Ushbu misralarni doim yodda tuting:

Gar ersa qalblar Xoliqin zikridin mosuvo,
Alar jasad ichidin joy olgan tosh kabi go‘yo.

Qalbingizni zabonsiz toshga aylantirib qo‘ymang.
Toshda na mehr va na his bor. Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam: “Robbini zikr qiladigan bilan zikrdan yiroqda bo‘lgan kishi xuddi tirik bilan o‘lik kabidir” [2],  deganlar.

Yana Nabiy alayhissalom: “Sizlarga amallaringizning eng xayrlisi va Sultoningiz huzurida eng pokiza, darajangizni yuqorilatadigan, sizlar uchun tillo-kumushlarni ehson qilgandan-da, dushmaningizga yo‘liqib, uning boshini tanasidan judo qilishingiz, u ham sizning kallangizni bo‘yningizdan uzib tashlashidan-da yaxshiroq amal qaysi ekanini bildirib qo‘yaymi?!” dedilar. Sahobalar: ”Ha, ey Allohning Rasuli”, deyishdi. U zot: U Allohning zikridir”,3] dedilar.

Ubayd ibn Umayr aytadilar: “Mo‘minning amal daftaridagi hamd ila tasbeh – u bilan dunyo tog‘laricha tillo sudralib yurishidan xayrlidir”.

Nabiy alayhissalom yana boshqa bir hadisda: «Alloh taoloning fazilat izlab kezib yuruvchi farishtalari bo‘lib, ular zikr aytib o‘tirilgan davralarni izlab yurishadi. Shu asnoda zikr bo‘layotgan davrani topishsa, farishtalar zikr halqasidagilar bilan birgalikda o‘tirishadi va bir-birlarini qanotlari bilan o‘rab olishadi, shu tarzda zikrdagi kishilar bilan dunyo osmonining orasi farishtalar bilan to‘lib ketadi. Zikr halqasidagi kishilar tarqalib ketishsa, farishtalar osmonga ko‘tarilib ketishadi.

Keyin Alloh taolo hammasini bilib turgani holda, ulardan: “Qayerdan keldinglar? – deb so‘raydi. Ular: “Biz yerdagi bandalaring oldidan keldik. Ular Senga tasbeh aytyaptilar, takbir, tahlil aytib, Senga maqtov yo‘llayaptilar va O‘zingdan so‘rashyapti”, deb javob qaytarishadi.

Alloh taolo: “Ular Mendan nimani so‘rayapti?” – dey­di. Farishtalar javoban: “Sendan jannatingni so‘rashyapti”, deyishadi.  Alloh taolo: “Ular jannatimni ko‘rishganmi?” – deya farishtalardan yana savol so‘raydi. Farishtalar javob berib: “Yo‘q! Ey Yaratgan Zot!” – deyishadi. Alloh subhanahu va taolo yana: “Mabodo ular jannatimni ko‘radigan bo‘lsalar, holat qanday bo‘ladi-ya?” – deydi. Farishtalar: “Ular yana Sendan panoh tilashyapti”, deyishadi. Alloh taolo savol tariqasida: “Nimadan panoh berishimni so‘rashyapti?” – deydi.

Ular: “Jahannamingdan, ey Yaratgan Zot!” – deb javob qaytarishadi. “Ular do‘zaximni ko‘rganmi?” – deb so‘raydi Alloh taolo. Javob qaytarib: “Yo‘q!” – deyishadi ular.

Alloh taolo: “Ular do‘zaximni ko‘rishsa qanday bo‘larkin?” – deydi.

Farishtalar: “Ular yana Sendan mag‘firat qilishingni so‘rashyapti”, deyishadi.

Alloh taolo: “So‘zsiz ularning gunohlarini kechirdim, ularga so‘rovlarini ato etdim va panoh tilagan narsalaridan ularni O‘z panohimga oldim”, deydi.

Farishtalar: “Ey Yaratgan Zot! Ular orasida falonchi, o‘ta xatokor qul ham bor. U o‘tib keta turib ularning oldiga o‘tirib oldi”, deyishadi. Alloh taolo shunday deya marhamat qiladi: “Uni ham kechirdim! Ular hammajlislari badbaxt bo‘lmaydigan kishilardir”, deydi»[4]dedilar. 

 


[1]  Isro surasi, 44-oyat.
[2]  Imom Muslim rivoyati.
[3]  Imom Termiziy rivoyati.
[4]  Imom Muslim rivoyati.