Islom taqvimi o'n ikki oydan iborat. Ammo biz bu oylarning ba'zilari haqidagina ma'lumot bilamiz, xolos. Aksariyat odamlar Ramazon oyida ro'za tutishni, Zulhijjada esa qurbonlik qilishni biladi. Lekin muharram oyi go'yoki unchalik mashhur emasdek. Vaholanki, hadisi shariflarda bu oy – Alloh taoloning oyi deb ataladi, boshqa hech bir oyga bunday sharaf berilmagan.
Muharram oyi musulmonlar uchun ham diniy, ham tarixiy ahamiyatga ega. Bu oy Alloh taolo tomonidan nafaqat muqaddas deb belgilab qo'yilgan, balki Islom taqvimining birinchi oyi bo'lib, musulmonlar bu oyda Madinaga hijrat qilganlar.
Hazrat Ali roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi. Bir kishi Rasululloh sollallohu alayhi vasallamga: "Yo Allohning Rasuli, Ramazondan keyin qaysi oyda ro'za tutishimga buyurasiz", deb so'radi. Shunda u zot alayhissalom: "Agar Ramazondan keyin ro'za tutmoqchi bo'lsang, muharram oyida tutgin. Chunki u Allohning oyidir, unda bir qavmning tavbasini qabul qilgan yana boshqa qavmlarning ham tavbasini qiladi", deb javob berdilar (Imom Termiziy rivoyati).
Muharram qanday oy?
Muharram oyi Islom taqvimining birinchi oyi bo'lib, yangi yil boshlanishini anglatadi. Muharram oyi urush harom qilingan to'rt oydan biri sanaladi. Bu haqda Alloh taolo: “Albatta, Allohning huzurida oylarning soni Allohning osmonlaru erni yaratgan kuni o'n ikki oy qilib belgilangan. Ulardan to'rttasi (urush qilish) harom (oylar)dir. Mana shu to'g'ri dindir. U(oy)larda o'zingizga zulm qilmang” deb marhamat qilgan (Tavba surasi, 36-oyat).
Muharram oyining asosiy sanalari:
Muharram oyi qachon kirib keladi?
Muharram oyining birinchi kuni 2022 yilda 30 iyuldan boshlanadi.
Muharramning ahamiyati nimada?
Muharram ko'plab diniy va tarixiy sabablarga ko'ra yilning eng muhim vaqtlaridan biridir:
Ashuro kunining ro'zasi
Muharram oyining 10 kuni – Ashuro kuni Rasululloh sollallohu alayhi vasallam musulmonlarni ro'za tutishga da'vat etganlar.
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Bu shunday yaxshi kundirki, bu kunda Alloh Bani Isroilni dushmanlaridan qutqargan. Shu bois Muso alayhissalom bu kunda ro'za tutgan. Men Musoga ko'proq (yaqin bo'lishga) haqliroqman”, dedilar va u kunda ro'za tutib, odamlarni ham uning ro'zasini tutishga buyurdilar (Imom Buxoriy rivoyati).
Muharram oyining 9 kuni ro'za tutish
Ibn Abbos roziyallohu anhumodan rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam Ashuro kuni ro'zasini tutib, boshqalarni ham uning ro'zasini tutishga buyurganlarida, sahobalar: "Yo Allohning Rasuli, axir, bu – yahudiylar va nasroniylar ulug'laydigan kun-ku?", dedilar. Shunda Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: "Agar kelasi yili bo'lsa, albatta, to'qqizinchi kuni ham ro'za tutamiz", dedilar (Imom Muslim rivoyati).
Ulamolarimiz Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning ushbu niyatlariga e'tiboran, Ashuro kuniga qo'shib bir kun oldingi yoki bir kun keyingi kunda ham ro'za tutmoq afzal deydilar.
Ashuro kuni ahli-ayolga kengchilik qilish, bir yillik kengchilikka sabab bo'ladi.
Abu Sa'd roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi. Nabiy sollallohu alayhi vasallam: “Kim Ashuro kuni ahli ayoliga kenglik yaratsa, Alloh unga yil bo'yi kenglik yaratadi”, dedilar (Imom Bayhaqiy rivoyati).
Sufyon ibn Uyayna rahmatullohi alayh: “Bu hadisni oltmish yil tajriba qildim va faqatgina yaxshilik ko'rdim”, deganlar.
Alloh taolo ushbu oyning fazilatlaridan barcha mo'min-musulmonlarni to'liq bahramand etsin. O'zining roziligini topadigan amallarda bardavom qilsin.
Davron NURMUHAMMAD
Bismillahir Rohmanir Rohiym
Inson yaralibdiki, xursandchilik bilan birga g‘am-tashvish, qayg‘u-alamlar ila yashaydi. Shu o‘rinda aytib o‘tish kerakki, “g‘am-tashvish”, “qayg‘urish” kabi tushunchalar ikki xil bo‘ladi:
1. Tabiiy.
2. Orttirilgan.
Birinchisi haqida so‘z borganda, uni “sog‘lom tashvishlanish”, deb atashimiz mumkin. Boshqacha qilib aytganda, busiz hayotni tasavvur qilish qiyin. Tashvishlanishning bu turi topilmaydigan kishilar hissizlik ketidan kasal bo‘lib qolishlari turgan gap.
Albatta, hayot tashvishlari benihoya – ishdagi muammolar, uydagi g‘am-tashvishlar, ota-onaga g‘amxo‘rlik, farzand tarbiyasi, olingan qarzlarni to‘lash, oilaviy kelishmovchiliklar, imtihonlar, kimdirlar bilan uchrashish... Bularning barchasi odamni tashvishlanish, bezovta bo‘lish va qayg‘urishga undaydi. Bunday ruhiy holatlar ishtahamizni bo‘g‘ib, asabimizni buzadi, uyqimiz qochadi, bir so‘z bilan aytganda, hayotning achchiq-chuchuklarini totib, o‘nqir-cho‘nqirlariga duch kelamiz. Vaqt o‘tishi bilan bu muammolar o‘z yechimini topadi, biz ham voqelikka rozi bo‘lamiz, ko‘nikamiz, tashvishlar ariydi, stresslardan xalos bo‘lib, xotirjamlikka erishamiz. Oradan biroz muddat o‘tib yana yangi muammolarga duch kelamiz, xullas, hayot shu tarzda davom etaveradi.
Deyl Karnegi aytadi: “Men o‘ttiz yetti yildan ko‘proq vaqt Nyu-Yorkda yashadim. Menda “bezovtalik” degan kasallik borligidan ogohlantirib qo‘yish uchun biror kishi eshigimni taqillatib kelgani yo‘q. Suvchechak kabi kasallik keltirib chiqaradigan asoratlardan bir necha ming barobar ko‘p zararlar ko‘rishimning asosiy sababi, ushbu bezovtalik kasalligi bo‘ldi. Ha, ha, rost! Hech bir kishi eshigimni qoqib, amerikaliklarning har o‘ninchisi xavotir, ortiqcha tashvishga sabab bo‘luvchi asab buzilishiga chalinganini aytib, ogohlantirgani yo‘q”.
Karnegi so‘zida davom etadi: “Kishi butun dunyo mulkini qo‘lga kiritgan taqdirda ham, faqatgina bitta yotoqda yota oladi, xolos. Kunda uch mahaldan ortiq ovqatni oshqozoni sig‘dira olmaydi. Shunday ekan, bu odam bilan yer ag‘darib yurgan dehqon orasida qanday farq bor? Aksincha, dehqon chuqurroq uyquga ketsa kerak, to‘g‘rimi? Bu kabi badavlat kishidan ko‘ra dehqon yeyayotgan taomidan ko‘proq lazzat ola biladi, uning ta’mini yaxshiroq his qiladi, shunday emasmi?!”,
Barselonalik mashhur doktor Marko Alvares o‘z tajribalari bilan bo‘lishib, bunday deydi: “Ma’lum bo‘lishicha, har beshta bemorimdan to‘rttasining kasalligi birorta a’zo ta’sirida emas, aksincha, qo‘rquv, bezovtalanish, tashvishlanish, asabiylashish hamda kishi o‘zi va hayoti o‘rtasidagi munosabat hamda muvozanatni yo‘qotganligidan bo‘ladi”.
Shoir Mansur bir she’rida bunday deydi:
Xohla boy bo‘l, xoh faqirlikni et iroda,
Hech iloj yo‘q g‘am bo‘lar albat bu dunyoda.
Har gal oshib borsa atrofingda ne’mating,
Qarshisida ortib borar g‘am ustiga ham g‘aming.
Hasson Shamsiy Poshoning
“Jannat bo‘stonidagi oilaviy oqshomlar” nomli kitobidan
G‘iyosiddin Habibulloh, Ilhom Ohund, Abdulbosit Abdulvohid tarjimasi.