Kiyim insonni tabiatning turli hodisalaridan va tanaga zarar beradigan tashqi ta'sirlardan asrashga xizmat qiladi. Kiyim insonning xarakterini, uning ichki va tashqi dunyosini, axloqiy sifatlarini, aqliy salohiyatini, estetik didini namoyon qiladigan omillardan.
Biz insonnning kiyimiga qarab, uning oilasidagi muhitni va qanday insonligini bilib olishimiz mumkin. Zamon tezlashib, yoshlar orasida hayo mezoniga javob bermaydigan turli kiyimlarning ko'payishi va yoshlar tili bilan aytganda «moda»larning kun sayin ortib borishi kiyinish odobi va ma'naviy axloqning buzulishiga olib kelyapti.
Afsuski, bu modalarning ortishi yoshlarning kiyinishiga juda katta ta'sir o'tkazyapti. Ayrim yigit va qizlarning kiyinishida deyarli farq qolmadi. Qizlarning shim kiyishi esa hozir ko'tarilayotgan masala emas. Tor shim kiyib olib, shataloq otib ko'chalarda hayo pardasini yulib tashlagan qizlardan yoki Yevropaning turli kinofil'mlaridan «o'rnak» olayotganlar soni ortib boryapti. Bunday yoshlarning ma'naviy axloqi allaqachon buzulib bo'lgan. Bir savol qiynaydi: nahotki uydan shunday rasvo tarzda kiyinib chiqayotgan qizning ota yoki akasi «Hey, o'zingni yig'ishtirib ol», demaydi. Bunday kiyinish va bunday yashash tarzini targ'ib qilayotganlarning asl maqsadlari bor.
So'nggi ikki yil davomidagi jahon modalarini tomosha qilsangiz, u erdagi ilgari surilayotgan fikrlarni ko'rasiz. Erkaklar kiyimlari modasida qarasangiz, ularning kiyimlarida turli gul bezaklaridan foydalanilgan, ipak matolar va shunga o'xshash bir qaraganda ayollar kiyimini esga soluvchi unsurlardan foydalanilgan. Ayollar kiyimlari esa aksincha – jiddiy tusda bo'lib, bir qaraganda, erkaklar kiyimlarini eslatib yuboradi. Bu esa insonning jinsini o'zgartirishga harakat qilishning ruhiy birinchi zarbasi hisoblanadi. Bunday o'zi juda sodda bo'lib ko'rinadigan tuzoqlarning ommalashishiga yoshlarimiz bilib-bilmay o'z hissa qo'shishyapti.
Dunyo musulmonlari bunday jinsni o'zgartirish kabi tuban ishga qarshi g'oyalarni olib borayotgan bir paytda biz uning rivojlanishiga sababchi bo'lib qolmaylik. Ko'chalarda qizlarning turli yirtiq shimlar kiyishiga guvoh bo'lyapmiz. Qiz bola uchun bunday shimlar kiyish harom. Huddi shunday erkak kishilar uchun ham ayollar kiyimiga o'xshash kiyimlarni kiyish harom.
Kiyim nafaqat kishining yuzi, balki uning oilasi, agar chetga chiqadigan bo'lsa, millatning yuzidir. Rivojlangan texnologiyalar zamonida yasharkanmiz, qaysi bir yoshning qo'liga qaramang, so'nggi rusumdagi telefonlari bor. Turli g'oyalarni inson onggiga singdirish uchun o'rgimchak to'ri deb atalmish internetning o'zi etarli.
Bunday zamonda yashayotgan har bir ota-ona uchun o'z bolasining qo'l telefonini tekshirish vojibdir. Chunki ular butun ma'lumotning 90 foizini kitobdan emas, turli internet saytlaridan olishyapti. Kiyinishda ham internet saytlarida ko'rib qolgan qandaydir shaxslarga taqlid qilishyapti. E'tibor berib qaraydigan bo'lsak, ayollarning kiyimi kun sayin behayolashib boryapti. Agar chuqurroq kirib boradigan bo'lsak, bu ish ham ayni bir maqsadning amalga oshayotganidan dalolat beradi. Hozirda ayollarimiz orasida burqa (niqob) taqish urfga aylanmoqda. Yuz va qo'llarni yopib oladigan darajada kiyinish yurtimizda fitnaga sabab bo'lyapti. Shunday kiyinish kerakki, bu fitnaga sababchi bo'lmasin.
Bizning mazhabimizda va jumhur ulamolar mazhabida ham ayol kishining yuz va kaft qismi avrat hisoblanmaydi. Bu to'g'risida turli hadislar rivoyat qilingan.
Rasululloh sollallohu alayhi va sallam: «Ey Asmo, ayol kishi voyaga etganida undan mana bu va mana bu (yuz va qo'llarini ko'rsatib) joylaridan boshqa a'zosi ko'rinishi mumkin emas» deb yuz va ikki kaftlariga ishora qildilar (Imom Abu Dovud rivoyati).
Islom mo''tadillikni yoqtiradi va yoqlaydi. Kiyinish tarzimizda ham bunga amal qilishimiz eng go'zal ishlardan biridir. Kiyim bilan fahshni targ'ib ham qilmaylik, kiyim bilan fitnaga ham sababchi bo'lib qolmaylik. Dinimiz belgilagan mezonlarda, kiyinish madaniyatiga amal qilib libos kiysak, buning ajr va mukofotini Alloh taolo, albatta, beradi.
Toshkent shahar bosh imom-xatibi
Sayyid Rahmatulloh Termiziy
Masjidi Nabaviy Madina shahrida joylashgan bo‘lib, Islom tarixidagi eng muqaddas joylardan biridir. Masjid Muhammad sollallohu alayhi vasallam tomonidan hijratning birinchi yilida, 622 yili barpo etilgan va musulmonlar uchun Makkadagi Masjidul Harom va Quddusdagi Masjidul Aqsodan keyingi uchinchi muqaddas masjid hisoblanadi. Masjidi Nabaviydagi mehroblar masjidning tarixiy va ma’naviy ahamiyatini aks ettiradi.
Mehrob – masjidda namoz vaqtida imom turadigan va qiblani ko‘rsatuvchi joy. Masjidi Nabaviydagi kengaytirishlar va qayta qurish jarayonlarida mehroblar o‘zgarib borgan. Masjidning dastlabki ko‘rinishi sodda shaklda bo‘lib, mehrob ham biror bir narsa bilan belgilanmagan. Keyinchalik, Umaviylar, Abbosiylar, Usmoniylar va Saudiylar davrida mehroblar naqshinkor san’at namunalari bilan bezatildi.
1. Payg‘ambar mehrobi. Mehrobi Nabaviy Masjidi Nabaviydagi eng muhim va asosiy mehrobdir. Mehrob Ravzada, Payg‘ambar alayhissalomning qabrlari va minbarlari orasida joylashgan. Payg‘ambar alayhissalom davrlarida U zot namoz o‘qigan joyda biror belgi bo‘lmagan, 707-710 yilda ilk bor Umaviy xalifasi Valid ibn Abdulmalik tomonidan bu joyga birinchi mehrob o‘rnatilgan.
Masjidda hozirgi shakldagi mehrob 1482 yilda Mamluk sultoni Qaytbey tomonidan qurilgan bo‘lib, keyinchalik Usmonlilar va Saudiya podshohi Fahd davrlarida ta’mirlangan. Mehrob tilla bilan qoplangan xattotlik yozuvlari va go‘zal naqshlar bilan bezatilgan.
2. Usmoniy mehrobi. Mehrobi Usmoniy hozirda ko‘p foydalaniladigan asosiy mehrob bo‘lib, Usmon ibn Affon roziyallohu anhu davrida 651 yilda masjid kengaytirilganidan qurilgan. Qibla devorining markazida joylashgan Usmon ibn Affon mehrobi o‘rnida dastlab belgi bo‘lgan.
3. Mehrobi tahajjud. Mehrob Payg‘ambar alayhissalom tahajjud namozini o‘qigan joyni bildiradi. Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallamning tungi namozlarini Masjidi Nabaviyning ustunlaridan biri yonida o‘qir edilar. Keyinchalik bu ustun yonida mehrob qurildi, ammo so‘nggi yillardagi qayta ta’mirlash ishlarida olib tashlandi va uning o‘rniga Qur’oni karim mus'haflari uchun kitob javoni o‘rnatilgan.
4. Sulaymoniy mehrobi. Mehrobi Sulaymoniy Hanafiy mehrobi deb ham nomlanadi. Sulaymoniy mehrobi Ravzadan tashqarida, Payg‘ambar alayhissalom minbarlarining o‘ng tomonida joylashgan. Bu mehrob hanafiy mazhabidagilarning namozgohi bo‘lgan. 1532 yili Sulton Sulaymon I buyrug‘i bilan bunyod etildi.
5. Fotima mehrobi. Fotima rohiyallohu anho uylari yaqinida, tahajjud mehrobining janubida, Nabiy alayhissalom hujralari atrofida joylashgani, maqbara o‘ralgani bois mehrob ko‘rinmaydi.
Po‘latxon Kattayev,
TII Hadis va islom tarixi fanlari kafedrasi katta o‘qituvchisi.