O`zbekiston musulmonlari idorasi

O'zbekistonlik hojilarga yaratilgan shart-sharoitga butun dunyo musulmonlari havas qildi

08.08.2022 2161 16 min.

Fuqarolarimizning diniy e'tiqod borasidagi huquq va erkinliklari to'la ta'minlanib, mo'min-musulmonlarimiz ibodat amallarini emin-erkin bajarmoqdalar. Bu haqda so'z yuritganda, ikki yillik koronavirus pandemiyasi cheklovlaridan so'ng bu yil 12 ming vatandoshimiz muqaddas haj amallarini bajarish imkoniga ega bo'lgani, keyingi 6 oyda 40 mingga yaqin yurtdoshimiz umra ziyoratini ado etganini ta'kidlash lozim.

Prezident Shavkat Mirziyoevning

O'zbekiston xalqiga Qurbon hayiti tabrigidan.

Bismillahir Rohmanir Rohim. Haj mavsumi — ulug' amallar ado etiladigan, oliy maqsadlar, ezgu niyatlar ushalishi so'raladigan, duo-tilaklar ijobat bo'ladigan palla. Shu bois, har bir mo'min-musulmon kishi umri davomida bir marta bo'lsa-da, Ka'batullohni tavof qilishni, Arafotda turishni, Safo va Marva tepaliklarida sa'y qilishni orzu etadi. Zotan, haj inson hayotini yaxshiliklar sari tubdan o'zgartiradigan, bir so'z bilan aytganda, Jannat mukofoti va'da qilingan buyuk ibodatdir.

Hazrati Payg'ambarimiz Muhammad sollallohu alayhi vasallam: “Mabrur hajning mukofoti faqat jannatdir”, “Kim Alloh uchun haj qilib, fahsh so'z aytmasa va fisqu fasod qilmasa, xuddi onasidan yangi tug'ilgandek bo'lib qaytadi”, deb marhamat qilganlar. Demak, go'zal odob, chiroyli xulq va chin ixlos ila qilingan hajning mukofoti jannatdir.

Tabiiyki, ana shunday buyuk ibodatni ado etish uchun yurtimiz mo'min-musulmonlariga davlatimiz tomonidan yaratib berilayotgan shart-sharoitlarni, bu borada amalga oshirilayotgan ulkan islohotlarni e'tirof etish zarur.

Keyingi yillarda Haj va Umra safarlarini yuqori darajada tashkil etishga katta e'tibor qaratilmoqda. Natijada yurtimizdan umraga cheklanmagan miqdorda ziyoratchilar yuborildi va haj qiluvchilar soni 2016-yilda 5200 nafar, 2017-yilda 7200 nafarni tashkil etgan bo'lsa, bu yil 12 ming nafardan oshdi.

Butun dunyoda kuzatilgan pandemiya tufayli ikki yil haj ibodati ado etilmadi. O'tgan davr mobaynida davlatimiz rahbari ilgari surgan “Inson qadri uchun” tamoyili asosida ziyoratchilarimizga yanada mukammal sharoitlar yaratish bo'yicha pishiq-puxta ishlar qilindi. Haj ziyoratini ado etish uchun yo'lga chiqqan yurtdoshlarimizni kuzatishdan tortib, to kutib olishgacha bo'lgan jarayonlarning barchasi yuqori darajada tashkil etildi. Bu esa hojilar kayfiyatiga ko'tarinkilik, shijoatiga jo'shqinlik va risoladagidek ibodat qilishlari uchun kuch bag'ishladi.

Bu yilgi haj mavsumida o'zbekistonlik hojilar uchun yaratilgan shart-sharoitlarga butun dunyo musulmonlarining havasi keldi. Gap shundaki, yurtdoshlarimiz uchun barcha imkoniyatlar ishga solingan, hammasi hojilar manfaatiga xizmat qiladigan, barcha sharoit yaratilgan joylarda ibodat qilishdi.

Davlatimiz rahbari ilgari surgan inson qadri va manfaatlari har narsadan ustunligi tamoyilining amaldagi ifodasini fuqarolarimiz bu muborak zaminda ham his etdilar.

Madinai munavvara ziyorati

Hojilarimiz ibodatlarini xotirjam bajarishlari uchun Madinai munavvarada barcha qulayliklarga ega besh yulduzli “Zamzam Pullman” va “Crown Plaza” mehmonxonalari o'zbekistonliklar xizmatida bo'ldi. Ushbu turar joy majmualarining Masjidu Nabaviyning shundoqqina yonginasida joylashgani yurtdoshlarimizning namoz va ziyoratlarni ko'proq ado etishiga imkon berdi. Ushbu mehmonxonalarda uch mahal issiq taomdan tortib, 24 soat uzluksiz tibbiy punktlargacha barcha sharoitlar muhayyo qilindi.

Odatga ko'ra, hamyurtlarimiz ziyoratni Madina shahridan boshladilar. Bu bejiz emas, albatta. Chunki ushbu muborak kent islom olamining markazi, payg'ambarlik eri, vahiy manzili sifatida alohida qadrlanadi. Shu bois, dunyo musulmonlari tabarruk ziyoratgohlarni o'z bag'riga olgan, ko'plab oyatlar nozil bo'lgan mazkur shahar tomon talpinadilar.

Yurtdoshlarimiz dastlabki uch kun davomida Payg'ambar alayhissalom ravzalarini ziyorat qilib, Uhud tog'i, islom olamida birinchi qurilgan masjid — Quboda, keyin esa Qiblataynda bo'ldilar. Asosiy vaqtlarini esa Rasul alayhissalomning muborak Masjid an-Nabaviyida toat-ibodatda o'tkazdilar.

Buyuk ibodat

Madinai munavvara ziyoratini tamomlagan hamyurtlarimiz Makka shahrida izzat-ikrom ila kutib olindi. Ikki shaharning orasi 460 kilometrni tashkil etadi. Ushbu masofa avtobusda o'rtacha tezlikda 5-6 soatda bosib o'tiladi. Tilidan “lab-bayka” tushmagan yo'lovchilar muborak shaharga ohistalik ila kirib keldilar.

Ziyoratchilarimiz 25 qavatli, shahar kaftdek ko'rinib turadigan, barcha shart-sharoitlarga ega “Abroj al-Hidoya”da joylashdilar. Mehmonxonaning kiraverishidagi “O'zbekiston” yozuvi va davlatimiz bayrog'i har bir o'zbekistonlik hojiga o'zgacha g'ururbag'ishladi.

Ka'batullohga 24 soat davomida uzluksiz avtobus qatnovi qo'yilgani hojilarga ko'p bor Baytullohga borish uchun imkon berdi. Vatandoshlarimiz shu asnoda zulhijja oyining sakkizinchi kunida haj amallarini bajarishga kirishib, oppoq ehromlarini bog'lagan holda “labbayka” aytib, Mino vodiysi tomon yo'l oldilar. Niyat bilan ehromga kirish, Arafotda turish va Baytullohni tavof qilish hajning farzlari sanaladi.

Bu yil Mino vodiysida o'zbekistonlik hojilar uchun shinam chodirlar ajratildi. Keng va tekis hududda qad ko'targan chodirlar har yilgidan farqli ravishda yumshoq o'rinlar, yostiq-choyshablar, maxsus sovitkichlar bilan jihozlandi. Ozoda, saranjom-sarishta ushbu maskanda salqin ichimliklar hozirlandi va samovarlarda choy qaynab turdi. Taomlar esa uch mahal har bir chodirga etkazib berildi. Allohga shukrki, Arafot va Muzdalifa vodiylarida ham keng va qulay joylar hozirlashga erishildi.

Yurtimiz ziyoratchilari arafa kuni erta tongdan hajning yana bir farzini bajarish maqsadida Arafot tomon yo'l oldilar. Hadislarda keltirilishicha, Arafot eng ulug' manzillardan biri. Bu erda qilingan duolar shak-shubhasiz qabul bo'ladi. Buni yaxshi anglagan hojilar har damni g'animat bilib, undan oqilona foydalanishga intildilar.

Islom manbalarida Arafot duolar qabul va niyatlar ijobat bo'ladigan ulug' makon ekani bayon etilgan. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Duolarning eng yaxshisi Arafotda qilingan duodir”, deb xushxabar berganlar (Imom Termiziy rivoyati).

Haq taolo ushbu tabarruk joyda iltijo qilayotgan bandalari ila faxrlanadi va so'raganlarini ato etadi. Shundoq murodbaxsh kunlarda insonlar ota-onasi, qarindoshi, do'stu birodari va butun musulmonlar haqiga duo qilishga bor kuch-quvvatlarini sarf etadilar.

Yurtdoshlarimiz bu yil haji akbar bo'lishini eshitib, ibodatda yanada sobit turdilar. Haji akbar — eng ulug' haj, katta haj ma'nosini anglatadi. Mo'tabar kitoblarimizda bu hajning ajri va fazilati katta ekani, xususan, 70 ta hojining savobi berilishi aytilgan.

Hojilarimiz Arafot vodiysiga chiqqanlarida Allohdan, avvalo, o'zlarining gunohlarini mag'firat qilishni, dillariga tugib qo'ygan niyatlarini, yurtimizni samoviy, aroziy balolardan saqlashini so'rab, chin dildan duolar qilishdi.

Arafot vodiysida Prezidentimizning O'zbekiston xalqiga Qurbon hayiti bayrami munosabati bilan yo'llagan tabrigini eshitib, hojilarimizning quvonchlari cheksiz, kayfiyatlari nihoyatda chog' bo'ldi. Zero, tabrikni yurtda eshitish boshqa, musofirchilikda, uzoq joylardan turib eshitish boshqa ekan. Tabrikni Muhammad alayhissalom tug'ilib o'sgan, Qur'oni karim nozil bo'lgan ulug' joylarda eshitish insonga o'zgacha ruh baxshida etarkan. Hojilarimizning qaysi biri bilan gaplashmang, mamnunliklarini ifoda qildi. Davlatimiz rahbarining yurtimiz mo'min-musulmonlariga ko'rsatayotgan bunday yuksak e'tibori va ehtiromi hojilarimizni ruhlantirib yubordi.

Hojilarimiz Arafot vodiysida kun botgunga qadar duo-yu tazarrularda bo'lib, Muzdalifa vodiysi tomon yo'l oldilar. Ular Qurbon hayitining uchinchi kuniga qadar muborak joylarda toat-ibodatda bardavom bo'ldilar, hajning shaytonga tosh otish, tavofi ifoza kabi qolgan ruknlarini ham ado etdilar.

Allohning mehmonlariga xizmat qilish — katta sharaf

Haj qiluvchi kishi Alloh taoloning mehmonidir. Haj amalini bajarayotgan kishiga ko'mak bergan, uning og'irini engil qilgan inson ulug' savoblarga noil bo'lishi haqida ko'plab dalillar bor. Shu ma'noda, “Haj — 2022” tashkilotchilari va ishchi guruh a'zolari ana shunday ulug' darajalarni maqsad qilib, Rahmonning mehmonlariga O'zi rozi bo'ladigan darajada sidqidildan xizmat etishga harakat qildilar. Hususan, “Haj — 2022” delegatsiyasi, ishchi guruhlar, ellikboshilar doimo ularning yonida, shifokorlar sog'liqlaridan xabardor bo'lib turdi. Oshpazlar esa ibodatga quvvat bo'ladigan tansiq milliy taomlardan tayyorlab berdi.

Ulamolarimiz, ahli ilmlarimiz va ellikboshilar ziyoratchilar bilan doimiy suhbatlar o'tkazib, ibodatlarini chiroyli ado etishlariga yaqindan ko'makchi bo'ldilar.Hojilarga sifatli transport xizmatlariko'rsatish, ularni belgilangan manzilgakechiktirmasdan etkazib qo'yish maqsadida ko'plab avtobuslar ham jalb etildi. Bizning bosh maqsadimiz ziyoratchilarning har bir qadamini osonlashtirib, ko'p vaqtini ibodatga sarflash edi va bunga Alloh muvaffaq qildi.

E'tirof...

Alloh nazari tushgan muqaddas manzil — Makkaga har yili ziyoratchilar oqib keladi. Bir xil libos, bir maqomdagi insonlarga munosabat ham bir xil. Ammo biz, o'zbekistonliklar nafaqat mahalliy aholi, balki xorijliklarning ham o'zgacha mehrini har qadamda tuydik. Binobarin, musulmon olamida ulug' muhaddis Imom Buxoriy avlodlarining hurmati baland bo'lib, ularga o'zgacha havas bilan qarashadi, alohida izzat-ikrom ko'rsatiladi. Ana shunday kezda ulug' muhaddis va allomalarga beshik bo'lgan zamin farzandi ekaningdan faxrlanib ketarkansan.

O'zbekistondanligimizni bilganlar darhol yoniga chorlab, joy beradi. Ulug' allomalar etishib chiqqan yurtimizga borish, Imom Buxoriy mangu qo'nim topgan manzilni ziyorat qilish istagini aytadi. Demak, O'zbekiston yaqin kelajakda musulmon dunyosining diqqat markazidagi mo'tabar manzilga aylanishi shubhasiz.

Yurtimiz hojilari islom dinining beshinchi farzini bajarish chog'ida davlatimizning ko'magini, beqiyos g'amxo'rligini his qilib turdilar. Zotan, taraqqiyotimizning yangi davrida dinimiz arkonlarini ado etish uchun barcha shart-sharoitlar hozirlanmoqda. Pirovardida, hojilarimiz tartib, odob jihatidan, amallarni bajarish bo'yicha ham ko'pchilikka ibrat bo'ldilar.

Saudiya Arabistonining etakchi OAVlari — “Haramain Archives”, “Haramain servant”, “Alriyadh” va “Iqra” kabilar o'zbekistonlik ziyoratchilar haqida ko'p bor lavhalar namoyish etdi. Ularda hojilarning husni xulqi, o'zlarini tutishlariga alohida to'xtalinar ekan, ular munosib izzat-ikrom qilingani yuqori baholandi. Bu O'zbekistondagi islohotlarning munosib e'tirofi bo'ldi, desak ayni haqiqat.

Bularning barchasi odamlarni rozi qilish yo'lida olib borilayotgan xayrli ishlar mevasidir. Aholisi rozi yurtga Yaratgan ham ne'matlarini yog'diradi, inshaalloh.

Hojilik — ibrat maktabi

Haj qilgan kishining yuzida nur paydo bo'ladi. Hayoti farovon va osuda, yaxshi ishlarga rag'bati oshadi. Shunday qilib, yurtdoshlarimiz haj ibodatining barcha ruknlarini bajarib bo'ldilar. Ziyoratchilar safar yakunida tavofi vidoni bajarib, joriy yilning 14-iyulidan 4-avgustiga qadar navbatma-navbat ona Vatanga qaytib keldilar.

Tabarruk joylarda gunohdan pok bo'lib, yurtimizga sog'-omon qaytgan vatandoshlarimiz ibratli fazilatlari, jamiyat hayotidagi faol ishtiroki bilan barchaga namuna bo'lib, o'sib kelayotgan yosh avlodni vatanparvar, ma'naviyatli, ma'rifatli, ota-onasiga, yurtiga xizmat qiladigan sodiq, solih farzandlar bo'lishiga o'z hissalarini qo'shadilar. Yordamga muhtoj kishilar, kambag'allar, miskin va faqirlarning holidan xabardor bo'lishga ko'proq hissa qo'shishga harakat qiladilar.

Haq taolo hamyurtlarimiz hajlarini mabrur, duolarini mustajob aylasin. Yurtimizni ofat-kulfatlardan o'zi asrasin. O'zbekistonimizning dunyo maydonida nomi va o'rni bundan-da sarbaland bo'lsin!

Dil izhorlari

Muzaffar EShMURODOV,

Navoiy viloyati:

— Allohga behisob hamdu sanolar bo'lsinki, haji akbar bo'lishdek ulug' maqom bizga nasib etdi. Bu uchun, avvalo, Yaratganga shukronalar aytamiz va bu yilgi haj mavsumini tashkillashtirgan barcha mutasaddilarga minnatdorlik bildiramiz. Chunki safar chog'ida yurtdoshlarimizga xizmat ko'rsatish uchun katta tayyorgarlikko'rilgani shundoq sezildi. Hatto boshqa mamlakat fuqarolari bizga havas bilan qaradi.

Barcha qulayliklarga ega mehmonxonada yashab, masjidda jamoa bo'lib namoz o'qishimiz, Masjidul Haramda ibodat qilmoqchi bo'lsak, tun-u kun avtobuslar qatnovi tashkil etilgani hukumatimiz ko'magi, respublika rahbariyati g'amxo'rligi deb Haq taologa shukronalar aytdik. Albatta, bunday qulayliklar ibodatlarni mukammal ado etishga omil bo'ldi.

Qayd etish joizki, Haj va Umra amallarini bajarishdan tortib, muborak joylarda kishi o'zini qanday tutishigacha bo'lgan barcha amallar guruh rahbarlari tomonidan doimiy tarzda o'rgatildi. Taqdim etilgan “Haj — buyuk ibodat” kitobida amallar bajarilishi jarayonida o'qiladigan duolar, ularning talaffuzidan tortib, mazmun-mohiyatigacha tushuntirilgan.

Bunday sidqidildan qilingan mehnat ziyoratlar, ibodatlarni risoladagidek bajarib xotirjam bo'lishga zamin hosil qildi. Mehribon Alloh taolo ibodatlarimizni qabul aylab, hojilarimizning hajini mabrur aylagan bo'lsin!

Dilafro'z EGAMBERDIYeVA,

Namangan viloyati:

— Biz yaqin bir oy davomida Saudiya Arabistonining muqaddas ikki shahri — Madina va Makkada bo'lib, islomning beshinchi arkonini yuksak saviyada ado etdik. Ming karra shukr! Tabarruk maskanlar, ulug' ziyoratgohlarda O'zbekistonimizga tinchlik va ofiyat, Prezidentimiz tomonidan olib borilayotgan xayrli va savobli ishlarga yuksak marralar, xalqimizga esa omonlik tilab, duo qildik.

Albatta, bunday muborak joylarda bo'lish har kimga ham nasib etavermaydi. Buni yaxshi anglagan yurtdoshlarimiz har damni g'animat bilib, har soniyadan unumli foydalanish harakatida bo'lib, haj amallarini mukammal ado etishga intildilar. Ularning ibodatlarini Alloh o'z dargohida qabul aylagan bo'lsin.

Nuriddin domla HOLIQNAZAROV,

O'zbekiston musulmonlari idorasi raisi, muftiy.

Manba: “Yangi O'zbekiston” gazetasi 2022-yil 6-avgust, 159-son.

MUFTIY MINBARI

MА`LUMOTNI IJTIMOIY TАRMOQLАRDА ULАSHING

O‘zbekistonda Imom Moturidiyning 1155 yillik yubileyi keng nishonlanmoqda

18.04.2025 12130 9 min.

Allohga hamd, payg‘ambarlarning so‘nggisi Muhammad alayhissalom va zotning oila a’zolari hamda safdoshlariga salovatu salomlar bo‘lsin. Darhaqiqat, Imom Abu Mansur Moturidiy Samarqandiy Movarounnahr zaminida yashab ijod qilgan va shu yerda mangu qaror topgan musulmon olamining benazir allomalaridan biridir.

Uning ilmiy merosi va ta’limoti to bugunga qadar bardavom bo‘lib kelmoqda. Hatto bu ta’limot, Imom Ash’ariy ta’limoti bilan birga, bugungi kunda ahli sunna val-jamoa deb tanilgan musulmonlarning to‘qson foizini tashkil etadi. Moturidiylikka mansub musulmonlar esa ahli sunnaning qariyb teng yarmidan iborat.

Movarounnahr diyori islom olamining yetuk allomalari voyaga yetadigan muborak zamin bo‘lgan. Xususan, Buxoro va Samarqand kabi mo‘tabar shaharlari o‘z davrida jahon ziynati, odamlarni o‘ziga ohanrabodek tortgan ilm-fan va olimlarning qarorgohi bo‘lib, ilmga tashna inson borki dunyoning turli burchaklaridan bu o‘lkaga uning olimlari ichra murodini hosil qilish uchun safar qilar edi. Kim naql ilmi – ya’ni hadis va rivoyatlarni istasa, Imom Buxoriy va Imom Termiziy singari muhaddislar bor. Kim aql va mantiqiy ilmlarga talabgor bo‘lsa, u Moturidiy, Nasafiy, Sobuniy, Sig‘noqiy va Peshog‘ariy kabi mutafakkirlarni topardi. Tilshunoslik, tafsir va adabiyotshunoslik ilmlarini izlaganlar Zamaxshariy va uning maktabidan, falsafa va hikmat ilmi talabidagilar esa Forobiy, Ibn Sino va boshqa zotlardan bahra olishar edi.Har bir talabgor bu diyorda o‘z istagini topgani uchun ham Samarqand “Ilm Ka’basi” – nomini olgan. Insonlarning qalblari Allohning Baytini tavof qilsa, ularning aqllari Samarqand atrofida parvonadek charx urar edi.

Shu bois o‘zbek xalqi o‘zining ulug‘ olimlari bilan faxrlanadi va ularni islom ilmlari sohasining barcha yo‘nalishlarida ko‘rsatgan buyuk xizmatlari uchun e’zozlaydi. O‘zbekiston hukumati o‘zbek xalqining orzu-istaklarini ro‘yobga chiqarishga vazifador bo‘lgan. Buni biz Yangi O‘zbekiston Prezidentining bu ulug‘ yurtdan chiqqan yetuk olimlarga ko‘rsatgan e’tibor va e’tirofida yaqqol ko‘rib turibmiz.

O‘zbekiston rahbariyati xalqqa uning milliy o‘zligi va islom sivilizatsiyasini qaytarishni maqsad qildi. Davlat rahbari “Yangi O‘zbekiston” va “Jaholatga qarshi ma’rifat” shiorlarini ilgari surdi. Hech qaysi millat o‘zining teran ildizlari va asoslarisiz zamonaviylik va sivilizatsiya pog‘onalarida yuksalib, taraqqiy etolmaydi. Shuning uchun ham bu yurt olimlari ulkan hissa qo‘shgan islom ilmlarini qaytarish – taraqqiyot uchun zarurat va yuksalishning asosiy shartlaridan biri hisoblanadi.

Prezident o‘z rahbarligi davrida amalga oshirgan dastlabki ishlaridan biri – ilmiy-tadqiqot markazlarini tashkil etish bo‘ldi. Bular orasida Imom Buxoriy, Imom Moturidiy va Imom Termiziy nomlari bilan atalgan markazlar alohida o‘rin tutadi. Shuningdek, poytaxt Toshkent shahrida, mazkur yurtning islom madaniyati va insoniyat tafakkuriga qo‘shgan hissasini namoyon etuvchi O‘zbekiston islom sivilizatsiyasi markazi tashkil etildi.

Ushbu yo‘nalishda yana bir muhim qadam – islom olami ulamolari bilan fikr almashish bo‘ldi. Bu maqsadda o‘nlab ilmiy anjumanlar tashkil etildi. Ular islomiy ilmlarning aqliy va naqliy yo‘nalishlarini chuqur o‘rganish, ularning mazkur yurt taraqqiyotiga qanday hissa qo‘sha olishi va mamlakatni yanada yuksaltirishdagi o‘rnini belgilashga qaratilgan edi. Bu orqali O‘zbekiston nafaqat islom olamida, balki butun dunyoda ilmiy-ma’naviy yetakchiga aylanishi ko‘zda tutilgan.

Qolaversa, ushbu yo‘nalishda tashkil etilgan eng muhim anjumanlardan biri – 2020 yilda Samarqand shahrida bo‘lib o‘tgan xalqaro ilmiy konferensiya bo‘ldi. Unda dunyoning turli mamlakatlaridan yuzdan ortiq islom ulamolari ishtirok etdi. Anjumanda al-Azhar shayxi, doktor Ahmad Tayyib ham qatnashdi. Mazkur anjumanning muhim tavsiyalaridan biri – Imom Moturidiy nomidagi ilmiy markazni tashkil etish bo‘ldi. Bu markaz moturidiylik ulamolari merosini tadqiq etish, ularni keng jamoatchilikka tanitish va ilmiy meroslaridan foydalanish maqsadida ilm nurini sochuvchi maskan sifatida faoliyat yuritishi nazarda tutildi.

Markaz tomonidan o‘zbek va arab tillarida o‘nlab kitoblar nashr etildi. Ularning eng muhimlari – “Ta’vilot al-Qur’on”, Imom Moturidiyning “Kitob at-Tavhid” va “Risolatun fi at-tavhid” asarlarining arab tilidagi ilmiy matni va o‘zbek tilidagi tarjimalari bo‘ldi.

Shuningdek, Markaz tomonidan ilmiy maqolalarni o‘z ichiga olgan va islomshunoslik hamda moturidiylik ta’limotlariga bag‘ishlangan olim va mutaxassislar tadqiqotlarini chop etuvchi ilmiy-tahliliy choraklik “Moturidiylik” jurnali ta’sis etildi. Markaz xalqaro miqyosda ko‘plab anjuman va ilmiy uchrashuvlar o‘tkazdi. Uning qoshida islom olamining turli mintaqalaridan yetuk olimlar va mutaxassislardan iborat xalqaro ilmiy kengash faoliyat olib bormoqda.

Sanab o‘tilgan muhim bosqichlardan keyin, joriy yilda Imom Abu Mansur Moturidiy tavalludining yubileyi nishonlanmoqda. Shu munosabat bilan uning ilmiy va aqidaviy merosini qayta yodga olish hamda qadrlash davlat va jamiyat hayotida muhim o‘rin tutmoqda.

O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti tomonidan yuksak ehtirom bilan qabul qilingan qarorga muvofiq, Imom Abu Mansur Moturidiy tavalludining 1155 yilligini nishonlashga davlat darajasida e’tibor qaratilmoqda. Ushbu qarorga asosan turli davlat idoralari va tashkilotlari hamkorligida bir qator tadbirlar o‘tkazilishi belgilangan. Eng muhim voqealardan biri – 2025 yili Samarqand shahrida o‘tkazilishi rejalashtirilgan xalqaro konferensiya bo‘lib, unga islom olamining yetakchi ulamolari hamda islomshunoslik sohasida faoliyat yurituvchi mashhur sharqshunos olimlar ishtirok etishidir. Mazkur anjuman Imom Moturidiyning islom olamidagi yuksak maqomini munosib tarzda yoritishni ko‘zlab, “Moturidiylik – bag‘rikenglik, mo‘tadillik va ma’rifat ta’limoti” mavzusida o‘tkaziladi.

Shuningdek, tadbirlar doirasida quyidagi yo‘nalishlarda bir qator tanlovlar va madaniy-ma’rifiy tadbirlar o‘tkazilishi rejalashtirilgan:

– xorijlik tadqiqotchilar o‘rtasida moturidiylik ta’limoti bo‘yicha ilmiy tanlov;

– O‘zbekistonning diniy ta’lim muassasalari barcha bosqich talabalari o‘rtasida Imom Moturidiy ta’limotiga bag‘ishlangan tanlov;

– imom-xatiblar va islom ta’lim muassasalari talabalari o‘rtasida moturidiylik ta’limoti va manbalari yuzasidan musobaqalar.

Shu qatorda, O‘zbekiston bo‘ylab tanlov g‘oliblari ishtirokida madaniy-ma’rifiy uchrashuvlar, o‘quv-seminarlar va targ‘ibot tadbirlari tashkil etiladi.

Bundan tashqari, Imom Moturidiyning “Ta’vilot al-Qur’on” va “Kitob at-Tavhid” asarlari hamda moturidiylik ta’limotini tanishtiruvchi boshqa muhim asarlarning o‘zbek va boshqa tillardagi ilmiy-akademik tarjimalari nashr etilishi rejalashtirilgan.

Sanab o‘tilganlardan tashqari, yubiley sanasini muhrlovchi esdalik buyumlari, Imom Moturidiy va moturidiylik ulamolarining hayoti va ilmiy merosi bilan bog‘liq noyob manbalarni tizimli o‘rganish, ularning nusxalarini O‘zbekistonga olib kelish va tahlil qilish, yuksak sifatli media mahsulotlar, hujjatli filmlar va audiovizual materiallar tayyorlash, ularni mahalliy va xalqaro ommaviy axborot vositalarida, internet va ijtimoiy tarmoqlarda keng targ‘ib qilish bo‘yicha zarur choralar ko‘rilishi belgilandi.

Eng quvonarlisi, Prezident qarorining Imom Abu Mansur Moturidiy maqbarasi joylashgan Samarqanddagi Chokardiza ziyoratgohi qayta ta’mirlanib, obodonlashtirilishi, bu joy yaxlit kompozitsiyaga ega yodgorlik majmuasiga aylantirilishi xususidagi bandi bo‘lib, barchamiz uzoq kutgan bu yangilik qalbimizga betakror farah baxsh etdi...

Bu yurtda yangi bir ruhiyat ufurib turibdi. Bu ruhiyat hozirgi zamonni o‘tmish bilan bog‘laydi, kelajakni bunyod etishga safarbar etadi. Bu – ilm va ma’rifat qudrati, fikr va aql quvvati, taraqqiyot va tamaddun kuchi, birlik va bag‘rikenglik kuchi, qalb va axloq kuchi, ta’sir va bunyodkorlik kuchidir. Bu yangi ruh – milliy ildizlarga suyangan holda taraqqiyotga yo‘l ochuvchi, chuqur va teran bir tafakkurning ifodasidir. Chunki, har qanday tamaddunning poyasi madaniyatdir.

Millat o‘z tamaddunini qadrlamas ekan, yuksalmaydi. O‘z tafakkurini, qadriyatlarini boy manba sifatida dunyoga taklif eta olmas ekan, u har tarafdan o‘zlashtirishga muhtoj bo‘lib qoladi. Ammo bizda dunyoni boyitishga qodir fikr, madaniyat va kuch mavjud.

Ajdodlar qoldirgan ilm va madaniyat omonati yosh avlod qalbiga ilg‘or tarzda singdirilishi va o‘z tarixidan faxrlanish ruhida tarbiyalanishi zarur. Prezident qarori va uning ila amalga oshiriladigan ishlar aynan shu maqsadga xizmat qiladi.

Alloh har bir bunyodkor qo‘lni, har bir oqilona qarorni va har bir avlodni ulug‘ ajdodlar bilan bog‘layotgan so‘zni xayrli qilsin – shoyadki, ular o‘z buyuk o‘tmishlarini qayta tiklab, insoniyat karvonini yana ma’rifat, mo‘tadillik, bag‘rikenglik sari boshlab bora olgaylar!

Doktor Ahmad Sa’d Damanhuriy,
moturidiyshunos olim.

O‘zA