Sayt test holatida ishlamoqda!
08 Iyun, 2025   |   12 Zulhijja, 1446

Toshkent shahri
Tong
03:06
Quyosh
04:50
Peshin
12:27
Asr
17:36
Shom
19:58
Xufton
21:35
Bismillah
08 Iyun, 2025, 12 Zulhijja, 1446

Bir kunda bir luqma taom va bir qultum suv

05.01.2024   1518   5 min.
Bir kunda bir luqma taom va bir qultum suv

Shayx Navaviy (631-676)

Imom, hofiz, faqih, muhaddis Yahyo ibn Sharofiddin ibn Murriy ibn Hasan al-Hizomiy al-Huvroniy an-Navaviy ash-Shofe'iy Islom olamining mo''tabar olimlaridan sanaladi.

Kunyalari – Abu Zakariyo, laqablari Muhyiddin. Ammo Allohga tavozu' qilib, Muhyiddin[1] deb laqablanishni karih ko'rgan. Chunki din doimiy hayot va sobit bo'lgan narsadir, tiriltiruvchi kishiga muhtoj emasdir, deb aytardilar.

Imom Navaviy hijratning 631 yili muharram oyida Damashqdagi Navo shahrida dunyoga keldi. Yoshligidayoq Qur'oni karimni to'liq yod oldi. O'n to'qqizga kirganida otasi Damashqqa olib bordi va ilm tahsilini yanada kuchaytirish maqsadida “Ravohiya” madrasasiga joylashtirdi. U erda Ishoq ibn Ahmad ibn Usmon Mag'ribiy al-Maqdisiydan fiqh ilmi bo'yicha ta'lim oldi, Sheroziyning “Muhazzab” nomli kitobini o'qib chiqdi. Ishoq ibn Ahmad u zotning fiqh ilmidagi birinchi ustozi bo'ldi.

Imom Navaviy rahimahulloh har kuni 12 xil dars bilan mashg'ul bo'lardi. Orada tib bilan ham shug'ullanishga intilardi. Lekin Alloh taolo u zotni bu ilmdan burib qo'ydi. Balki Damashqdagi “Dor al-hadis al-Ashrafiya”da dars berishni nasib qildi.

Imom Navaviy rahimahulloh nihoyatda taqvodor, zohid kishi edi. Biror soatlarini Alloh toatidan boshqa ishga sarf qilmasdi. Kechalarini ibodat va kitob tasnif etish bilan o'tkazardi. Ibn Attor aytadi: “Navaviy barcha vaqtini ilm olish, unga amal qilishga sarflardi. Bir kecha va kunduzda faqatgina huftondan so'ng bir luqma taom va sahar vaqtida bir qultum suv tanovul qilar edi”.

Imom Navaviy juda ko'p kitob tasnif etdi. Ularning ayrimlari: “Sharhi Sahihi Muslim”, “Irshod”, “Taqrib va Taysiyr fiy ma'rifati sunanil Bashiyr an-Naziyr”, “Tahziybul asmo val lug'ot”, “Tibyan fiy odobi hamlatil Qur'on”, “Minhojut-Tolibiyn”, “Bustonil orifiyn”, “Hulosatul ahkom fiy muhimmoti sunani va qavoidil Islom”, “Ravzatut tolibiyn va umdatul muftiyn”, “Sharhul muhazzab”, “Riyozus solihiyn”, “Hulyatul abror va shiorul axbor fiy talxiysi da'vot val azkor”.

Ushbu hadis kitoblarini shayxlaridan eshitgan: “Jome' as-sahih al-Buxoriy”, “Sahihi Muslim”, “Sunani Abu Dovud”, “Jome' at-Termiziy”, “Sunani Ibn Moja”, “Sunani Nasoiy”, “Muvatto Molik”, “Musnadi Shofe'iy”, “Musnadi Ahmad”, “Musnadi Abu Ya'lo”, “Sahihi Abu Avona”, “Sunani Bayhaqiy”, “Sharhi sunna lil Bag'aviy”, “A'malul yovm val layla li Ibn Sunniy”, “Al-jomi' li odobir roviy vas somi' lilxatib Bag'dodiy”, “Ansob li Zubayr ibn Bakkor”.

Damashqda istiqomat qilganida fiqh, hadis, usul kabi ilmlarni quyidagi ustozlardan ta'lim olgan:

  1. Abu Ibrohim Ishoq ibn Ahmad ibn Usmon al-Mag'ribiy;
  2. Abdurahmon ibn Ahmad ibn Muhammad ibn Qudoma Maqdisiy al-Hanbaliy;
  3. Abu Muhammad Abdurahmon ibn Nuh Maqdisiy al-Damashqiy;
  4. Abu Hafs Umar ibn As'ad ibn Abu Folib Rub'iy al-Irbiliy;
  5. Abul Hasan Sallor ibn Hasan Irbiliy al-Damashqiy;
  6. Abu Ishoq Ibrohim ibn Umar al-Vositiy (“Sahihi Muslim”ni shu kishidan eshitgan);
  7. Abul Baqo Holid ibn Yusuf ibn Sa'd Nobilisiy;
  8. Abu Ishoq Ibrohim ibn Iso al-Murodiy al-Andalusiy;
  9. Imomul muhaddis Ziyo ibn Tammom Hanafiy;
  10. Shayx Abul Abbos Ahmad ibn Solim Misriy Nahviy al-Lug'aviy;
  11. Alloma Abu Abdulloh Muhammad ibn Abdulloh ibn Molik Jayyaniy;
  12. Qozi Abul Fath Umar ibn Bandor ibn Umar ibn Ali Taflisiy;
  13. Abul Abbos Ahmad ibn Abduddoim Maqdisiy;
  14. Abul Faraj Abdurahmon ibn Shayx;
  15. Abu Muhammad Abdurahmon ibn Solim Abu Yahyo Anboriy;
  16. Abu Muhammad Ismoil ibn Ibrohim at-Tanuhiy;
  17. Abu Muhammad Abdulaziz ibn Abu Abdulloh Abdul Muhsin Ansoriy va boshqalar.

Imom Navaviy rahimahulloh hijriy 676 sananing 24 rajabida chorshanba kuni kechasi Navo shahrida vafot etdi va shu erga dafn qilindi.

Muftiy Ibrohim Desai rahimahullohning "Hadis ilmiga kirish" kitobidan olindi.

[1] Muhyiddin – dinni tiriltiruvchi degan ma'noni anglatadi.

Maqolalar
Boshqa maqolalar
Yangiliklar

Qurbon hayiti – ezgulik va bag‘rikenglik bayrami!

05.06.2025   6427   4 min.
Qurbon hayiti – ezgulik va bag‘rikenglik bayrami!

Ramazon hayiti va Qurbon hayiti  Islomning ikki ulug‘ bayramidir. Ularning har birida ulkan ma’naviy ma’nolar bo‘lib, musulmonlar hayotida alohida o‘rin tutadi. Xususan, Qurbon hayiti Islomda fidokorlik, sadoqat va bag‘rikenglik ramzi hisoblanadi.
 

Ushbu muqaddas bayram oldidan Davlatimiz rahbarining maxsus qarorlari qabul qilinishi, Ramazon  va Qurbon hayiti sanalari dam olish kuni sifatida belgilanishi xalqimizning diniy ehtiyojlarini ta’minlash, milliy va diniy qadriyatlarni asrab-avaylash hamda ma’naviy birdamlikni mustahkamlashga xizmat qilmoqda.


Qurbon hayiti Zulhijja oyining avvalgi o‘n kunida nishonlanadi. Ulamolar ta’kidlaganidek, Zulhijjaning avvalgi o‘n kuni Allohning eng mahbub kunlaridan biri bo‘lib, bu kunlarda qilinadigan amallar, ibodatlar, xayru saxovatlar juda ham ulug‘ hisoblanadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: Alloh taolo huzurida yaxshi amallar Zulhijjaning birinchi o‘n kunida qilinadigan amallardek afzalroq amal yo‘q”, — deb marhamat qilganlar. Shunday ekan, ushbu kunlarda yaxshi amallarga shoshilish, savobli ishlarga ulgurib qolish ayni muddaodir.


Qurbon hayitining fazilatlari amallaridan biri – qurbonlik  qilish hisoblanadi. Qurbonlik, Islom dinida ahamiyati katta bo‘lgan amallardan biri bo‘lib, u Qurbon hayiti kunlarida Allohning roziligi uchun fidoiylik ifodasi o‘laroq jonliq so‘yishdir. Bu amal hazrati Ibrohim alayhissalom va payg‘ambarimiz Muhammad sollallohu alayhi vasallam sunnatlariga amal qilish, fidokorlik, sabr va taqvo kabi tushunchalarni ifoda etadi.


Qurbonlik qilish nafaqat insonning taqvosi, balki ijtimoiy mehr-oqibat, muhtojlarga g‘amxo‘rlik belgisidir. Qurbonlik go‘shti faqirlarga, qarindoshlarga, qo‘shnilarga tarqatilishi, ahillik va mehr-muhabbatni yanada mustahkamlaydi.


Qurbon hayiti — bu ahillik va mushtaraklikning ramzi bo‘lib, bu kunda musulmonlar o‘z qarindoshlari, qo‘shnilari, do‘stlarining holidan xabar oladilar, uzoqdagi yaqinlarini yo‘qlab borishga harakat qiladilar. Ayniqsa, keksa, bemor, yolg‘iz kishilar holidan xabar olish — dinimizda yuksak ajr hamda e’tiborga sazovor amal hisoblanadi.


Qurbon hayiti insonlarni bir-biriga yaqinlashtiradi, mehru shafqatni uyg‘otadi, bayram munosabati bilan ehson qilish, bolalar va keksalarni xursand qilish kabi amallar nafaqat shaxsiy savob, balki jamiyatdagi yaxshilik muhitini yanada mustahkamlaydi.


Bu kunda imkoni bor insonlar kam ta’minlangan oilalar, yetimlar, ehtiyojmandlar holidan xabar olib, ularga xursandchilik ulashsalar, bu amalning savobi beqiyosdir. Zero, Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Mo‘minlarning o‘zaro do‘stliklari, rahm qilishlari va mehr ko‘rsatishlari xuddi bir jasadga o‘xshaydi. Undan bir a’zo xasta bo‘lsa, jasadning qolgani unga qo‘shilib bedor bo‘ladi va isitmalaydi”, — dedilar (Imom Muslim rivoyati).


Azizlar, ayni kunlarda yurtimizdan 15 ming nafardan ziyod yurtdoshlarimiz Islomning besh ustunidan biri bo‘lgan Haj ibodatini ado etishga taraddud ko‘rmoqdalar. Ular orasida yuzlab nuroniylar, onalarimiz, ustoz va ziyolilar bor. Bu har bir yurtdoshimizning qalbida quvonch uyg‘otadi. Ayniqsa, mamlakatimiz rahbari muhtaram Prezidentimiz O‘zbekiston musulmonlari idorasi raisi, muftiy hazrat bilan telefon orqali muloqot qilib, hojilarimiz ahvolidan xabar olganelari, ularga muborak safarda to‘liq sharoit yaratilishi, Haj ibodatini xotirjam va mukammal ado etishlari uchun zarur ko‘mak va duolarini izhor etganlari katta voqea bo‘ldi.


Bu voqelik yurtimizda din va davlat munosabatlari yangi, barqaror va hamjihat zaminda qurilayotganidan dalolatdir. Bu – xalqimizning muqaddas qadriyatlariga hurmat, Islomning pok ta’limotiga bo‘lgan ehtirom namunasidir.


Bu kabi yuksak e’tiborlar yurtimizda din va davlat o‘rtasidagi muvozanatli munosabatning, xalqning e’tiqodi va qadriyatiga nisbatan hurmat va e’zozning amaliy namunasidir.


Muhtaram yurtdoshlar! Fursatdan foydalanib barchalaringizni iyd al-Azxo – Qurbon hayiti bilan samimiy muborakbod etaman. Yurtimiz tinchlikligi barqaror, xalqimiz totuvligi bardavom bo‘lsin, dinimiz yanada ravnaq topsin, xonadoningizdan fayzu baraka arimasin!


Qurbon hayitingiz muborak bo‘lsin! 

Ubaydulloh Abdullayev, 
Farg‘ona viloyati bosh imom-xatibi

O'zbekiston yangiliklari