O`zbekiston musulmonlari idorasi

Rasululloh sollallohu alayhi vasallam sunnatlarining ilmiy mo''jizalari[1]

16.10.2022 2252 20 min.

G'arblik olimlar butun umrini sarflab, ter to'kib echim izlayotgan muammolarning muolajasi bundan o'n to'rt asr oldin sevikli Payg'ambarimiz sollallohu alayhi vasallam tomonlaridan ochiq-oydin bayon etilgan.

Rasululloh sollallohu alayhi vasallam Alloh taoloning amri bilan bizni nimaga buyurgan bo'lsalar, o'sha narsada biz uchun foyda bordir. Va albatta, nimadan qaytargan bo'lsalar, unda bizlar uchun zarar, ziyon bor. “Payg'ambar sizlarga keltirgan narsani olingiz, u sizlarni qaytargan narsadan qaytingiz va Allohdan qo'rqingiz!” (Hashr surasi, 7-oyat) deb marhamat qilgan Alloh taologa beadad hamdu sanolar bo'lsin!

Suvni o'tirgan holatda ichish

Anas roziyallohu anhu aytadi: “Rasululloh sollallohu alayhi vasallam suvni tik turib ichishdan qaytarganlar” (Imom Muslim rivoyati).

Doktor Abdurazzoq Kilyaniy aytadi: “Ovqat va suvning o'tirgan holatda eyish va ichish sog'liq uchun havfsiz va foydalidir. Bunda insonning oshqozoni tinch va bo'shashgan holatda bo'ladi, bu esa o'z navbatida suvni oshqozonga hech qanday to'siqlarsiz to'g'ri kelib tushishini ta'minlaydi. O'tirib ichilganda suv avval oshqozonga tushib, kislotali muhit bilan qorishadi, so'ngra organizmdagi mikroblarni tozalaydi va o'n ikki barmoq ichakka o'tadi. Bu inson organizmini turli kasalliklardan himoyalanashiga sabab bo'ladi. Inson tik turib suv ichganda esa, suv to'g'ridan-to'g'ri o'n ikki barmoq ichakka o'tib ketadi. Bu inson salomatligi uchun xavfli va zararlidir.

Burunga suv olib yuvish

Abu Hurayra roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi. Nabiy sollallohu alayhi vasallam: “Agar birortangiz tahorat olsa, burnini suv bilan yuvsin va qoqib tashlasin”, deganlar (Imom Muslim rivoyati).

Doktor Mustafo Shahota aytadi: “Burun bo'shlig'ida mikroblarning bir necha turlari paydo bo'ladi va rivojlanadi. Har kuni tahoratda burun bo'shlig'ining yuvilishi, uning yallig'lanishi va mikroblarning ko'payishini ketkizadi”.

Hushbo'ylik surtish

Payg'ambarirmiz sollallohu alayhi vasallam: “Kimki yuziga xushbo'ylik surtmoqchi bo'lsa, uni qoshidan boshlasin. Albatta, bu bosh og'rig'ini kamaytiradi. Qoshlar odam tanasida ilk paydo bo'lguvchi tuklardir”, dedilar(Imom Daylamiy rivoyati).

Barcha tibbiyot oliygohlarida qo'llanma sifatida foydalaniladigan “Embriologiya” darsligida: “Ona qornida rivojlanayotgan bolaning tanasida embrion rivojlanishing to'rtinchi bosqichida dastlab qosh tuklari paydo bo'ladi”, deyiladi.

Zamonaviy tibbiyot tan olgan ushbu haqiqat “Life Science Library” kitobida ham “Payg'ambar haq ekan!” degan so'zlar bilan e'tirof etilgan.

Uchdan birini to'ldirish kifoya

Payg'ambarimiz sollallohu alayhi vasallam: “Inson qornidan yomonroq idishni to'ldirmaydi, odam bolasiga belni qoim qiladigan kichik luqma kifoyadir. Bas, qorinning uchdan biri taom, biri suv va qolgani nafas uchundir”, deganlar (Imom Termiziy, Imom Ahmad rivoyati).

Mutaxassislar aytishicha, oshqozonning to'la bo'lishi, insonning chuqur nafas olishiga to'sqinliq qilar ekan. To'liq nafas olmaslik esa umrni qisqartiradi. Erkin nafas olmaslik oqibatida qon kislorod bilan to'yina olmaydi va a'zolarga o'sha holicha qaytib boradi. Qolaversa, tanadagi modda almashinuvi buziladi va qonning kislorod bilan to'yinishi uchun etarli miqdorda kislorod kirmaydi. Bu esa o'z navbatida turli kasalliklar kelib chiqishiga sabab bo'ladi.

Yerga tushgan egulikni tanovul qilsa bo'ladi (mi)?

Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Agar biringizning eguligingiz erga tushib ketsa, uni ko'tarib, sirtini begona narsalardan tozalab esin, nasibasini shaytonga qoldirmasin. Qo'lini artmay turib yalab qo'ysin. Darhaqiqat, u baraka qay birida (yashirin) ekanidan bexabardir”, dedilar (Imom Muslim rivoyati).

Aston universiteti professori Entoni Hilzning fikricha, erga tushib ketgan egulikni besh soniya ichida erdan olib bemalol iste'mol qilsa bo'lar ekan. Chunki bu vaqt ichida hech qanday mikroorganizm egulikka tegishga yoki uni zararlashga ulgurmaydi. Bunday egulik sog'liq uchun xavfsizdir.

Chiroqni o'chirib yoting!

Nabiy sollallohu alayhi vasallam: “Uxlaganda chiroqlarni o'chiringlar”, deganlar (Imom Abu Dovud rivoyati).

Zamonaviy ilmiy tadqiqotlardan ma'lum bo'lishicha, uxlagan paytda chiroqni yoniq qoldirish inson miyasining muhim joylariga ta'sir qilib, turli iztirob va ruhiy tushkunliklarga hamda semirib ketishga sabab bo'ladi. Shuning uchun olimlar tana va miya dam olishi uchun tunda chiroqlarni o'chirib yotishni tavsiya qilishadi.

Ro'za tuting

Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Ro'za tutinglar, salomat bo'lasizlar”, dedilar (Imom Tabaroniy rivoyati).

Nobel mukofotining tibbiyot va fiziologiya yo'nalishi sovrindori bo'lgan yaponiyalik olim Yoshinori Osumi ilmiy tarzda ro'zaning inson salomatligi uchun foydasini isbotlab berdi. Inson organizmi och qolganda tana qafaslaridan chiqadigan zararli bakteriyalarni hazm qiladi. Bu esa inson organizmini turli zararlardan xalos bo'lishga sabab bo'ladi.

OITS muammosining echimi

Rasululloh sollallohu alayhi vasallam:“Hatna qilish erkaklarga sunnat”, dedilar (Imom Ahmad rivoyati).

Olimlar tomonidan o'g'il bolalarni xatna qilish OITSning oldini olishning eng afzal usuli, deb tan olindi. Yosh bolalarni xatna qilish an'anaviy odatga aylangan o'lkalarda OITS kasalligining yuqish ko'rsatkichlari o'ta past ekani aniqlandi.

Janubiy Afrika Respublikasida o'tkazilgan tadqiqot natijalariga ko'ra, o'g'il bolalarni xatna qiluvchi shaharlarda OITSning tarqalishi keskin kamaygan. Shu sababli, Afrika qit'asining eng ko'p kasallik tarqalgan davlatlarida majburiy xatna qildirish joriy qilingan.

Ammo Gvinee-Bisau va Kot-d’Ivuar kabi shaharlarda xatna amaliyotning yo'qligi sabab bu erlar bu kasallikning o'chog'i sanaladi. Ayni damda, ushbu sunnatga amal qilib kelgan qo'shni shaharlar Liberiya, S'erra-Leone mazkur virusdan butunlay holi hisoblanadi.

Yotishdan oldin ko'rpani qoqing

Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Sizlardan birortangiz to'shagiga yotmoqchi bo'lsa, to'shagini qoqib yuborsin. Chunki u unda nimalar borligini bilmaydi”, dedilar (Imom Buxoriy rivoyati).

Inson tanasida turli hasharotlar va zararli hujayralar ko'payadi. Uxlash uchun yotganda ular tanadan ko'rpaga o'tadi. Ushbu zararli hujayralar turli kasalliklarning rivojlanishiga sabab bo'ladi.

G'arb olimlari ushbu hujayralar vaqtida tozalanmasa, ko'payib, kasalliklar keltirib chiqarishini aniqladilar. Ushbu muammoni bartaraf etish yo'llarini bir necha yillar davomida izladilar. Eng kuchli tozalash vositalarini ishlatib, ko'rpani yuvdilar. Lekin undagi zararkunanda hasharotlar qimir etgani ham yo'q. Oxir oqibat ko'rpani qo'l bilan uch marta qoqib ko'rishdi. Natijada, o'lik hujayra va boshqa parazitlardan asar ham qolmadi.

Tuproq poklovchidir

Abu Hurayra roziyallohu anhu Rasululloh sollallohu alayhi vasallamdan rivoyat qiladi: “Yer men uchun masjid va poklovchi qilindi”(Imom Abu Dovud rivoyati).

Ilmiy tadqiqotlarda tuproq tarkibida yo'q bo'lishi eng qiyin bo'lgan bakteriyalarni ham ketkazishga qodir bo'lgan antibiotiklar mavjud ekanini tasdiqlandi. Izlanishlar davomida olimlar qiyin o'luvchi bakteriyalarga qarshi vosita sifatida tuproqdan foydalandilar.

Tuproq bir kun davomida butun boshli bakteriyalarni butkul yo'q qila olgan. Tuproqdan boshqa vositalarni qo'llaganda samara bermagan, balki ba'zi vositalar oqibatida bakteriyalar soni yanada ko'paygan.

Nega aynan 13, 14 va 15 – kunlari ro'za tutish lozim?

Rasululloh sollallohu alayhi vasallam har oyning 13, 14, 15 kunlari ro'za tutishga buyurib: “Qachonki bir oydan uch kun ro'za tutadigan bo'lsang, o'n uch, o'n to'rt va o'n beshni tut”, dedilar (Imom Termiziy rivoyati).

AQShlik tadqiqotchilar Oyda inson tomiri va peshobida to'planib qolgan suvni shimish xususiyati borligini aniqlashdi. Oy inson tanasidagi bu suvni aynan 13, 14 va 15 kunlik bo'lganida shimib olar ekan. Tadqiqotchilar qamariy oyning 13, 14, 15 kunlari eb-ichishni kamaytirishni tavsiya etadilar.

Qorning bilan yotma!

Tixfatul G'iforiy roziyallohu anhu aytadilar: «Rasululloh sollallohu alayhi vasallam masjidda chalqancha holatda uxlab yotganimni ko'rib qoldilar. Oyoqlari bilan turtib:“Bu uyqu nimasi?! Buni Alloh yomon ko'radi”,dedilar» (Imom Ibn Moja rivoyati).

AQShlik mutaxassislar yuztuban uxlash salomatlikka salbiy ta'sir ko'rsatishini ilmiy isbotladilar. Bunda inson ko'krak qafasi to'liq nafas ololmaydi. Bo'yin mushaklari muskulga aylanishi oqibatida qon tomirlari shikastlanadi. Bel qismining egilishi ichki organlarga kuchli bosim o'tkazadi.

Tungi namoz

Abu Hurayra roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi. Nabiy sollallohu alayhi vasallam: “Ramazondan keyingi eng afzal ro'za, Allohning muharram oyi ro'zasidir. Farz namozdan keyingi eng afzal namoz tungi namozdir”, dedilar (Imom Muslim rivoyati).

Iordaniya kardiologiya ilmiy-tadqiqot markazi tibbiyot olimlari uzluksiz uzoq vaqt uxlash inson salomatligi, yurak-qon tomirlari uchun zararligini, xususan, qon quyuqlashishi, infarkt, miokard kasalliklariga olib kelishini aniqladilar.

Kardiolog olimlar yurak, yurak-qon tomirlari kasalliklarini oldini olishda kechaning tongga yaqin qismida uyg'onib, o'qilgan namoz eng samarali usul ekanini ta'kidlaydilar.

Rasululloh sollallohu alayhi vasallamsuyib iste'mol qilgan meva

“Rasululloh sollallohu alayhi vasallam saryog' va xurmoni yaxshi ko'rar edilar”(Imom Abu Dovud, Imom Ibn Moja rivoyati).

Hurmo kam kaloriyali meva hisoblanib, unda bor yo'g'i 23 kaloriya mavjud. Biroq, xurmoning 50%i glyukozadan iborat. Shu sababli, u juda to'yimlidir. Sahroviy arablar uchun xurmo “ikkinchi non”dek bo'lib qolgan. Hurmoda yurak uchun foydali bo'lgan mineral va tuzlar bor. Hususan organizmdagi kislota me'yorini saqlashda, immunitetni oshirishda hamda kamqonlikni oldini olishda zarur bo'lgan mis, temir, magniy, rux, marganets, kaliy, natriy, bor va boshqa bir qator zaruriy moddalarga boy. Qandli diabet bilan kasallangan bemorlarga, qonda glyukoza miqdorini yaxshilashga, ugdevodlarning tez hazm bo'lishiga foydali bo'lgan 23dan ortiq xurmodan boshqa hech bir mevada uchramaydigan aminokislota moddalari, B, A, S, V5, V3 vitaminlari mavjud.

Shuningdek, xurmodagi selen moddasi saraton kasalligi xavfini kamaytirib, to'qima va a'zolarda moddalar almashuvining buzilishiga, yurak qon-tomir kasalliklariga, qon bosimining oshishiga, tez toliqishga qarshi samarali ta'sir ko'rsatadi. Shu sababli, Ramazon oyida xurmoni muntazam ravishda iste'mol qilish tavsiya etiladi.

Rasululloh sollallohu alayhi vasallam tavsiya qilgan o'simlik

Umar roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi. Nabiy sollallohu alayhi vasallam: “Zaytun yog'ini eng va uni surting. Chunki u muborak daraxtdandir”, dedilar (Imom Termiziy rivoyati).

Zaytun inson organizmi uchun juda foydali hisoblanadi. Undagi Ye moddasi insonning tez qarishini oldini oladi. Zaytun daraxtining barglaridan qon bosimini oldini oluvchi dorilar tayyorlanadi. Shuningdek, zaytunning oshqozon shilliq pardasi yallig'lanishiga qarshi samarali foydasi bor.

Erkaklarga harom, ayollarga halol

Ali roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: “Nabiy sollallohu alayhi vasallam ipakni olib o'ng qo'llari, tillani esa chap qo'llari ila tutdilar, so'ngra: «Albatta, mana bu ikkisi mening ummatimning erkaklari uchun haromdir», dedilar” (Imom Abu Dovud rivoyati).

Ilmiy kuzatishlarga ko'ra, tilla vaqti-vaqti bilan oksidlanib, o'zidan kimyoviy moddalar chiqarishi aniqlandi. Bu moddalar erkaklarning jinsiy bezlariga ta'sir qiladi va hatto jinsiy zaiflikka olib kelishi mumkin. Tilla har qanday navli (proba) bo'lishidan qat'i nazar, uning oksidining bir milligrammi ham jinsiy bezlarning me'yorda ishlashiga to'sqinlik qiladi.

Ammo tilla ayollarning salomatligiga salbiy ta'sir etmaydi. Aksincha, ularning tanasiga ijobiy ta'sir ko'rsatadi va qon aylanishini yaxshilaydi. O'rta yoshdagi va yuragi xasta ayollarning qon bosimini tushiradi.

Ayollarning tor tilla uzukni nomsiz barmoqqa taqib yurishi endokrin bezlariga zarar etkazadi. Shuning bilan birga, osteoxondroz va radikulitni keltirib chiqaradi.

O'rta barmoqqa taqilgan uzuk ateroskleroz va gipertoniyaga, jimjiloqning zo'riqishi o'n ikki barmoqli ichak patologiyasiga olib keladi. Shu boisdan uzukni yotishdan oldin, albatta, echib qo'yish lozim.

Surma faqatgina ko'z pardozi emas!

Ibn Abbos roziyallohu anhumodan rivoyat qilinadi: “Albatta, surmalaringizning yaxshisi ismiddir. U ko'zni ravshan qilur va kiprikni o'stirur”, (Imom Abu Dovud rivoyati).

Surma nafaqat ko'z pardozi, balki ko'z ko'rish qobiliyatini yaxshilash vositasi hamdir. Qator davlatlarda ko'z kasalliklarini davolashda, ayniqsa, ko'z pardasining yallig'lanishi hamda allergiyaga qarshi vosita sifatida ham surmadan keng foydalaniladi. Surma kipriklarni o'stirish xususiyatiga ham ega. Ko'zning charchashi va kasalliklarga chalinishidan saqlaydi. Ayniqsa cho'l sharoitida qora rang quyoshdan saqlanish vositasidir.

Rasululloh sollallohu alayhi vasallam uxlashdan oldin muborak ko'zlariga uch martadan surma surar edilar.

Tishni poklovchi, Allohni rozi qiluvchi amal

Abu Hurayra roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Misvok ishlatib o'qilgan ikki rakat namoz misvoksiz o'qilgan etmish rakat namozdan afzaldir”, deganlar (Imom Ibn Najjor rivoyati).

Oysha roziyallohu anhodan rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam:“Misvok og'izni poklovchi va Allohni rozi qiluvchidir”, dedilar (Imom Buxoriy, Imom Nasoiy rivoyati).

Misvok milkni baquvvat qiladi. Tish toshlarini, og'izdagi noxush hidlar va bakteriyalarni yo'qotadi. Hotirani mustahkamlaydi, nutqni ravon qiladi. Ko'z nurini ravshanlashtiradi, oshqozon-ichak xastaliklarining oldini oladi.

Saraton davosi

Abu Hurayra roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi. Nabiy sollallohu alayhi vasallam: “Qora dona o'limdan boshqa har bir dardga davodir”, dedilar (Imom Buxoriy, Imom Muslim, Imom Termiziy rivoyati).

Qora sedana urug'i oshqozon, yurak, ko'z, nafas olish yo'llari, astma, bronxit, jigar va buyraklar disfunktsiyasi, bosh va tish og'riqlari, shamollash, ko'ngil aynish, qusish kabi ko'pgina kasalliklarni davolashda samarali foyda beradi.

Qolaversa, inson sog'lig'ini tiklash va immun tizimini mustahkamlash, kuch-quvvatini ko'tarishda misli yo'q shifobaxsh vositadir. Qora sedana asab sistemasi, oshqozon-ichak yaralari, gijja kasalliklari, hatto saraton kasalliklarini davolashda ham qo'llaniladi.

Ilmiy kashfiyotlar xalqaro tashkiloti tomonidan qora sedananing inson organizmida bronxial yo'llarni kengaytirishi, mikroblarni o'ldirishi, qon bosimini me'yorida ushlab turishi, me'yorda safro ajratishni ta'minlashi, eng muhimi uning saraton kasalliklariga qarshi kurashish xususiyatiga ega ekani aniqlandi.

[1] Scientific miracles in Sunnah. English.islamweb.net/emainpage

Maqolalar

MА`LUMOTNI IJTIMOIY TАRMOQLАRDА ULАSHING

110 yillik muammoga yechim

7.01.2025 7140 9 min.

Maxluqotlar ichida eng mukarram zot qilib yaratilgan insonning eng go‘zal xulqlaridan biri isrofdan saqlanish, Alloh o‘ziga rizq qilib bergan bergan ne’matlarni o‘rinsiz, behuda sarflamaslikdir. Bu fazilat har birimizning ezgu odatlarimizdan biriga aylansa, shubhasiz, hayotimizdagi juda ko‘p muammolarning eng maqbul yechimini topgan bo‘lar edik.

O‘zbekiston musulmonlari idorasi Ulamolar kengashining yaqindagina e’lon qilingan murojaatini o‘qib, bunga yana bir karra amin bo‘ldim va beixtiyor bunda roppa rosa bir yuz o‘n yil muqaddam, ya’ni 1915 yilda taniqli adibimiz Abdulla Qodiriyning “To‘y” she’rini esladim. Unda, jumladan, quyidagi misralar bor:

Qildi bu vaqt bizda javlon to‘y,

Oqchasi yo‘qni etdi hayron to‘y.

Bir-biridan oshurdilar to‘yni,

Topdi ravnaq g‘ayrat ila boyon to‘y.

Besh kun o‘tmay to‘yni so‘ngidin

Ketibon mulklar bois fig‘on to‘y.

Boyon to‘yig‘a yerlilar qarab,

Etdi sarf toki tandagi jon to‘y...

Ming taassuflar bo‘lsinki, bu holatlar bugungi kunimizda ham davom etmoqda. Eng achinarlisi, yildan yilga to‘ylar, oilaviy tantanalar, marhumlar xotirasi, haj va umraga borib-keluvchilarni kutib olishga bag‘ishlangan yig‘inlar turi yanada ko‘payib, sarf-xarajati oshsa-oshyaptiki, kamaymayapti. Abdulla Qodiriy bobomiz ta’kidlaganlaridek, “Boyon to‘yig‘a yerlilar qarab, Etdi sarf toki tandagi jon to‘y” bo‘lmoqda. Ko‘pincha, bor-budini sarflab, to‘y qilgan kishidan shu kungacha nechta kitob o‘qib chiqqanligi yoki farzandlariga qaysi kitoblarni olib berganligini so‘rasang, javob bera olmaydi. Uyida farzandlari kitob o‘qishi, vazifa tayyorlashi uchun sharoit ham yaratib berilmagan. Ayrimlar bilan suhbatlashsangiz, maktab uchun zarur bo‘lgan daftar-qalam kabilarning narxi oshib ketganidan, kitoblar qimmatligidan noliydi, lekin qizining bir kunlik to‘y libosiga, o‘nlab mashinalar saf tortgan nikoh kortejiga, dabdabali to‘y bazmiga g‘ing demay millionlarni sarflab yuborishga tayyor.

Yillar davomida, ko‘pincha, xorijda ishlab topganini ana shunday behuda, bu dunyo uchun ham, oxirat uchun ham hech qanday manfaat keltirmaydigan ishlarga sarflab yuboradi-da, qarzlarini uzish uchun yana chetga otlanadi yoki umuman o‘sha yerdan turib, to‘yni “moliyalashtiradi”, ming orzu-havaslar bilan qilgan to‘yida o‘zi ishtirok etmaydi. To‘y-ma’rakalarimizdagi isrofgarchiliklar zamiridagi eng katta muammolardan yana biri ayrim oilada farzandlar voyaga yetishi bilan ularni o‘qitib olim qilish uchun emas, balki pul topish uchun xorijga jo‘natishdir.

Bugun bunday yoshlarimizning ko‘pchiligi biror sohani tanlab, chuqur va har taraflama bilim olish uchun o‘qish o‘rniga xorijda kasbsiz-hunarsiz kimlarningdir qo‘liga qaram bo‘lib qolayotgani hech kimga sir emas. Murojaatda “...bir-biridan o‘tib tushadigan, kimo‘zarga, riyoga, isrofga to‘la ishlar xalqimizning jiddiy muammolaridan biri bo‘lib kelmoqda” deya ta’kidlanishdan maqsad to‘y-ma’rakalarimizning xuddi ana shu jihatlariga e’tibor qaratishdir.

Murojaatda ta’kidlangan yana bir jihat diqqatimni o‘ziga tortdi: “Shu o‘rinda, ziyolilar, yoshi keksa otaxonu onaxonlar, nuroniylarga aytar so‘zimiz, keling, birgalikda yurtimiz aholisiga, ayniqsa, yuqoridagi kabi isrofgarchilik va dabdaba qilayotganlarga tushuntirish ishlarini ko‘paytiraylik, bu kabi illatlarga birgalikda barham beraylik. Alloh taolo ato etgan mol-dunyoni isrof qilish – katta gunoh, ekanini uqtiraylik! Buning o‘rniga topganlarimizni savobli ishlarga sarflab, beva-bechora, nochor, muhtojlarga yordam beraylik, ana shunda ulkan savobga ega bo‘lamiz, inshoaalloh!” – deyiladi unda.

Darhaqiqat, bu muammolarni hal etish bir-ikki kishining qo‘lidan keladigan ish emas. Unga barchamiz bir yoqadan bosh chiqarib, bir tan, bir jon bo‘lib kirishishimiz, yoshlarimizga bugungi xatti-harakatlari, kuch-g‘ayratlari, bilimlarini bir-ikki kunlik to‘y-tomosha uchun mablag‘ topish, so‘ng hammaning “havasini keltiradigan” to‘y uchun emas, balki kelajakda o‘zining birovga muhtoj bo‘lib qolmasligi uchun intilishga qaratishlari zarurligini uqtirishimiz kerak.

Shu o‘rinda Hazrat Alisher Navoiyning “Hayrat ul-abror” dostonidagi “Hotami Toy” haqidagi hikoyati esga tushadi. Unda aytilishicha, o‘zining o‘ta saxiyligi bilan dong taratgan Hotami Toydan: “Siz o‘zingizdan ham himmatliroq kishini ko‘rganmisiz?” – deb so‘rashibdi. Shunda u bir kuni yuz tuya va hisobsiz qo‘y-qo‘zilarni so‘yib, elni chorlab, juda katta ziyofat uyushtirganini, orada biroz nafas rostlash uchun ko‘chaga chiqqanini va yelkasida bir bog‘ o‘tin, qo‘lida hassa bilan har qadamda bir nafas rostlab kelayotgan qariyani ko‘rganini aytadi. O‘zining unga: “O‘zingni buncha qiynab nima qilasan. Eshitmadingmi, bugun Hotami Toy juda katta bazm uyushtirib, butun elni chorlab, ziyofat bermoqda. Tashla o‘tiningni, kir, sen ham bu ziyofatdan bahramand bo‘l!” – deganini aytadi. Shunda qariyaning javobini tinglang:

...K-ey solibon hirs ayog‘ingg‘a band,

Ozu tama’ bo‘ynuga bog‘lab kamand.

Vodiyi g‘ayratg‘a qadam urmag‘on,

Kunguri himmatg‘a alam urmag‘on.

Sen dog‘i chekkil bu tikan mehnatin,

Tortmag‘il Hotami Toy minnatin.

Bir diram olmoq chekibon dast ranj,

Yaxshiroq andinki birov bersa ganj...

Demak, haqiqiy himmat kimgadir qaram bo‘lish, kimlardandir nimaningdir ilinjida yashash emas, balki o‘z kuchi, g‘ayrati, bilimi bilan hayotdagi orzu-maqsadlariga erishishdir. Shu o‘rinda orzu-maqsadlarning ham qanday bo‘lishiga e’tibor qaratish zarur.

Yuqorida aytib o‘tganimizdek, to‘y-tomosha, turli tadbir va ma’rakalarni el ko‘ziga, “odamlar nima deydi” uchun tashkil qilish emas, balki, ortiqcha sarf-xarajatlarsiz, dabdabalarsiz o‘tkazish, ortib qolgan mablag‘ni o‘zining, farzandlarining ilm olishlari uchun sarflashni maqsad qilish ayni muddao bo‘lar edi. Chunki Umar roziyallohu anhudan rivoyat qilingan hadisi sharifda Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam: «Albatta, amallar niyatga bog‘liqdir. Albatta, har bir kishiga niyat qilgan narsasi bo‘ladi...» dedilar».

Demak, biz nimani niyat qilib, ishga kirishsak, shubhasiz, o‘sha maqsadimiz amalga oshadi. Hotami Toy birovlarning minnatli taomidan ko‘ra, o‘z mehnati bilan topgan bir dirhamni afzal ko‘rgan ana shu o‘tinchi cholni o‘zidan ko‘ra himmatliroq hisoblagan ekan. Albatta, har bir jamiyatda bo‘lgani kabi bizning oramizda ham u yoki bu sabab tufayli sog‘lom kishilar bilan birga imkoniyati cheklangan kishilar borligi ayni haqiqat. Biroq ko‘rib turibmizki, bunday kishilarning hammasi ham kimlargadir muhtoj bo‘lib yashashni emas, o‘z imkoniyatlaridan kelib chiqqan holda bilim olish, kasb-hunarga ega bo‘lish va o‘z ehtiyojlarini o‘zi qondirishni afzal ko‘rmoqdalar. Aksincha, ba’zida to‘rt muchasi sog‘lom kishilar kambag‘allikni o‘ziga “imtiyoz” sanab, tinimsiz ravishda turli idoralarga “shikoyatlar” yog‘dirmoqdalar. Murojaatda ta’kidlangan xayru saxovatni amalga oshirishda bunday “imtiyoz” egalari emas, haqiqatan ham shunga muhtoj oilalarni izlab topish va “otaliqqa olib, ularning farzandlarini o‘quv kurslarida o‘qitishi, kasb-hunarga o‘rgatishi va doimiy daromadga ega bo‘lishiga ko‘maklashish” zarur. Ha, ayni ko‘maklashish, ya’ni ularni xayru saxovatga o‘rgatib, kimlarningdir yelkasiga yuklab qo‘yish emas, balki kelajakda to‘g‘ri yo‘l topib olishlari uchun moddiy va ma’naviy jihatdan qo‘llab-quvvatlash kerak.

Albatta, har bir hududda o‘ziga to‘q, boy-badavlat kishilar bor. Allohga hamdlar bo‘lsinki, yurtimizda yaratilayotgan shart-sharoitlar natijasida bunday oilalarning soni oshib bormoqda. Ularning ko‘pchiligi xayru saxovatli insonlar ekanligi ham hech kimga sir emas. Murojaatdan ko‘zlangan yana bir xayrli maqsad shuki, imom-xatiblarimiz o‘z hududlaridagi ana shunday saxovatpesha insonlarni yaxshi tanishadi va bilishadi. Shuning uchun ularni o‘z hisoblaridan yoshlarimizning ilm olishlariga ko‘maklashish, buning uchun maktablarimizni zarur asbob-uskunalar bilan jihozlanishiga ham o‘z hissasini qo‘shishga chaqirish ham savobdi ishlardan biridir.

Murojaatda ta’kidlangan yana bir jihat biz imom-xatiblar uchun juda muhim ekanligini e’tirof etish kerak deb, o‘ylayman. Unda “imom-xatiblar tomonidan to‘y-ma’raka marosimlardagi isrofgarchilik, umra ziyoratidan qaytgandan keyin har xil xo‘jako‘rsin marosimlari uyushtirishdek illatlarning oldini olish yuzasidan targ‘ibot ishlarini amalga oshirish” belgilab qo‘yilgan. Bu vazifani amalga oshirishda, avvalo, har bir imom-xatibning o‘zi shaxsiy namuna ko‘rsatishi, o‘zlari qilayotgan, shuningdek, masjidlar hududida o‘zlari ishtirok etayotgan to‘y-marosimlarini ortiqcha dabdabalarsiz, isrofgarchilikka yo‘l qo‘ymasdan o‘tkazilishiga erishishi kerak. Shundan keyin targ‘ibot olib borilsa, ko‘ngildagidek bo‘ladi. Aks holda xalq orasida turli mish-mishlar, fitnalar avj olishi va natijada qosh qo‘yaman deb, ko‘z chiqarishi ham hech gap emas.

So‘zimga yakun yasar ekanman, Adiy ibn Hotam roziyallohu anhudan rivoyat qilingan quyidagi hadisni eslashni lozim topdim. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam aytdilar: “Yarimta xurmo (ni infoq qilib) bo‘lsa ham, do‘zaxdan saqlaninglar”, (Imom Buxoriy, Imom Muslim rivoyati).

Alloh har birimizni xayru saxovatli bandalaridan qilsin!

Alisher domla NAIMOV,

Farg‘ona viloyati bosh imom-xatibi o‘rinbosari