Sayt test holatida ishlamoqda!
04 Avgust, 2025   |   10 Safar, 1447

Toshkent shahri
Tong
03:49
Quyosh
05:21
Peshin
12:34
Asr
17:30
Shom
19:41
Xufton
21:05
Bismillah
04 Avgust, 2025, 10 Safar, 1447

Ota-onamdek bo'lmayman!

06.01.2024   659   4 min.
Ota-onamdek bo'lmayman!

Esimni taniganimdan beri oilaviy janjallar, baqir-chaqirlar, kelishmovchiliklar ichida katta bo'ldim. Uydagi ota-onamning o'zaro urushlari mening ichki olamimni hali murg'ak paytimdayoq vayron qilib yuborgan edi. Ularning janjallari, doimo bir-birlariga qovoq-tumshuq qilib yurishlari mening nafaqat ruhiyatimga, balki maktabdagi darslarimga ham o'z ta'sirini o'tkazardi. Hudoning bergan kuni uyida notinchlik bo'lgan bolaning dars qilgisi ham kelmay qolarkan.

Maktabdagi darslar u yoqda tursin, umuman hayotga bo'lgan qiziqishi ham so'nib, tushkunlikka tushib qolar ekan. Men bularning hammasini boshimdan o'tkazdim. Maktabdagi darslar tugagan payt sinfdoshlarim xursand bo'lib uylariga, ota-onalarining bag'riga shoshilishardi. Lekin mening ichimdan tamoman boshqa tuyg'ular o'tardi. Qani endi shu darslar tugamasa-yu men uyimga bormasam derdim. Uydan shunchalik bezillab qolgandimki, bo'yim etib oila qurish davri yaqinlashganda o'zimga o'zim birinchi kelgan sovchilarga rozilik beraman, kuyovning qanaqaligini surishtirib o'tirmay erga tegib ketaman, shu “jahannamdan” qutulsam bo'lgani degan qarorga keldim.

Nihoyat men kutgan o'sha “najot farishtalari” kelishdi. Sovchilarning maqtashiga qaraganda kuyov unchalik yomon odamga o'xshamadi. Birinchi xotini bilan ajrashgan ekan. Lekin menga buning qizig'i yo'qdek edi go'yo. Agar shu sovchilarga yo'q desam xuddi ketidan boshqa hech kim meni so'rab kelmas, oqibatda shu “do'zah”da qolib ketadigandek edim. O'ylab o'tirmay sovchilarga rozilik berdim. Lekin ko'nglimning bir chetida shoshilyotganimni, xato qilayotganimni sezib turardim.

Afsuski, yomg'irdan qochib do'lga tutilgan ekanman. Erim meni uyimdagi g'urbatxonadan ozod qiladi deb o'ylagandim. Chuchvarani xom sanabman. "Har erni qilma orzu har erda bor toshu tarozu" deganlaridek, oilaviy hayotda ham omadim kelmadi. Turmush qurganimizga ko'p qaqt o'tmagan bo'lsa-da uyimizda deyarli har kuni janjal bo'lardi. Lekin men ota-onam kabi bo'lishni, ulardek umrimni janjal, to'polonlar ichida o'tkazishni istamasdim. Shu sabab qo'limdan kelganicha turmush o'rtog'imga yumshoq gapirardim. Haq bo'lib turib gap eshitgan paytlarimda ham sabr qilardim. Barcha mashaqqatlarga farzandlarim uchun chidadim. Chunki farzandlarim men kabi ota-onasining orasidagi munosabatlar qurboni bo'lishlarni xohlamadim. Ularga uyda sokin va xotirjam muhit yaratib berishga harakat qilardim.

Bolalar ziyrak bo'lishar ekan. Har safar dadalari meni hafa qilganda ko'nglimni olishga urinishardi. Atrofimda girdikapalak bo'lib, ishlarimga yordam berishardi. Katta qizim ham 9 yoshga etib ancha ishimni qo'limdan oldi. Biz u bilan sirdosh edik. Qizalog'im o'zi hali yosh bo'lsa ham gapirmasimdan oldin nima deyishimni, ichimdan nimalar o'tayotganini ko'z qarashlarimdan bilib olardi. Ortiqcha gapirmasdi. O'rni kelganda yumshoq gaplar bilan ko'ngil so'rab yonayotgan yuragimga suv separdi, qalbiy dardlarimga malham qo'yardi.

Farzandlarim katta yoshga etib o'zlarini eplab ketganluricha shu zaylda chidab yashadim. Allohga shukrki, bolaligimdan beri chekib kelayotgan zahmatlarim qariganimda rohatga aylandi. Bolalarimning hammasi esli-xushli, tarbiyali bo'lib o'sishdi. Otalarining og'ir fe'liga qaramasdan barchasi o'qishlari va xulqlarida barchaga namuna bo'ladigan farzandlar bo'lib voyaga etishdi. Ko'cha-ko'yda menga faqat rahmat eshittirishdi.

Ota-onalar farzandlarining kelajagini o'z oralaridagi janjallarning qurboniga aylantirmasliklari kerak. Ayniqsa ayol kishi, agar sabrli bo'lsa, turmushning achchiq zarbalariga sabru sabot bilan turib bersa, o'tkinchi dunyoning mashaqqatlariga ozgina bardosh bersa, tez orada chekkan azob-uqubatlari rohatga aylanishini o'z ko'zi bilan ko'radi.

Doktor Abdulloh Muhammad Abdulmu'tining

Farzand tarbiyasida 700 ta saboq” kitobidan

G'iyosiddin Habibulloh, Kamronbek Islom tarjimasi.

Maqolalar
Boshqa maqolalar
Maqolalar

«Ishorai sabboba» qanday amal?

04.08.2025   2748   3 min.
«Ishorai sabboba» qanday amal?

Hanafiy mazhabimizda «ishorai sabboba» sunnat amal xisoblanadi. U to‘g‘risida bir necha hadisu shariflar vorid bo‘lib, quyidagi manbalarda u to‘g‘risida va qanday qilinishi borasida to‘xtalib o‘tilgan. Abu Lays Samarqandiy “Navozil”, Kamoliddin Ibnu Humom “Fathul qodir”, Alloma Alouddiyn Kosoniy “Badoi’us Sanoiy”, Ibn Obidiyn “Raddul muxtor”, Abdulhay Laknaviy “Umdatur ri'oya”, “E’lo’us sunan” kabi mo‘tabar manbalarda ham sunnat ekanligi zikr qilingan.  Bu haqida Aliy Qoriy ikkita “Tazyinul ibora tahsinul ishora” va “At-tadhiynu lit tazayyun”, Hofiz Ibn Hajar “Talhisul hobir”, Ibn Obidiyn “Raf’ ul taraddud” nomli bir qator risolalarda ham yozib o‘tganlar.

Imom Termiziy Abu Humayddan rivoyat qiladilar: “O‘ng kaftlarini o‘ng tizzalariga, chap kaftlarini chap tizzalarini ustiga qo‘yib barmoqlari bilan ishora qilar edilar”.

Ibn Umar roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: “Nabiy sallolohu alayhi vasallam namozda, ya’ni tashahhudga o‘tirsalar o‘ng qo‘llarini o‘ng tizzalarini ustiga chap qo‘llarini chap tizzalarini ustiga qo‘yib ko‘rsatkich barmoqlarini ko‘tarib ishora  qilardilar. Chap qo‘llari tizzalarini ustida turar edi”. Ushbu hadisga sahobalar, tobe’inlar amal qilib, tashahhudda ishorani ixtiyor qildilar. Ahmad Nofi’dan rivoyat qiladilar: “Abdulloh ibn Umar roziyallohu anhumo namozda tashahhudga o‘ltirsalar ikki qo‘llarini ikki tizzalariga qo‘yib barmoqlari bilan ishora qilib, ishora qilgan barmoqlariga qarab turar edilar, so‘ng Rasululloh sallalohualayhi vasallam: “Barmoq bilan ishora qilish shaytonga temirdan ham shiddatliroq”, derdilar.

Aliy Qoriy “Tazyinul ibora tahsinul ishora” kitoblarida ushbu hadisni sharhlab aytadilarki, “Barmoq bilan ishora qilish urushda temir qurolni ishlatishdan ham qiyinroqdir, go‘yo tavhidga ishora qilish bilan shayton mo‘min bandani adashtirishi, shirkka olib borishdan bo‘lgan  umidini kesadi”.

Imom Suyutiy “Jome’ul kabir” kitoblarida Uqba ibn Omirdan rivoyat qiladilar: “Kishi namozida ishora qiladigan har bir ishorasiga o‘nta hasanot yoziladi”, dedilar.

Ibn Obidiyn “Raf’ul taraddud” nomli kitoblaridagi «ishorai sabboba» haqida vorid bo‘lgan hadislar, olti sahih kitoblarning hammasida zikr qilingan. U hadislarni hattoki, ma’naviy mutovotir deyish durust bo‘ladi deganlar.

«Ishorai sabboba» qilish borasida sahobalar, ularga ergashgan tobe’inlar ixtilof qilmadilar. Imom Abu Hanifa va u zotning ikki shogirdlari Imom Abu Yusuf va Imom Muhammmad, Imom Molik, Imom Shofeiy, Imom Ahmad ibn Hanbal hamda mutaqaddim ulamolar «ishorai sabboba» sunnat ekanligiga ittifoq qilishgan.

Xulosa qilib aytadigan bo‘lsak, «ishorai sabboba»ni tashahhudga o‘tirganda, duoni o‘qib “Ashhadu anna...” deganda namozxon o‘ng qo‘lni ko‘rsatgich barmog‘ini ko‘taradi, “illalloh” deganda tushiradi. Tashahhud duosini avvalidan qo‘lni qimirlatib turish durust emas. Shuni takidlash lozimki, «ishorai sabboba» rivoyatlaridan bexabar bo‘lib, bu amalni qilmagan namozxonni aslo malomat qilinmaydi.

Namangan shahar "Mulla Bozor Oxund" jome masjidi

imom noibi Anvarxon Akramov

Manba: @Softalimotlar

MAQOLA