Zakot, kafforat, fitr sadaqasi, ushr, nazr kabi to'lovlarda beriladigan narsa yoki hayvon o'rniga ularning qiymati miqdorida pul bilan to'lash ham mumkin. (Fatovoyi Olamgiriya”)
2. Tuyalardan zakot berilganda erkagidan emas, urg'ochisidan beriladi. Qo'ylardan berilganda esa, erkak-urg'ochisining farqi yo'q. (“Fatovoyi Olamgiriya”)
3. Boydan zakot puli (qirqdan bir) miqdorida qarzi bor kambag'alga o'sha pulni zakot niyati bilan hadya qilib yuborsa, zakotga o'tmaydi. Qarzni undirib olishning shar'iy yo'li quyidagicha: Unga zakot niyati bilan pul berib, so'ngra qarzini undirib oladi. (“Sirojiya”)
4. Qo'lida yarim nisob boyligi bo'lib, odamlarda ham yarim nisob miqdorida qarzga bergan puli bor odam zimmasiga zakot berishlik vojibdir. (“Fatovoyi Bazzoziya”)
5. Bir necha hovlisi, do'konlari va ko'p miqdorda g'allasi bo'lsa ham o'zi va oilasining bir yillik xarajatiga etib etmay turgan bo'lsa, shunday odam ham zakot olishi joiz. Bu imom Muhammad rahmatullohi alayhi so'zlaridir. (“Fatovoyi Bazzoziya”)
6. Fiqh ilmi bilan shug'ullanadigan olimning uyidagi kitoblari juda katta mablag'ga teng bo'lsa ham agar ulardan foydalanib turishga muhtoj bo'lsa, bu kitoblardan zakot berishi vojib emas. Lekin zarur bo'lmaydigan kitoblarning qiymati nisobga etsa, ulardan zakot berishi vojibdir. (“Fatovoyi Olamgiriya”).
7. Qarzdor uzoq joyga qochib ketsa, qaraladi – agar qarz bergan odam uni topib kelishga qodir bo'la turib, harakat qilmasa, zakot soqit bo'lmaydi. Topib kelishga imkoniyati bo'lmasa, undagi qarz puldan zakot bermaydi. (“Fatovoyi Olamgiriya”).
8. Zakotda yil hijriy-qamariy sana bilan o'lchanadi (354 kun). Yilning boshi va oxirida zakot nisobi mavjud bo'lib, o'rtasida nisobdan kamayib turishi zakotning soqit qilmaydi. (“Fatovoyi Olamgiriya”).
9. Yil davomida foyda va qo'shimcha daromadlar nisobga etgan boyligiga qo'shiladi. Nisobga etmagan boyligiga qo'shib hisoblanmaydi. Agar nisobga etmagan moliga yangi daromadni qo'shganida nisobga etadigan bo'lsa, qo'shib shu kundan boshlab yil o'tishini kutadi. (“Fatovoyi Olamgiriya”).
10. Birovga omonatga pul qo'ygandan keyin o'sha odam kim ekanini unitib qo'ygan bo'lsa, zakot beradigan vaqti o'tib ketganidan keyin omonat saqlovchi odamning kimligi esiga kelsa va u notanish odam bo'lsa, o'tgan yil uchun zakot bermaydi. Bordi-yu, u odam eskidan o'zining tanishi bo'la turib, esidan chiqargan bo'lsa, esiga tushgandan keyin o'tgan yil uchun zakot beradi. (“Fatovoyi Bazzoziya”).
11. Bir necha hovlisi, do'konlari va ko'p miqdorda g'allasi bo'lsa ham o'zi va oilasining bir yillik xarajatiga etib-etmay turgan bo'lsa, shunday odam ham zakot olishi joiz. Bu Imom Muhammad rahmatullohi alayhi so'zlaridir. (Fatovoyi Bazzoziya”).
12. Zakotni qarzdor kishiga berish uni faqir kishiga bergandan ko'ra yaxshiroqdir. (“Fatovoyi Bazzoziya”).
13. Hovlidagi mevali daraxtlarning mevasidan ushr berilmaydi, balki dalasidagi – bog'idagi daraxtlarning mevasidan ushr beriladi. Zero, hovlidagi narsalar undagi imoratlarga tobe hisoblanib, ulardan zakot yoki ushr olinmaydi. (“Fatovoyi Bazzoziya”).
14. Boyligini daladagi eriga yashirib ko'mib qo'yib, so'ngra bir necha yil topa olmay yurgandan keyin topsa, o'tgan yillar uchun undan zakot berilmaydi. Ammo uyining biror joyiga yashirib qo'ygan boyligini bir necha yil topa olmay yurgan odam topgach, o'tgan yillar uchun uchun undan zakot beradi. (“Fatovoyi Qozixon”).
O'zbekiston musulmonlari idorasi
fatvo hay'ati
Bugun, 25 dekabr kuni O‘zbekiston musulmonlari idorasi raisi, muftiy Shayx Nuriddin Xoliqnazar hazratlari yurtimizning turli hududlaridan kelgan fuqarolarni qabul qilib, muammo, arz va takliflarini tingladilar.
Qabul jarayonida Andijon, Namangan, Farg‘ona, Buxoro, Samarqand, Toshkent, Qashqadaryo viloyatlari va Toshkent shahridan kelgan fuqarolarning masjidlar holati, oilaviy masalalar, diniy ta’lim, haj-umra hamda moddiy yordam olish yuzasidan murojaatlari ko‘rib chiqildi.
Jumladan, oilaviy munosabatlarda kelganlarga muammolar yechimi bo‘yicha maslahatlar, shar’iy masalalar yechimi yuzasidan tavsiyalar va moddiy yordam so‘raganlarga belgilangan tartibda ko‘mak berildi. Ayrim masalalar bo‘yicha murojaatlarni ko‘rib chiqish uchun Idora bo‘limlariga tegishli vazifalar yuklandi.
Darhaqiqat, birovning dardini yengillatish, uning tashvishlari osongina bartaraf etilishiga hissa qo‘shish – savobi ulug‘ amal. Chunonchi Rasululloh sollallohu alayhi va sallam: “... Kim birodarining hojatini ravo qilsa, Alloh uning hojatini ravo qiladi. Kim bir musulmonning tashvishni aritsa, Alloh uning Qiyomat kunidagi tashvishlaridan birini aritadi”, deganlar (Imom Buxoriy rivoyati).
Mana shunday qabul jarayonlari mamlakatimizdagi barcha jome masjidlarda haftaning har chorshanba kuni imom-domlalar tomonidan amalga oshirilmoqda.
O‘zbekiston musulmonlari idorasi
Matbuot xizmati