Sayt test holatida ishlamoqda!
02 Yanvar, 2025   |   3 Rajab, 1446

Toshkent shahri
Tong
06:24
Quyosh
07:49
Peshin
12:32
Asr
15:24
Shom
17:08
Xufton
18:28
Bismillah
02 Yanvar, 2025, 3 Rajab, 1446

So'nmez Kutlu: O'zbekiston – tamaddunlar chorrahasi

30.05.2022   827   4 min.
So'nmez Kutlu: O'zbekiston – tamaddunlar chorrahasi

Mamlakatimizning Turkiyadagi elchixonasi tomonidan O'zbekiston Halqaro Islom akademiyasi va Turkiya Strategik tafakkur instituti bilan hamkorlikda Anqara shahrida «O'zbekiston – islom tamadduni markazi» mavzusiga bag'ishlangan ilmiy-amaliy anjuman tashkil etildi, deb xabar bermoqda «Dunyo» AA muxbiri.

Tadbirda ma'ruza bilan qatnashgan mamlakatimiz akademiyasi professor-o'qituvchilari buyuk ajdodlarimizning jahon tamadduni, diniy va dunyoviy ilmlar rivojiga qo'shgan hissasi, «Yangi O'zbekiston – Uchinchi Renessans» shiori ostida bugungi kunda mamlakatimizda kuzatilayotgan umummilliy yuksalish haqidagi atroflicha ma'lumotlarni o'rtoqlashdilar.

Turkiya vakillari buyuk allomalarimizning ulkan ilmiy, diniy-ma'naviy merosini chuqur o'rganish maqsadida Prezident Shavkat Mirziyoev tashabbusi bilan tashkil etilgan Imom Buxoriy va Imom Termiziy ilmiy-tadqiqot markazlari, O'zbekiston Halqaro Islom akademiyasi va O'zbekistondagi Islom tsivilizatsiyasi markazlari singari ilm-ma'rifat maskanlarining ahamiyatini alohida e'tirof etdilar.

Anqara universiteti Ilohiyot fakul'tetining professori So'nmez Kutlu o'z ma'ruzasida O'zbekiston – tom ma'noda tamaddunlar chorrahasi, Islom tsivilizatsiyasning markazida joylashganiga e'tibor qaratdi.

– Tarixda Bog'dod, Andalusiya kabi ilm markazlari qatori Movarounnahr ma'rifat havzasida o'ziga xos o'ringa ega bo'lgan, - dedi u. - Qoraxoniylar davrida bir shaharda 300 faqih-huquqshunos faoliyat ko'rsatgan. 9-10 asrlarda Samarqandda ilm shu qadar taraqqiy etganki, yoshlar maktab va madrasada o'qishining majburiyligi belgilangan. Qoraxoniylar davrida ilm-fanga katta e'tibor qartilgan va ilm ahli qo'llab-quvvatlangan. Aynan shuning natijasi o'laroq ushbu zaminda ilmu irfon taraqqiy topib, gullab yashnagan. Bugun O'zbekiston Prezidenti tomonidan «Uchinchi Renessans» g'oyasi ostida ushbu qadimiy ana'nalarni qayta tiklash, yoshlarni ilm-fanga yo'naltirish bo'yicha amalga oshirilayotgan ishlar tahsinga sazovordir. Imom Moturidiy, Imom Termiziy, Imom Buxoriy kabi ulug' zotlar nomi bilan ochilgan bir qancha tadqiqot markazlari uchun O'zbekiston rahbariyatiga butun turk olimlari nomidan minnatdorlik bildiraman.
Qayd etish kerakki, Turkiyada O'zbekistonga bo'lgan yuksak qiziqish sababli mamlakatimiz bilan bog'liq tadbirlarda nafaqat jamoatchilik vakillari, balki yuqori martabali davlat xizmatchilarining keng ishtiroki ham an'anaga aylangan. Mazkur tadbirda ham Turkiya Buyuk Millat Majlisining ֿ«Turkiya – O'zbekiston» parlamentlararo do'stlik guruhi raisi Osman Mesten ishtirok etib, mamlakatimizga oid o'z fikrlarini o'rtoqlashdi.

– Men Turkiya Buyuk Millat Majlisiga Bursa viloyatidan saylanganman, - dedi u. - Asli mazkur viloyatning Keles qishlog'idanman. Bizning vohada O'zbekiston bilan bog'liq xotiralar bor. Ota-bobolarimizning aytishlaricha, 1400 yillarda O'zbekiston zaminidan kelgan Salohiddin Buxoriy nomli zot bizning qishloqqa asos solgan ekan. Islom tamaddunining beshigi bo'lgan Movarounnahrdan Onado'liga kelib ma'rifat tarqatgan bunday zotlar ko'plab uchraydi. Bursa markazida Amir Sulton Buxoriy hazratlarining maqbarasi mavjud. Shaxsan mening taxminimcha, Turkiyaning turli shahar va qishloqlarida Buxoriy, Samarqandiylarga borib taqaladigan kamida 200ta olimning dahmasi mavjud. Aslida bu borada ham umumiy bir tadqiqot amalga oshirilishi mumkin. Bu ham Movarounnahr va Onado'li o'rtasidagi ma'naviy-ma'rifiy hamkorlik tarixini yoritish nuqtai nazaridan muhim ahamiyatga ega. Deputatligim, xususan, o'zbek-turk do'stlik guruhiga rahbarligim sababli so'nggi besh yilda O'zbekistonni o'nlab marotaba ziyorat qilish sharafiga muassar bo'ldim. Har safar yangi bir qadriyatlarni kashf etaman. Har ziyoratimda O'zbekistonning go'zalliklariga bot-bot guvoh bo'laman. O'zbeklarning kundalik hayotida, o'zaro muomalasi, yurish-turishida, axloq-odobida muqaddas Islom dinining go'zal fazilatlari namoyondir. Binobarin, ushbu qutlug' zaminning “Islom tamadduni markazi” deya atalishi bejiz emas.

Tadbirda O'zbekistondan kelgan professor-o'qituvchilar turk hamkasblari bilan yaqindan ilmiy hamkorlik qilish, qo'shma loyihalar ustida ishlashga kelishib oldilar.

O'zbekiston musulmonlari idorasi Matbuot xizmati

O'zbekiston yangiliklari
Boshqa maqolalar

Ilm-fan va olimlar shahri

27.12.2024   11453   3 min.
Ilm-fan va olimlar shahri

Dunyo ilm-fan rivojida Islom ma’rifati va madaniyatining o‘rni beqiyosdir. Ko‘plab allomalar va ulamolarning ma’naviy-ilmiy asarlari o‘z davridan hozirgi vaqtgacha ahamiyatini yo‘qotmasdan ilm-fan taraqqiyotiga muhim manba sifatida e’tirof etib kelinmoqda. Umumjahon e’zozlagan olimlar va ulamolar Bog‘dod, Damashq, Samarkand, Buxoro, Granada va Tripoli kabi shaharlarda yashab ijod qilganlar. Ular: Imom Buxoriy, Imom Termiziy, Imom Dorimiy, Imom Moturidiy, Mahmud Zamahshariy kabi ulamolar dinimiz rivojiga hissa qo‘shgan. Abbosiylar davridan boshlab Tripoli shahri mana bir necha asrdirki ilm-fan markazi bo‘lib qolmoqda. Fotimiylar davrida esa Tripoli shahri poytaxt bo‘ldi. Halifa Ibn Ammor Tripolini ilm markaziga aylantirdi va o‘z davrining eng yirik kutubxonalaridan biri ochildi. Manbalarga ko‘ra unda yuz ming jild kitob mavjud edi. Uning davrida olimlar, ulamolar va yozuvchilar ulug‘langan. Ularga g‘amxo‘rlik qilingan va alohida halifa e’tirofida bo‘lishgan.
 

Hozirgi kunda ham Tripolida nufuzli xalqaro tashkilotlar, universitetlar, kutubxonalar va ilmiy tadqiqot markazlari faoliyat yuritib kelmoqda. Shahar ulamolar, olimlar, tadqiqotchilar va talabalar bilan gavjum. Poytaxtning o‘zida 100 dan ko‘p nufuzli universitetlar mavjud. Tripoli universiteti esa o‘zida ham diniy va dunyoviy ilmlarni jamlagani bilan boshqa universitetlardan ajralib turadi. Ushbu dargoh “200 nufuzli Islom universitetlari” ro‘yxatiga kiritilgan. Tripoli universiteti 1957 yilda tashkil etilgan bo‘lib, hozirgi kunda 70 000 dan ortiq talabalar bu dargohda ta’lim olib kelishmoqda. U turli yo‘nalishdagi 20 ta kollejni birlashtiradi. Islomshunoslik, Ilohiyat, Fiqh, Huquqshunoslik, Tibbiyot, Xorijiy tillar va Iqtisodiyot kabi fakultetlardan tashkil topgan. Tripoli universiteti dinimiz qadriyatlari doirasida rivojlanishni va ilmiy tadqiqotlarni qo‘llovchi ta’lim muassasasidir. Universitetning maqsadi talabalarga Islom dini va axkomlari asosida ilmiy va axloqiy ta’lim berish va turli dunyoviy bilimlarni o‘rgatishdir. Tripoli universitetining o‘ziga hos jixati shundaki har bir talaba moliyaviy savodxonlik va tadbirkorlikni o‘rganishi shart. Tadbirkorlik faoliyati bilan shug‘ullanuvchi talabalar universitet tomonidan rag‘batlantiriladi.


Islomshunoslik yo‘nalishi talabalari o‘quv dasturi davomida Quroni karimni to‘liq yod olishi, shariat asoslarini o‘rganishi, Islom tarixi, Hadis ilmi, Meros taqsimoti, og‘zaki va yozma nutq san’ati kabi fanlarni o‘zlashtirishi talab qilinadi. Islomning sof fitratini namoyish etish, ilm olish va uni ulashish ushbu yo‘nalish fakultetining maqsadidir. Adashgan oqimlar va ekstremistik qarashdagi guruhlarni Quron va hadis orqali ezgu yo‘lga chorlash ularning vazifasidir.


Tripoli universitetida 3450 ta ilmiy nashr faoliyat ko‘rsatadi. Ularda talabalarning ilmiy ishlari, amaliyot va tadqiqotlar natijalari keltirilgan. Misol tariqasida, “Islom ta’limini o‘rganishda Qur’oni Karimning ta’siri”, Ahmad Abdul Salam Abu Moziriqning “Irshod al-Hiron” kitobi haqida, Shayx Abu Abdulloh Muhammad bin Ali al-Xorubiyning “Riyod al-Azhar” va “Sirlar xazinasi”ning lingvistik talqini kabi ilmiy izlanishlar va maqolalar nashrlar orqali keng ommaga berib boriladi.


Shohruh UBAYDULLOH